Mara Mangamta Vicharoni Diary

Author(s): Prashamrativijay
Publisher: Pravachan Prakashan Puna

Page 8

વરસાદ
હું કૂવાના કાંઠે બેઠો. મેં જોયું, કૂવાનું પાણી આખું ગામ વાપરે છે. કૂવો કેટલો બધો કામનો છે ? સૌને તેનું મીઠું પાણી મળે છે. મેં ધ્યાનથી જોયું, કૂવાની પાસે જે આવે તેના હાથમાં બેડું અને દોરી હોય છે. બેડું દોરીથી બાંધીને કૂવામાં ઉતારો, ભરો અને ખેંચીને ઉપર લાવો પછી જ કૂવો પાણી આપે છે. મને થયું : ‘કુવો મહેનત કરાવીને પછી દાન આપે છે. શો મતલબ છે આવા દાનનો ?” લેવા આવે તેને વગર મહેનતે મળવું જોઈએ. મારું મન ઉદાસ થઈ ગયું.
હું ઉઠીને ગામ બહાર નીકળ્યો. સામે મોટું તળાવ જોયું. હું હરખાયો. કૂવો તો ભૂલાઈ જ ગયો. કેમ કે તળાવનું પાણી તરત મળતું હતું. કૂવાની જેમ દોરીથી ખેંચવાની જરૂર ન હતી. કૂવાના પાણીમાં છબછબ નથી થતું, તળાવનાં પાણીમાં કેટલી આસાનીથી છબછબ થાય. દાન તો તળાવ આપે છે, લેનારે જોઈએ તેટલું લેવાનું, કોઈ શરત નહીં, કોઈ ખેંચતાણ નથી, કોઈ મહેનત નહીં. તળાવ મોટું પણ હોય છે. આખા ગામને એક તળાવ સાચવી લે છે. મને થયું, તળાવ પણ ખોટું તો કરે જ છે. જેને પાણી જોઈતું હોય તે ગામ બહાર લેવા આવે અને ભલે લે પાણી. આ સારું છે. પણ એક જ ગામને પાણી આપે છે તળાવ, પાણી તો ગામોગામ જોઈએ. દરેક ગામને તળાવ પાણી નથી આપતું. તળાવનું મને સંકુચિત છે. એક જ ગામ સાથે બંધાઈ ગયું છે.
હું ઉઠીને ચાલવા માંડ્યો. જંગલની વાટે ચાલતો રહ્યો તો નદી મળી. હું તળાવને ભૂલી ગયો. તળાવ અને નદી, પાણી તો સરખી રીતે આપે છે પણ નદી તો ગામે ગામ પાણીનો પૂરવઠો પહોંચાડે છે. મારી સામે વહેતી નદીએ પાછળ કેટલાય ગામોને પાણી પાઈ દીધું છે. આગળ કેટલાય ગામોને પાણી પાશે. મને તો નદી માટે ગૌરવ થયું. દાન તો આને કહેવાય. ક્યાંય અટક્યા વગર અને કશેય બંધાયા વગર આપતા રહો. મને નદી ખૂબ જ ગમી. પછી મને થયું કે આ નદી પણ ભારે કરે છે. એ ભલે ઘણાં ગામોને સાચવે છે, પણ
નદી દરેક ગામો પાસે જતી નથી. જે ગામ નદી પાસે આવ્યું છે તેને નદીએ આપ્યું છે. જે ગામ દૂર રહ્યું તેને નદીએ કશું જ આપ્યું નથી. નદીનું દાન ઉદાર છે તો ભેદભાવથી કલંકિત પણ છે. જે ગામ નદી પાસે નથી આવ્યા તેમનો શો વાંક ? તેમને પાણી કેમ ના મળે ?
હું નિરાશ ભાવે પાછો ફર્યો. ખૂબ જ ગરમી હતી. સખત બફારો થતો હતો. મને લાગ્યું વરસાદ પડશે કે શું ? મેં આકાશમાં જોયું. તે જ ઘડીએ વરસાદ તૂટી પડ્યો. હું કિલ્લાના ઊંચા બુરજ પર ચડી ગયો. મેં જોયું વરસાદ બધે જ વરસતો હતો. કૂવા પર, તળાવ પર, નદી પર, વરસાદ દરેક જગ્યાએ વરસતો હતો. જમીન પર, મકાન પર, છાપરા પર, ઘાસ, જનાવર, માણસો, સૌ કોઈની ઉપર, વરસાદે ગામડે ગામડે વરસતો હતો. વરસાદ ખેતરે ખેતરે પાણી ઝીંકતો હતો. વરસાદ પાસે કોઈ ગયું નહોતું. વરસાદ સામે ચાલીને સૌની પાસે આવી પહોંચ્યો હતો. કશાય આમંત્રણ વિના, કોઈ જ ભેદભાવ વિના અને કોઈ જ તકલીફ દીધા વિના દાન આપી રહેલા વરસાદને જોઈને મને થયું. તો આ છે દાન, માંગે તેને તો સૌ આપે, વણમાગ્યું આપ્યું તે સાચું દાન. રવીન્દ્રનાથ ટાગોરની કવિતાનો આ વિચારવિસ્તાર વરસાદની જેમ જ રોમરોમને ભીંજવી દે છે ને?