________________
૧૭૬
સ્થિતિ કેમ કથળતી જાય છે ? આટઆટલું ભયંકર આંકડાનું દેવું કરવા છતાં? વ્યાજ પણ દેવું કરીને ભરવું પડે એવી પરિસ્થિતિ કેમ થતી જાય છે? ૪. અમારી પ્રાણ પ્યારી પ્રજાની આ હાલાકી અમારા જ દ્વારા કેમ? કઈ સમૂળ નાશક સ્વાર્થ તે કામ નથી કરી રહ્યો ને? ૫. પાયામાં કઈ મહાપાપીના હાડકા અને ખોપરી તે નથી દટાયા ને ? ૬. સંત-મહં તેની ભારે અવજ્ઞા અને તિરસ્કારનું મહાપાપ પલ્લે નથી પડયું ને ? ૭. દૂરાચારઅનીતિ અને વ્યાપક સફાઈભરી લૂંટ તે ઘર નથી ઘાલી રહ્યા ને? આટલું દિશાસૂચન માત્ર અનેક ભૂલેને આંખ સામે ખડી કરશે. સદ્દભાવના ભૂલ્યા ત્યાંથી ફરી ગણાવશે.
સમાજ અને ધર્મ જુદા નથી. ધર્મ સમાજ માટે છે, સમાજમાં સમાજના જ કલ્યાણ માટે વ્યાપક બનાવવાનું છે. સમાજની પ્રગતિ-ઉન્નતિ કલ્યાણ, ઉત્કર્ષ ધર્મ સાથે જ સંકળાયેલા છે. વિશ્વમાં કઈ કાળે કઈ પણ દેશનું કે સમાજનું ધર્મ વિના ઉત્થાન થયું નથી. વ્યક્તિથી સમાજ બને છે. સમાજેથી ગામ યા શહેર સર્જાય છે. અનેક ગામ અને શહેરેને સમુદાય એટલે દેશ. માટે જ વ્યક્તિ મહત્ત્વની બની જાય છે. એનું મહત્ત્વ દેશ-વિદેશમાં ગવાય છે. એનું અનુકરણ થાય છે. વ્યક્તિ ભૂલી. ભારે નુકશાન. વ્યક્તિ સુમાર્ગે સર્વનું કલ્યાણ
ખરેખર ભારતવર્ષની ભવ્યતા નિસ્વાર્થ, ત્યાગી મહાન તપશ્ચર્યાને આચરનાર વિશ્વકલ્યાણની સદ્દભાવનાને સદા વ્યાપક બનાવનાર ઋષિ-મહર્ષિ અને પરમાત્મપદને પામેલા પ્રખર પુણ્યાત્માઓની આજ્ઞાને આધીન હતી. છે અને રહેશે.
