Ramayanma Sanskritino Sandesh Part 01

Author(s): Chandrashekharvijay, Bhanuchandravijay
Publisher: Kamal Prakashan Trust

Page 9

પ્રવચન પહેલું
બ્રહ્મચારી સંત શું? ગામડાંની પતિવ્રતા સ્ત્રી શું કે શહેરની “અલ્હા-મોર્ડન” કન્યા શું? અભણ શું? કે ભણેલો શું? સંત શું? કે સંસારી શું?
બધા ય ને–
એકસરખી રીતે દિલચસ્પી લગાડે...જેનો લલકાર સાંભળતાં જ જીવનની અવળી ગતિઓ ક્ષણભર તો, “ડીસકન્ટીન્યુ' થઈ જાય !
હા...એવા અનેક ગ્રન્યો છે. એમાં એક ગ્રન્થ છે; રામાયણ. રામાયણ એ રામની કથા છે; “આર્યના જીવનનું કાવ્ય છે.” એ નાગરિકશાસ્ત્ર છે! જીવન જીવવાની જડીબુટ્ટી છે. જીવનની અંધિયારી ઓરડીઓનાં તાળાને ખોલતી ચાવીઓનો એ ઝૂમખો નથી; એ તો એક જ માત્ર ચાવી-માસ્ટર કી- છે; જે બધા તાળાંઓને ખોલી નાખવાનું અપ્રતિહત સામર્થ્ય ધરાવે છે.
એના પ્રત્યેક શ્રવણે નવો જ રસ અને નવો જ ઉન્મેષ પ્રગટે છે, નવી જ ઉભા લાધે છે; નવી જ ચેતના પ્રગટ થાય છે, નવું જ આંતરસૌંદર્ય પ્રગટે છે; નવું જ જીવન પ્રાપ્ત થાય છે.
એના શ્રવણે અનેકના હૈયે “રામ” વસવા લાગે છે, કમ સે કમ; શ્રવણના ચાલુ સમયમાં તો પ્રત્યેક આત્મા રામમય [ ધર્મમય] બની જતો જોવા મળે છે.
કેટલાક ગ્રન્થો “અપર-કલાસ’ના હોય છે; તે મેધાવી વર્ગને જ ઉપયોગી બની શકે, કેટલાક ગ્રન્યો “લોઅર-કલાસ” માટે હોય છે, માત્ર અબૂઝને જ લાભ કરે.
કેટલાક ધર્મગ્રન્થો અમુક જ દેશના; અમુક જ ધર્મના ભાવુકજનોના હૈયે ચોટ મારે! પણ આ રામાયણ! એ તો “ઇન્ટરનેશનલ' ગ્રન્ય છે. એ all-clas નો ગ્રન્થ છે. જૈન અજૈન સર્વને આદરણીય ગ્રન્યરત્ન છે.
આથીસ્તો કવિઓએ રામાયણ ઉપર કાવ્યો રચ્યાં; લેખકોએ રામાયણને જ પોતાનો પ્રિય ગ્રન્થ બનાવ્યો; કથકોએ રામાયણને જ પોતાના કથા વસ્તુ તરીકે પસંદ કર્યું; ઉપદેશકોને રામાયણ ઉપર ખૂબ સારી હથોટી આવી ગઈ
જુદા જુદા દૃષ્ટિકોણ [angle]થી જે વિચાર કરવામાં આવે તો આ ચરિત્ર ગ્રન્થનું નામ આપવામાં મોટા રૂસ્તમને પણ મૂંઝવણ થઈ જાય તેવું છે ! બ્રાતૃભક્ત લક્ષ્મણ પણ મહાન દેખાય છે! પુત્ર–વાત્સલ્યમય દશરથ પણ મહાન દેખાય છે વિરાગી ભરત મહાન દેખાય છે ! સીતા મહાન દેખાય છે ! લક્ષ્મણ પત્ની ઉર્મિલ મહાન દેખાય છે! થઈ ગએલા અપરાધ ઉપર આંસુ સારતી કકેયી પણ એટલી જ મહાન દેખાય છે! સીતાનું બળાત્કારે પતન ન કરતો રાવણ પણ મહાન દેખાય છે ! આ બધું જાણતાં આપણું મસ્તક ખરેખર ઝુકી જશે.
ખેર... પણ તો ય “રામ” જ સૌથી મહાન હતા કેમકે એ પિતાના ય હૈયે જઈ વસ્યા હતા; એણે અપરમાતા કૈકેયીનો પણ પ્રેમ જીતી લીધો હતો. અરે! શત્રુ શા રાવણના પણ હૈયે એનો વાસ હતો.