________________
સાધનશુદ્ધિના પ્રયોગવીર
ગુણવંત બરવાળિયા દરેક વ્યક્તિને જીવનમાં કંઈ મેળવવાની, કશુંક પામવાની કે વર્ષો પહેલાં મુનિ સંતબાલજીનું ચાતુર્માસ કલકત્તા હતું. એ કોઈક લક્ષે પહોંચવાની તમન્ના હોય છે. એ ઝંખનાની તૃપ્તિ અર્થે સમયમાં કલકત્તામાં કાલીમાતાને પ્રસન્ન કરવા પશુબલી દ્વારા તેની ગતિ અને પુરુષાર્થ સતત હોય છે.
પૂજા કરવાનો રિવાજ હતો. બંગાળના ઘણા વિસ્તારોના લોકોને આપણું લક્ષ એક હોય પણ એ લક્ષ પહોંચવાના માર્ગો, કાલીમાતાની પશુબલી દ્વારા પૂજામાં વિશ્વાસ હતો. સંતબાલજી રસ્તાઓ એક પણ હોય શકે અને અનેક પણ હોય શકે. આપણું એ વિગત જાણી, જીવદયા તો જેનોની કુળદેવી છે તેથી જેન સંતનું સાધ્ય એક હોય પણ એ સાધ્યને સાધવા માટેનાં સાધનો અનેક હૃદય દ્રવી ઉઠ્યું. તેમણે જૈનાના વિવિધ સંઘો અને જીવદયામાં પણ હોય શકે. વિવિધ સાધનોમાંથી એકની પસંદગી કરી આપણે માનનારા અન્ય હિન્દુઓની એક કમિટી બનાવી અને આ અંગે લક્ષ પ્રતિ પ્રયાણ કરીએ. આમ જીવનના દરેક ક્ષેત્રમાં અને જીવનના જાગૃતિ લાવી પશુબલીના નિષેધનું આંદોલન કરવા ઠરાવ્યું. પ્રત્યેક તબક્કામાં સાધ્ય પામવા, લક્ષે પહોંચવા સાધન અનિવાર્ય આંદોલનની આ પ્રક્રિયા - પ્રચારનો સમગ્ર પ્રાંતનો ખર્ચ એક લાખ
થશે એવું નક્કી થયું. એક લાખ રૂપિયા તે સમયમાં ખૂબ જ મોટી વ્યવહારિક અને ભૌતિક જીવન, ધાર્મિક અને અધ્યાત્મ રકમ ગણાય. જીવનમાં સાધનની અનિવાર્યતા દેખાઈ આવે છે.
બીજે દિવસે બે ભાઈઓ મુનિશ્રી પાસે આવ્યા ને કહ્યું કે, એક યુગપુરુષ શ્રીમદ્જીએ એક પંક્તિમાં કહ્યું છે કે “સાધન સી વેપારી આંદોલન-પ્રચાર વગેરેનો પૂર્ણ ખર્ચ રૂપિયા એક લાખ બંધન થયા...”
દાનમાં આપવા તૈયાર છે. આપણે પ્રથમ સભામાં તેનું સન્માન - સાધન તો સાધ્ય સિદ્ધ કરવા માટે છે, લક્ષે પહોંચવા માટે કરવાનું રહેશે. મુનિશ્રીએ જણાવ્યું કે એ વેપારીનો મને પરિચય છે, તો આ સાધન બંધન કેમ બને?
આપો અને તેને શેનો વેપાર છે તે મને કહો; તો તે ભાઈઓએ સાધનની ખોટી પસંદગી થઈ હોય, સાધનામાં અશુદ્ધિ હોય જણાવ્યું કે તે મટન-ટેલોનો વેપારી છે અને પાડોશી દેશો દ્વારા તો એ જ સાધન બંધન બની જતું હોય છે.
