________________
અભ્યતરતપ - સ્વાધ્યાય-ધ્યાન અને કાયોત્સર્ગ
સુબોધીબેન સતીશ મસાલીઆ (ગતાંકથી ચાલુ...)
વાપરવાનું શરૂ કરી દેશે. હવે જો શરીરને તમે નવો ખોરાક આપોજ મુની થયો, વાચક થયો, સૂરિ થયો બહુવાર...” નહિ ને જૂનો ચરબીમાં રૂપમાં જે ખોરાક છે તે બધીજ વપરાઈ ન થયો મૂરખ આતમાં, અંતર્મુખ અણગાર..
જાય તો પછી શરીર એક ક્ષણ પણ ટકશે નહિ. આજ વસ્તુ આત્મા આપણે મૃત્યુ પથારીએ હોઈએ ત્યારે આપણે આ ભૌતિક સાથે બને છે. આત્મા ના નવા કર્મ બાંધવાના બંધ થાય તો તેજ જગત વિષે ઘણું બધું જાણતા હોઈએ છીએ, આપણે કયાં કયાં ક્ષણે જૂના કર્મોની ઉદીરણા થશે. સ્વાધ્યાય-ધ્યાન દ્વારા જો એને ફરીને આવ્યા. કયા કયા જોવાલાયક સ્થળો છે, કયાં ડુંગરા? કયાં નિર્જરતા આવડી જાય તો ધીમે ધીમે જુના બધાજ કર્મ ખતમ થઈ ખીણ? કયાં બાગ-બગીચા? કયાં મંદિરિયા? પણ ત્યારે આપણે આત્માની મુક્તિ થઈ શકે છે. એને જ નથી. જાણતા કે આ બધું જાણવાવાળો છે. તે દૂર નથી આ વસ્તુ સ્વાધ્યાય-ધ્યાન દ્વારા કઈ રીતે બને છે તે જુઓ આપણી પાસેજ છે, છતાં એનાથી બિલકુલ અજાણ કદાચ બુધ્ધિના એટલે સ્વનો અધ્યાય કરતાં કરતાં કર્મની નિર્જરા કેવી રીતે થાય સ્તરે થોડું ઘણું જાણી લીધું હશે પરંતુ અનુભવના સ્તરે કાંઈજ છે તે સમજમાં આવી જશે. સ્વાધ્યાય ધ્યાનમાં જ્યારે તમે કાયાથી નહિ.
સ્થિર થાઓ છો ત્યારે કાયા દ્વારા આવતા કર્મોનો આશ્રવ બંધ ગતાંકમાં આપણે જોયું કે કાયા અને વચનની સ્થિરતા તો થાય છે. શાસ્ત્રની ભાષામાં કર્મોનું આવવું એટલે આશ્રવ, કર્મો થોડી પ્રેક્ટિસ પછી સાધી શકાશે પણ મનની સ્થિરતા માટે એને આવતા અટકી જવા, રોકાઈ જવા એટલે સંવર ને કર્મ નું ઉદ્ભવવું શ્વાસપર ટેકવવું પડશે. આ સાધનાની શરૂઆત કરતાં કયા નિયમોનું તે ઉદીરણા ને ઉદીરણા થઈ ને આવેલા કર્મોનું ખતમ થઈ જવું કડકપણે પાલન કરવું, તથા શ્વાસને અવલોકતી વખતે શું ધ્યાનમાં એટલે નીર્જરા. શાસ્ત્રને જાણવું હશે તો શાસ્ત્રની ભાષા પણ રાખવું તે પણ આપણે ગતાંકમાં જોયું. (Feb-2018 નો લેખ થોડી સમજવી પડશે. ધ્યાનમાં સંપૂર્ણ માન, ઈશારાથી પણ રીફર કરી લેવો) આપણે એ પણ જોયું કે શ્વાસપર સ્થિર થયેલું એકસનથી પણ વાતો નહી, ત્યારે વાણીથી આવતા કર્મો પણ મન, સૂમ બનેલું મન, આ A સ્થાનપર પ્રાપ્ત થતી સંવેદનાનો સંવર થાય છે. જ્યારે કોઈપણ જાતનો વિચાર જ નથી, સંપૂર્ણપણે અનુભવ કરી શકે છે. હવે આ સૂક્ષ્મ બનેલા મન દ્વારા સ્વનો વર્તમાનમાં છો, ન ભૂતમાં ભાગી રહ્યા છો, ન ભવિષ્યની કલ્પનામાં અધ્યાય... સ્વાધ્યાય કરવાનો છે. એ મન