Prabuddha Jivan 2018 03

Author(s): Sejal Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 7

જેન સમાજ પ્રગતિશીલ હોવાને કારણે એ ભારતની બહાર જુલાઈએ ન્યૂજર્સીમાં યોજાયેલા ઓગણીસમા દ્વિમાસિક જેના અનેક દેશોમાં ફેલાયો છે. આ સમાજ સંપ્રદાય, ગચ્છ વગેરે ધરાવે કન્વેન્શનમાં આયોજિત જેન ડાયસ્પોરા કોન્ફરન્સમાં એક વિશેષ છે. આ બધા જ સંપ્રદાયો જૈનત્વની બાબતમાં એક થાય તે જરૂરી વિચાર વ્યક્ત કરતાં કહ્યું કે જેન ડાયસ્પોરાને જ્ઞાન, દર્શન અને છે. નિયુગે સંઘશવિત્ત એટલે કે કળિયુગમાં સંઘશક્તિનું મહત્ત્વ ચારિત્ર એ ત્રણ દૃષ્ટિએ જુદી જુદી શાખાઓમાં વિભાજિત કરવો છે. આવી સંઘશક્તિ એટલે કે એકતાને ખંડિત કરનારી કેટલીક જોઈએ. એની શાન-શાખામાં જૈન ધર્મના ધાર્મિક, ઐતિહાસિક, પરિસ્થિતિઓ હોય છે. જુદા જુદા પંથના લોકો વચ્ચે તીર્થની આધ્યાત્મિક અને સમગ્ર પરંપરાને અનુલક્ષીને અભ્યાસ થવો બાબતમાં, ધર્મગ્રંથની બાબતમાં કે ધર્મના આચારની બાબતમાં જોઈએ, જેમ કે ભારતના જ્ઞાનભંડારોમાં વિપુલ સંખ્યામાં જૈન મતભેદો જોવા મળે છે. આવા મતભેદો અન્ય ધર્મોમાં પણ પ્રવર્તે ધર્મની હસ્તપ્રતો રહેલી છે, પરંતુ એ જ રીતે વર્ષો પૂર્વે જૈન ધર્મની છે, પરંતુ ક્યારેક આ મતભેદ મનભેદ અને ઘર્ષણમાં પરિણમે છે. ઘણી મહત્ત્વની હસ્તપ્રતો વિદેશના ગ્રંથાલયોમાં ગઈ હતી અને તે અને એને પરિણામે એક જ સંપ્રદાયમાં માનનારાઓ વચ્ચે આજે જળવાઈ પણ છે. જર્મની, બ્રિટન, અમેરિકા, ફ્રાંસ, ઈટાલી અંદરોઅંદર અથવા તો અન્ય સંપ્રદાયો સાથે ઘર્ષણ થાય છે, કોર્ટના જેવા દેશોમાં રહેલી જૈન ધર્મની કિમતી હસ્તપ્રતોનું કેટલોગ કેસ થાય છે. ક્યારેક મારામારી પણ થાય છે. આપણો દૃષ્ટિકોણ કરવાની પ્રવૃત્તિ ચાલી રહી છે. ભારતના એ સમૃદ્ધ જ્ઞાનવારસાને સંકુચિત થતો જોવા મળે છે.
આપણે અહીં લાવવો રહ્યો. એવી જ રીતે એની જ્ઞાનશાખા દ્વારા હકીકતમાં આપણો દૃષ્ટિકોણ એ વિસ્તારનો છે જેમણે “વસુધૈવ દેશ અને વિદેશમાં ચાલતી પાઠશાળાઓ માટે નવા અભ્યાસક્રમો, કુટુંબકમ્' કહ્યું. તે કઈ રીતે સંકુચિત રીતે વિચારી શકે? આ સમયે ધાર્મિક શિક્ષકોને તાલીમ અને પાઠ્યપુસ્તકો તૈયાર કરવાની સૌથી મોટી બાબત ધર્મના મૂળભૂત સિદ્ધાંતોને લક્ષ્યમાં રાખીને આવશ્યકતા છે. જેથી સંસ્કારોના મૂળનું સિંચન કરતી આ પ્રવૃત્તિ વ્યાપક દૃષ્ટિ કેળવવાની છે. અને કાંત દૃષ્ટિનું વ્યવહારમાં જળવાઈ રહે. એવી જ રીતે વિશ્વભરની લાયબ્રેરીઓમાં અને અમલીકરણ કરવાની છે. જૈન ડાયસ્પોરા' આવા વિવિધ ગ્રુપોને ભારતના ગ્રંથભંડારોમાં જુદાં જુદાં જૈન ગ્રંથો ઉપલબ્ધ થા એકઠાં કરીને એમની વચ્ચે સંવાદિતા સાધી શકે છે. કોઈ યોગ્ય ઓન-લાઈન કરીને વિશ્વભરનાં અભ્યાસીઓને ઉપલબ્ધ કરાવવા ઉકેલ શોધી આપે. અમેરિકાની “જૈના' સંસ્થા, “અણુવિભા' કે જોઈએ. શ્રી પ્રવીણ શાહના માર્ગદર્શન હેઠળ “જેના ઈ-લાયબ્રેરી ઈન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ જૈનોલોજી જેવી સંસ્થાઓ જે તે દેશ સાથે ભારતનું આજે સુંદર રીતે આ કાર્ય કરે છે. અનુસંધાન સાધે છે. આવી એક વિશ્વવ્યાપી સંસ્થાની રચના થવી જેન ડાયસ્પોરાની બીજી શાખા તે દર્શન-શાખા. જૈન ધર્મના જોઈએ, જે વિશ્વના પ્રશ્નો વિશે અને વિવિધ દેશોમાં વસતા જેન જ્ઞાનના પ્રસાર માટે પુસ્તકો, પેમ્ફલેટ, વિડિયો વગેરે માધ્યમો સમાજની સમસ્યાઓને વાચા આપી શકે અને જૈન ધર્મ-દેશનાના દ્વારા કાર્યો કરશે. કેટલાંક માધ્યમો, પુસ્તકો અને મંડળો જૈન ધર્મ પ્રસારમાં અગ્રણી ભૂમિકા ભજવી.