માંસની છૂપી નિર્યાત દ્વારા ખૂબ ધન કમાય છે.' વહેવારિક જગતમાં નિષ્પક્ષ, તટસ્થ, શાણા માણસ અથવા મુનિશ્રીએ કહ્યું કે, આવા ધનનું દાન આપણે સ્વીકારી ન અનુભવી વડીલની સલાહ લઈ વિવેકસહ સાધનની પસંદગી થાય શકીએ. અનેતિક માર્ગે આવેલ ધનનો આપણે આ કાર્યમાં ઉપયોગ તો તે સાધન દ્વારા સાધ્ય સરળતાથી પામી શકાય છે.
કરીએ તો આપણે સફળ તો ન જ થઈએ પણ દોષના ભાગીદાર ધાર્મિક અને આધ્યાત્મિક જગતમાં શાસ્ત્ર સમ્મત, બનીએ અને મુનિશ્રીએ સાધન શુદ્ધિની માર્મિક વાત સમજાવી, ગુરુ આજ્ઞાસહ સાધનની પસંદગી કરવામાં આવે તો લક્ષપ્રાપ્તિ જેથી કલકત્તાના તમામ જૈન સંઘોએ સાથે મળી કાર્ય પાર પાડવું. સહજ બને.
ધાર્મિક કાર્યો, કાર્યક્રમો કે અનુષ્ઠાનો માટે જો સંતો અયોગ્ય વહેવારિક જીવનમાં આપણને માત્ર બેંક બેલેન્સ વધારવું છે વ્યક્તિનું ધન દાન માર્ગે સ્વીકારશે તો તે અયોગ્ય વ્યક્તિને, સંતે તેવું નથી. સાથે સાથે આપણું લક્ષ પદ અને પ્રતિષ્ઠાની તિજોરી સામાજિક પ્રતિષ્ઠા આપવી પડશે અને ધર્મસ્થાનકોમાં અયોગ્ય ભરવાનું પણ હોય છે.
ધનિકોને પ્રતિષ્ઠા મળશે. પદ અને પ્રતિષ્ઠા સાધ્ય કરવા કાવા, દાવા અને પ્રપંચ જેવાં ધર્મસત્તા પર ધનનું આધિપત્ય સ્વીકારી ન જ શકાય. સાધનોનો ઉપયોગ, રાગદ્વેષ અને પરિણામે કર્મ બંધન.
બાહ્ય વ્રતધારી અનેક શ્રાવક-શ્રાવિકાઓ એ પોતાના ધર્મ ક્ષેત્રમાં સાધનશુદ્ધિને કેટલું મહત્ત્વ અપાઈ રહ્યું છે તે ન્યાયસંપન્ન વૈભવમાંથી દાનની ગંગા વહાવી લક્ષ્મીને મહાલક્ષ્મી વિચારવું રહ્યું. ઉપાશ્રય, મંદિર, આશ્રમ કે ધાર્મિક સંસ્થાના ટ્રસ્ટી બનાવી છે અને ઈતિહાસના સુવર્ણ પૃષ્ઠો પર તેના ધન્ય નામ મંડળ ગમે તે ધનવાન વ્યક્તિનું ધન સંસ્થા માટે દાનરૂપે ગ્રહણ આલેખાયાં છે. કરી અને જો એ વ્યક્તિના વિચારો કે સ્વભાવ બરાબર ન હોય તો અહીં કહેવાનો આશય એ નથી કે ધર્મશાસનમાં ધનિકોને તે ટ્રસ્ટીમંડળને સંસ્થામાં પોતાનું ધાર્યું કરાવવા દબાણ લાવશે. દાનવીરોને સન્માન આપવું નહિ. દાનવીરનું સન્માન એ ત્યાગ પછી તે કાર્ય ધર્મ શાસનના નિયમ વિરુદ્ધ પણ હોય શકે. અહીં તથા દાનભાવનાનું સન્માન છે, પણ અહીં સાધનશુદ્ધિને વિસારે ટ્રસ્ટીના કામની સ્વતંત્રતા પર બંધન આવી જશે અને ધનનું આ પાડવાની નથી. સાધન બંધનરૂપ બની જશે.
મહારાષ્ટ્રમાં મનમાડ નજીકના ગામમાં એક ધ્યાનયોગી જેના
માં
.
|
માર્ચ - ૨૦૧૮ )
પ્રવ્રુદ્ધજીવન
(૧૩)
