________________
૫૮
પંચકર્મગ્રન્યપરિશીલન છે. (6) વૈદિક ગ્રન્થોમાં વર્ણન છે કે માયાના સંસર્ગથી બ્રહ્મ સંકલ્પ-વિકલ્પાત્મક ઐન્દ્રજાલિક સૃષ્ટિ રચે છે, તથા સ્થાવરજંગમાત્મક જગતનો નાશ કલ્પના અને થાય છ,25 ઇત્યાદિ. આ વૈદિક વાતોની સંગતિ જૈન શાસ્ત્ર અનુસાર આ પ્રમાણે કરી શકાય - આત્માનું અવ્યવહારરાશિમાંથી વ્યવહારરાશિમાં આવવું એ જ બ્રહ્મનું જીવત્વને ધારણ કરવું છે. ક્રમશઃ સૂક્ષ્મ તથા સ્કૂલ મન દ્વારા સંન્નિત્વ પ્રાપ્ત કરીને સંકલ્પજાલમાં આત્માએ વિચરણ કરવું એ જ સંકલ્પ-વિકલ્પાત્મક ઐન્દ્રજાલિક સૃષ્ટિ છે. શુદ્ધ આત્મસ્વરૂપ વ્યક્ત થતાં સાંસારિક પર્યાયોનો નાશ થવો એ જ કલ્પના અન્ત સ્થાવરજંગમાત્મક જગતનો નાશ છે. આત્મા પોતાની સત્તાને ભૂલીને જડસત્તાને સ્વસત્તા માને છે, આ વસ્તુ જ અહત્વ-મમત્વભાવનારૂપ મોહના ઉદયનું તેમજ બધનું કારણ છે. આ જ અહંત્વમમત્વભાવના વૈદિક વર્ણનરોલી અનુસાર બધહેતુભૂત દશ્યસત્તા છે. ઉત્પત્તિ, વૃદ્ધિ, વિકાશ, સ્વર્ગ, નરક આદિ જે જીવની અવસ્થાઓ વૈદિક ગ્રન્થમાં વર્ણવવામાં આવી છે26 તે અવસ્થાઓ જ જૈનદષ્ટિ અનુસાર વ્યવહારરાશિગત જીવના પર્યાયો છે. (7) યોગવાસિષ્ઠમાં27 સ્વરૂપસ્થિતિને જ્ઞાનીનું અને સ્વરૂપભ્રંશને અજ્ઞાનીનું લક્ષણ માન્યું છે. જૈન શાસ્ત્રમાં પણ સમ્યજ્ઞાનીનું અને મિથ્યાદષ્ટિનું ક્રમશઃ આ જ સ્વરૂપ દર્શાવ્યું છે.28 (8) યોગવાસિષ્ઠમાં29 સભ્યજ્ઞાનનું જે લક્ષણ છે તે જેન
25. તસ્વયં વૈમેવાણ મંત્પત્તિ નિત્ય |
तेनेत्थमिन्द्रजालश्रीर्विततेयं वितन्यते ।।16।। यदिदं दृश्यते सर्वं जगत्स्थावरजङ्गमम् । तत् सुषुप्ताविव स्वप्नः कल्पान्ते प्रविनश्यति ॥10॥ स तथाभूत एवात्मा स्वयमन्य इवोल्लसन् ।
નીવતમુપચાતીય મવિનાના તામ્ 13 ઉત્પત્તિ, સર્ગ 1. 26. ઉત્પધૉ યોગતિ સાવ ત્નિ વધેતે
gવ મોક્ષમાવતિ વ વ નર ૪ વા 7 ઉત્પત્તિ સર્ગ . 27. સ્વરૂપસ્થિતિરિક્તપ્રોડદંવે નમ્ |
તિત સંક્ષેપતઃ પ્રોતજ્ઞત્વજ્ઞત્વનક્ષણમ્ IIકા ઉત્પત્તિપ્ર. સર્ગ 117. 28. મહું મોતિ પત્રોડયું મોદચ્છ નશ્ચિત !
મયમેવ દિ નગપૂર્વ પ્રતિમત્રોડ મોનિ || જ્ઞાનસાર, મોહાક. स्वभावलाभसंस्कारकारणं ज्ञानमिष्यते ।
ધ્યાધ્યમત્રતસ્વીથા વો મહત્વના છે. જ્ઞાનસાર, જ્ઞાનાટક. 29. અનદ્યત્તાવમામિ પરમાત્મા વિદ્યતે |
ત્યેકો નિશ્ચયઃ WC: સભ્યજ્ઞાન વિષુધા: 12 ઉપશમપ્ર. સર્ગ 79.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