વિશે અપપ્રચાર કરતાં હોય તેનો તાર્કિક વિરોધ કરશે. અહિંસા, જૈન સમાજ એકતામાં દૃઢ શ્રદ્ધા રાખનારો સમાજ છે. અપરિગ્રહ અને અનેકાંતના અમલ માટે વ્યાવહારિક, રાજકીય કે મહાવીરની અહિંસા એ માત્ર મનુષ્ય પૂરતી જ મર્યાદિત નથી, પરંતુ આર્થિક દૃષ્ટિએ વિશ્વભરમાં થઈ રહેલાં જુદાં જુદાં પ્રયાસોને વેગ પ્રકૃતિ-પ્રાણીમાત્રને આવરી લે છે. જીવનની એકતા (Unity of આપશે તેમજ જેન યોગ જેવી બાબતો અંગે તાલીમ આપશે. Life) માં માને છે, તેથી જૈનસમાજ વચ્ચેની એકતા એ તો પ્રાથમિક આજે વિશ્વમાં ઈન્ટરફેઈથની પ્રવૃત્તિ દ્વારા ધર્મો એકબીજાની વાત છે, એની બુનિયાદ પર જ “પરસ્પરોપગ્રહો જીવાનામુ”ની વિચારસરણીને સમજવા અને આદર આપવા પ્રયત્ન કરે છે. આને ભાવના સેવતા આ ધર્મની સૃષ્ટિના જડ-ચેતન સમગ્ર સાથેની માટે જૈન ધર્મની પ્રવૃત્તિઓને ઉદાહરણરૂપ ગણી શકાય. જેનોએ એકતા સાધી શકાય.
ક્યારેય પોતાના આગવા પ્રદેશની કે રાજ્યની માગણી કરી નથી. એક એવી સંસ્થાની સ્થાપના કરવી કે જે જૈન ધર્મ વિશે ભારતમાં ગોરખાલેંડ, બોડાલેન્ડ જેવી ઘટનાઓથી આપણે વાકેફ વિશ્વસ્તરે એક અવાજે વાત કરી શકે અને જૈન દર્શનની દૃષ્ટિએ છીએ. જૈન પ્રજા જે કોઈ સ્થળે રહી છે ત્યાં ઓતપ્રોત બનીને રહી બાહ્ય સંજોગો સામે પોતાનું આગવું વલણ અને અભિગમ દાખવી છે. એણે ક્યારેય ધર્મઝનૂનનો આશરો લીધો નથી, બલ્ક અન્ય શકે. અત્યારે પાટીદાર સમાજ અને ઓસવાળ સમાજ આવા ધર્મો સાથે ઉદારપણે હાથ લંબાવ્યો છે. એનું કારણ કે આ ધર્મમાં વિશ્વવ્યાપી સંગઠનો ધરાવે છે, એવી જ રીતે ‘વિશ્વ ગુજરાતી સમાજ' જાતિ, કુળ કે વર્ણથી મનુષ્ય ઓળખાતો નથી, માત્ર એના કર્મથી દ્વારા પણ જગતભરનાં વિશ્વનાં જુદાં જુદાં દેશોમાં વસતાં ગુજરાતી અને એના ગુણોથી ઓળખાય છે. પરિણામે ઘણા જૈન આચાર્યોએ સમાજને એકસૂત્રે બાંધવાનો પ્રયાસ ચાલે છે. આવું થાય, તો અન્ય ધર્મો વિશે ગ્રંથરચના કરી છે. જૈન સાધુને એની પદવી મેળવવા જૈન ડાયસ્પોરાની વિશ્વવ્યાપી સંગઠન શક્તિનો લાભ મળે. માટે માત્ર પોતાના ધર્મના જ ગ્રંથો નહીં, પણ અન્ય ધર્મના ગ્રંથોનો
આ સંદર્ભમાં આ અધિકરણના લેખકે ૨૦૧૭ની ૩જી અભ્યાસ કરવો પડે છે.
|
માર્ચ - ૨૦૧૮ )
પ્રવ્રુદ્ધજીવુળ