Ramayanma Sanskritino Sandesh Part 01

Author(s): Chandrashekharvijay, Bhanuchandravijay
Publisher: Kamal Prakashan Trust

Page 10

રામાયણમાં સંસ્કૃતિનો સંદેશ”
રામાયણનું વ્યાપક ક્ષેત્ર
એકડીઆની ગામઠી નિશાળના દયા, દાન, મૈત્રી, કરુણાના પાઠથી માંડીને આલ્બર્ટ આઇન્સ્ટાઇનની પ્રયોગશાળાના પાઠો પણ રામાયણમાં સમાયા છે. વ્યાપક એનું ક્ષેત્ર છે; અતળ એની ઊંડાઈ છે. મોક્ષભાવ પામવા માટેની સર્વ સંગપરિત્યાગની સાધનાની વેદી ઉપર એકી સાથે ચઢી જતાં હજારો પુણ્યાત્માઓની પણ એમાં સર્વોચ્ચ સ્તરની કથા છે; અને દીનદુ:ખિતોની અનુકંપાના; શત્રુ સાથે ય મૈત્રી ચાહવાના; પર ધર્મ પ્રત્યે સહિષ્ણુ બનવાના પાયાના પાઠો પણ એમાં જ લખાયા છે.
માનવીય જીવનની વાસ્તવિકતાની ધરતીને ખૂબ જ સારી રીતે સ્પર્શતા રહીને જ ભગીરથ પુરુષાર્થના ગગનને આંબવા મથતા આના થાનાયકો છે. માટે જ માનવીઓને આ કથા એકધારી રીતે અત્યંત હૃદયગમ બની રહી છે.
છેલ્લા દસ વર્ષથી દરેક ચાતુર્માસમાં દર રવિવારે હું રામાયણની કથા કહું છું. હજારો માનવો દોડ્યા દોડ્યા આવતાં જોઈને મારી આંખે ઘણીવાર હર્ષના આંસુ દોડી આવ્યા છે. દોઢ કલાકની એ ધર્મદેશના નિઃસ્તબ્ધ શાતિથી [વગર માઈકે] સાંભળતાં હજારો હૈયાને મેં જ્યારે જોયા છે ત્યારે દરેકના મોં ઉપર મેં “રામ”નું [= ધર્મભાવનાનું જ દર્શન કર્યું છે. રામાયણનું અજબ કામણ
અને જ્યારે એ માનવ મહેરામણ વિદાય થાય છે, ત્યારે તેમનાં જ ટોળામાંથી પસાર થઈને મેં સહુના મોંએ રામની જ વાતો રટાતી સાંભળી છે; પોતાના વર્તમાન જીવન ઉપર ફીટકાર વછૂટતી એમની લાગણીઓનો મેં સાક્ષાત્કાર કર્યો છે. કેવું અનોખું કામણ છે આ રામનું? રામાયણનું ?
મેં કેટલાક રામાયણીઓને સાંભળ્યા છે, તેમને તો હું આ તબક્કે ન જ વીસરી શકું, અન્યથા એટલા અંશે હું તદન બન્યો ગણાઉં. જુદા જુદા લેખકોના રામાયણના કેટલાક પ્રસંગો તો એમણે જ મને કહ્યા છે.
કોઈ પણ જાતની અપેક્ષા વિના રામાયણનો સાદ સુણાવતા રામાયણીઓ ઉપર તો આ રામાયણે કોઈ કમાલ કરી નાખી છે. તેઓએ જ્યારે મારી પાસે અંગત રીતે પ્રસંગોનું વર્ણન કર્યું છે ત્યારે તે દરેક રામાયણીની આંખે અશ્રુનો ધારાવાહી પ્રવાહ મેં જોયો છે.
ઓહ! માનવીય અંતરને પણ કાળમીંઢ પાણ બનાવી દેવાની પ્રચંડ તાકાત ધરાવતા આ કળિયુગની સામે સતયુગના એ રામે પડકાર ફેંકીને કેવો સફળ મુકાબલો કર્યો છે કે એણે કેટલાં ય અંતરને માખણથી ય માખણ બનાવી દીધા છે. રામાયણ દ્વારા અનેકોનું પરિવર્તન
એણે પતિતોને સંત બનાવ્યા છે. એણે સંતોને મહાસંત બનાવ્યા છે. એણે