વડે માથાથી પગની પાની ખોવાયેલા છો. તે ક્ષણ પણ એવી હશે કે મનથી આવતા કર્મો સુધી ક્રમવાર અંર્તયાત્રા કરવાની છે. ક્રમવાર દરેક ભાગમાં મનને પણ સંવર થશે. હવે ધ્યાનની અનેક ક્ષણોમાંથી એક ક્ષણ પણ લઈ જવાનું છે. ક્રમવાર એટલા માટે કે કોઈ ભાગ છૂટી ન જાય. એવી જાય કે તે ક્ષણે મન-વચન-ને કાયા ત્રણ થી સ્થિર છો. ત્રણેય દરેક ભાગમાં એક-બે મિનિટ રૂકીને આગળ વધવાનું છે. ક્યા દ્વારા થતો આશ્રવ જાણે એક ક્ષણ તો એક ક્ષણ માટે સંવર છે. તો ભાગમાં શું સંવેદના મળી રહે છે, અથવા બિલકુલ સંવેદના નથી તે ક્ષણ ખૂબજ મહત્વની થઈ ગઈ. તે ક્ષણે શું થશે? આપણે પહેલા મળી રહી.. જે કાંઈ આ ક્ષણે ઘટિત થઈ રહ્યું છે તેના પ્રત્યે રાગ કે કીધું તેમ આત્માનો ભવ ભવ થવા માટેનો ખોરાકજ કર્મ છે. એક દ્વેષ જગાવ્યા વગર સમતામાં સ્થિર થવાનું છે. આ ક્ષણની સચ્ચાઈને ક્ષણ માટે જ્યારે બહારથી કર્મનો આશ્રવ નથી થતો ત્યારે તેજ સ્વીકારીને, કોઈપણ જાતની અપેક્ષા જગાવ્યા વગર, કાંઈપણ ક્ષણે આત્માએ સંગ્રહી રાખેલા અનેક જન્મોના અનેક કર્મો માંથી આપણા મનથી જોડ્યા કે તોડ્યા વગર... જે છે, જેમ છે, જેવું છે. એકાદ પ્રતર ઉદ્ભવીને, ઉદીરણા થઈને આવશે. પણ તમે તો મનતેનો અધ્યાય કરતાં કરતાં, સ્વાધ્યાય કરતાં કરતાં અંતરયાત્રા વચન-કાયાથી સ્થિર છો તો કોઈ એક્સનમાં તો નહી આવે, કરવાની છે.
વાણીમાં પણ નહી આવે તો જશે ક્યાં? તમારા શરીર પર હવે આપણે એ જાણીએ કે શું છે આ સંવેદના? અને તેના સંવેદનાના રૂપમાં અનુભવાશે. કેમકે અંદર સ્થિર થયેલું મન સુક્ષ્મ પ્રત્યે રાગદ્વેષ જગાવ્યા વગર તટસ્થપણે જોવાથી, અનુભવવાથી, છે જે સંવેદનાનો અનુભવ કરી શકશે. બાકી તો ચોવીસ કલાક કર્મની નિર્જરા કેવી રીતે થાય છે તે સમજીએ. હેજ પણ મન- અંદર સંવેદનાઓ ચાલુ છે પણ બહાર ભટકતું બાદર મન એનો વચન-કાયાનું ડોલવું થયું કે આત્માનું કંપન થશે. આત્માનું કંપન અનુભવ કરી શકતું નથી. સંવેદના અનેક પ્રકારે હોઈ શકે. સંવેદના થયું કે કર્મ ખેંચાશે. એ સિધ્ધાંત છે કે આત્માના ભવ-ભવ થવા એટલે શરીર પર જે મહેસુસ થાય તે સંવેદના કહેવાય - ગરમમાટે કર્મ જરૂરી છે જેમ શરીરને ટકવા માટે ખોરાક જરૂરી છે. જો શીતલ-ખુજલી-ઝનઝનાટી-સ્કૂરણા-સ્પંદન-ધડકવ-હલકાપનશરીરને નવો ખોરાક આપવાનું બંધ કરશો તો તેજ ઘડીએ શરીર ભારીપન-તણાવ-દબાણ-દુ:ખાવ-સંકોચાઈ જવું-ફેલાઈ જવું - પોતાની પાસે ચરબીના રૂપમાં જૂનો સંગ્રહિત કરેલો ખોરાક સુખાપન -ગીલાપન - એવી કેટલાય પ્રકારની જેનું નામાંકન પણ
પ્રવ્રુદ્ધ જીવન
| માર્ચ - ૨૦૧૮ |
