________________
સાધુસામગ્રદ્વાત્રિંશિકા/શ્લોક-૪
૧૯
તેઓની ચારિત્રમાં પ્રવૃત્તિ થતી નથી, તોપણ ચારિત્રરૂપ વસ્તુના ગુણો અને અચારિત્રરૂપ વસ્તુના દોષોનું તેઓને પરિજ્ઞાન થાય છે, અને તપૂર્વક=ગુણદોષના પરિજ્ઞાનપૂર્વક, ચારિત્રની ઈચ્છા તેઓને હોય છે અર્થાત્ સમ્યગ્દષ્ટિ જીવોને સૂક્ષ્મબોધ હોવાને કારણે ચારિત્રકાળમાં વર્તતા ઉપશાંતભાવના ગુણો વર્તમાનમાં પણ નિરાકુળતાનો અનુભવ કરાવનારા છે માટે જીવને હિતકારી છે, અને આ ભવમાં મોક્ષ પ્રાપ્ત ન થાય તો જન્માંતરમાં ઉત્તમ ભવોની પ્રાપ્તિ કરાવીને વિશેષ પ્રકારની ચારિત્રની પ્રાપ્તિને અનુકૂળ શક્તિ આદિ દ્વારા કલ્યાણની પરંપરાને કરનાર છે, એ પ્રકારનું ચારિત્રના ગુણોનું પરિક્ષાન છે. વળી વર્તમાનમાં જીવને આકુળતા કરનાર અચારિત્રનો પરિણામ છે, અને જન્માંતરમાં પણ અચારિત્રકૃત અનર્થોની પ્રાપ્તિ છે, એ રૂપ અચારિત્રના દોષોનું પરિશાન છે, તેથી સમ્યગ્દષ્ટિના જ્ઞાનના ઉપયોગમાં હંમેશાં ચારિત્રગ્રહણના અભિલાષરૂપ શ્રદ્ધા વર્તતી હોય છે. તેથી તેઓની અચારિત્રની પ્રવૃત્તિ તપ્તલોહપદન્યાસતુલ્ય હોય છે. વળી, સમ્યગ્દષ્ટિનું જ્ઞાન સુખ, દુ:ખથી યુક્ત છે. આ કથનથી અર્થથી એ પ્રાપ્ત થાય છે કે,
(૧) વિષયપ્રતિભાસજ્ઞાન દુઃખથી અન્વિત-સહિત છે.
(૨) આત્મપરિણામવજ્ઞાન સુખ, દુઃખથી અન્વિત-સહિત છે. (૩) તત્ત્વસંવેદનજ્ઞાન સુખથી અન્વિત-સહિત છે.
આશય એ છે કે સમ્યગ્દષ્ટિ જીવોને તત્ત્વમાર્ગનો સમ્યબોધ હોય છે, તેથી તેમને આનંદ થાય છે કે ખરેખર અનંત સંસારમાં અતિદુર્લભ એવું ભગવાનનું શાસન મને પ્રાપ્ત થયું છે. તેથી તેની પ્રાપ્તિકૃત સુખનો અનુભવ તેમને થાય છે અર્થાત્ અનંતાનુબંધી કષાયના વિગમનને કારણે ચિત્તની સ્વસ્થતા પ્રાપ્ત થવાથી, ભગવાનના શાસનના પરમાર્થને જોનારી નિર્મળ દૃષ્ટિ હોવાને કારણે સ્વસ્થતાકૃત સુખનો અનુભવ થાય છે; અને પ્રબળ ચારિત્રમોહનીય કર્મના ઉદયને કારણે પોતે મનુષ્યભવ પામીને એકાંતે હિતનું કારણ બને એવી સર્વવિરતિની પ્રવૃત્તિમાં ઉદ્યમ કરી શકતા નથી, અને અવિરતિની પ્રવૃત્તિ કર્મવશ થઈને પોતે કરે છે, તેથી ભગવાનના વચનના સમ્યગ્ અસેવનકૃત પોતાના મનુષ્યભવની નિષ્ફળતા જોવાથી તેમને દુઃખ થાય છે. માટે સમ્યગ્દષ્ટિ જીવોનું જ્ઞાન સુખ, દુઃખથી
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
