Book Title: Shatkhandagama Pustak 10
Author(s): Pushpadant, Bhutbali, Hiralal Jain, Fulchandra Jain Shastri, Devkinandan, A N Upadhye
Publisher: Jain Sahityoddharak Fund Karyalay Amravati

View full book text
Previous | Next

Page 472
________________ ४, २, ४, १८१.] बेयणमहाहियारे वेयणदव्वविहाणे चूलिया [ ४५१ जीवपदेसो वग्गणा होदि, जोगाविभागपडिच्छेदेद्दि समाणासेसजीवपदेसाणमेत्थेव अंतभावादो । किंतु सुत्ते एवं ण वुत्तं । पज्जवट्टियणयमवलंबिय सुत्ते किमहं देखणा कदा ? ओकड्डुक्कड्डणाहि हाणि वडीओ जोगस्स होंति त्ति जाणावण कदा | असंखेज्जलोगाविभागपडिच्छेदाणमेया वग्गणा होदि त्ति सुत्ते परूविदं सामण्णेण । तेण एदम्हादो सरिसधणियणाणाजीवपदेसे घेत्तूण एगा वग्गणा होदि त्ति ण णव्वदि' त्ति वृत्ते बुच्चदे - एदेण सुतेण एगोलीए सरिसधणाए चेव वग्गणा त्ति परुविदं, अण्णहा अविभागपडिच्छेदपरूवण-वग्गणपरूवणाणं विसेसाभावप्पसंगादो वग्गणाणमसंखेज्जपदरमे तं परूवणत्तप्पसंगादो च । किं च कसायपाहुडपच्छिमक्खंधसुत्तादो च णव्वदे जहा सरिसघणिय सव्वजीव देसा वग्गणा होदिति । किं तं सुत्तं ? चउत्थसमएँ लोगं पूरेदि । लोगे पुण्णे एगा वग्गणा जोगस्सेर्त्ति । लोगमेत्तजीवपदेसाणं लोगे पुण्णे समजोगो होदित्ति वृत्तं होदि । एवं वग्गणपरूवणा समत्ता । सब जीवप्रदेशका इसमें ही क्योंकि, योगाविभागप्रतिच्छेदों की अपेक्षा समान अन्तर्भाव हो जाता है । किन्तु सूत्रमें इस प्रकार कहा नहीं है । शंका - पर्यायार्थिकनयका अवलम्बन करके सूत्र में किसलिये देशना की गई है ? समाधान - अपकर्षण- उत्कर्षण द्वारा योग के हानि और वृद्धि होती है, इस बातको जतलाने के लिये सूत्र में पर्यायार्थिकनयका आलम्बन करके उक्त देशना की गई है । शंका --- असंख्यात लोक प्रमाण अविभागप्रतिच्छेदों की एक वर्गणा होती है, ऐसा सूत्रमै सामान्यसे प्ररूपणा की गई है । इसलिये इससे समान धनवाले नाना जीवप्रदेशों को ग्रहण कर एक वर्गणा होती है, ऐसा नहीं जाना जाता है ? समाधान ऐसा कहनेपर उत्तर देते हैं कि इस सूत्र द्वारा समान धनवाली एक पंक्तिको ही वर्गणा ऐसा कहा गया है, क्योंकि, इसके विना अविभागप्रतिच्छेदप्ररूपणा और वर्गणाप्ररूपणामें कोई विशेषता न रहनेका प्रसंग तथा वर्गणाओंके असंख्यात प्रतर मात्र प्ररूपणाका भी प्रसंग आता है। दूसरे, कषायप्राभृतके पश्चिमस्कन्ध अधिकारके सूत्र से भी जाना जाता है कि समान धनवाले सब जीवप्रदेश वर्गणा होते हैं । शंका- वह सूत्र कौनसा है ? - समाधान - ' चतुर्थ समय में लोकको पूर्ण करता है । लोकके पूर्ण होनेपर योगकी एक वर्गणा रहती है ' । लोक मात्र जीवप्रदेशोंके लोकपूरणसमुद्घात होनेपर समयोग होता है, यह अभिप्राय है । इस प्रकार वर्गणाप्ररूपणा समाप्त हुई । १ अ-आ-काप्रतिषु 'सि णव्वदि ' इति पाठः । २ मप्रतिपाठोऽयम् । अ-आ-का-ताप्रतिषु ' - पदमत्त ' इति पाठः । ३ साप्रतौ ' 'चउत्थं समए' इति पाठः । ४ तदो उत्समए लोगं पूरेदि । लोगे पुण्णे एक्का नग्गणा जोगस्सेचि समजोगो हि गायत्रो । जयध. ( पू. सु. ) अ. प. ११३९. Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org

Loading...

Page Navigation
1 ... 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552