________________
૧૧૨ ઉમાસ્વાતિજીએ અપેક્ષિત પ્રથમ સ્થાન આપ્યું. પંચાચારમાં મુખ્યતા તે દર્શનાચારની જ વ્યાપક છે. દર્શનાચારનાં અનુષ્ઠાને શ્રધ્ધા અને જ્ઞાનના પાયારૂપ બને છે. સુથારને દીકરે આઠથી દશ વર્ષની ઉંમરે જ વાંસલે હાથમાં લે છે. ખાલી છડીયાં પાડે છે. એક સુંદર આકર્ષક રમકડું બનાવવાની સ્પષ્ટ સંજ્ઞા નથી હોતી. પણ રોળમે વર્ષે સફલ કારીગર બની જાય છે.
પવિત્ર તારક અનુષ્ઠાને, પૂર્વ સંસ્કારથી ત્રણથી પાંચ વર્ષની ઉંમરે શાસનના બાલક બાલિકાઓમાં શરૂ થઈ જાય છે. ધ્યેય સ્પષ્ટ નથી હોતું. જ્ઞાનની માત્રા સંસ્કારની હોય છે એમ કહીએ તે ચાલે. પણ પ્રેક્ટીકલ લેબોરેટરીમાંથી જ્ઞાનની માત્રા પ્રકાશિત થઈ જાય છે. રોમ રેમ આનંદની સરવાણી વહેતી થાય છે તે નિર્દોષતાત્વિક આનંદ શ્રદ્ધા અને જ્ઞાનના પુરને પ્રગટાવે છે, દશનાચારમાંથી જ્ઞાનાચાર વિકસે છે–ખીલે છે અને શાસન રહસ્યને જ્ઞાતા આત્મા બને છે તે રીતે જોત પ્રગટે છે.
તને પ્રકાશ ઘેરે બનતું જાય છે. સમ્યકત્વની કરણી પ્રાણપ્રિય બને છે. દેશવિરતિ અને સર્વવિરતિને સાચે પ્રકાશ હૈયામાં સર્ચલાઈટ બને છે. માનસપટમાં વૈજ્ઞાનિક રાસાયનિક ક્રિયા ચાલુ થઈ જાય છે. આત્મશક્તિના અને પુરાણી વાસનાના માપ નીકળે છે અને શક્તિ પ્રમાણે દેશ કે સર્વવિરતિને અમલ થાય છે. ચારિત્રાચારનાં બહમાન દિગંતવ્યાપી બને છે. કંઈકના હૈયામાં પ્રકાશ કે છાયા જામે છે.
