________________
તમે
જ્હો છો કે
તમારી સાથે વાતો કરનાર દશ-બાર માણસોને તમે જે કહેવા માંગો છો તે કહી દો છો. તમને લાગે છે કે તમારે કહેવાનું હતું તે તમે કહી દીધું છે. તમે બોલી ગયા તે બધું બરોબર હતું એમ માનીને તમે ચાલો છો. તમને ખબર નથી. તમે બોલવા માંગો છો તે વાત અને તમે બોલી રહ્યા છો તે વાત એક હોતી નથી. તમે બોલો છો તેમાં તમારા શબ્દો અને તમારી દેહમુદ્રા મોટો ભાગ ભજવે છે. તમે હા પાડો છો તેમાં ના પણ વાંચવા મળે. તમે ના પાડો છો તેમાં હા પણ વાંચવા મળે, તમે બોલી શકો છો તેમાં તમારો આવેશ ઊભરાતો હોય. તમે બોલો તેમાં તમારો રાજીપો અને તમારી નારાજગી જોડાય, તમે શું બોલો છો તે અગત્યનું છે તેમ શી રીતે બોલો છો તે અગત્યનું છે. તમે કોઈ વાતમાં તમારો સહકાર જાહેર કર્યો હશે તે હકીકતમાં તમારો વિરોધ હોઈ શકે છે. તમે કોઈ મુદે વિરોધ કર્યો હોય તે હકીકતમાં સ્વીકારની જાહેરાત હોઈ શકે છે. તમે નાના બાળક નથી. મનમાં આવે તે જેમનું તેમ બોલવાની પ્રકૃતિ નથી તમારી. તમે બોલો છો તે પાછળ તમારી ચોક્કસ ધારણા હોય છે. તમે જે નથી બોલવા માંગતા તેની માટે પણ તમારો પોતાનો તર્ક હોય છે. તમને લાગતું હોય કે તમારી અઘોષિત ધારણા અને મનોગત તર્ક છૂપા રહે છે તો એવું નથી હોતું. તમે કહો નહીં તો પણ તમારા મનની વાત વ્યક્ત થઈ જ જાય છે. તમે કેવળ તમારા શબ્દો દ્વારા તમારો બચાવ કરી શકતા નથી. તમે જે કાંઈ બોલ્યા તે અક્ષરો અને વાક્યો તો ભાષાનું સ્તર હતાં, તમે જે રીતે બોલ્યા તે ભાવનાનું સ્તર હશે. તમારી ભાવનાઓમાં શું છે અને શું નથી તેની સામા માણસને ખબર નથી પડવાની. બોલતી વખતે તમે કેવી ભાવના સાથે બોલો છો તે સામા માણસને સમજાશે. સામો માણસ તમારો અવાજ સાંભળીને તમને સમજતો નથી. એ તમારા શબ્દોની ભીનાશ કે ખારાશ પામે છે. બોલનાર માટે નિયમ નથી કે એ મનમાં હોય તે જ બોલે. મનમાં ન હોય તેવું પણ બોલી જવાય છે. સાંભળનારનું પણ એવું જ છે. સાંભળનારો જે બોલાયું હોય તેને જ સાંભળે છે
- 3
તેવું નથી.
સાંભળનારો પોતાના મનમાં ચાલતા વિચારોમાં રમતો હોય છે. એને તમે શું બોલો છો તેમાં રસ ઓછો છે. એને તમારી પાસેથી સાંભળવા મળે છે એમાં રસ છે. તમે બોલો છો તેમાં તમારો રસ કામ કરે છે. તમે બોલશો તેમાં તમારું મન ના પણ જોડાયું હોય. એ સાંભળશે એમાં એનું મન ના પણ જોડાયું હોય. સામાં માણસને શું સાંભળવું છે તેની કલ્પના તમને ન હોય અને તમારે જે બોલવું છે તે તમારી રજૂઆત દ્વારા સો ટકા સ્પષ્ટ થઈ જશે તેનો તમે વિશ્વાસ ન હોય તો તમારા શબ્દો જરૂર એળે જવાના છે. તમારી વાતોમાંથી કોઈ અધૂરપ શોધી કાઢવામાં આવે છે તે તમને સમજાતી નથી કેમકે તમારે શું બોલવું છે અને સામા માણસને શું સાંભળવું છે એની સમજૂતી તમારા મનમાં થઈ હોતી નથી. તમે અવાજ અને શબ્દોનો મેળ ગોઠવીને વાત કરો છો તો વાતચીત કહેવાય. તમે શબ્દો અને ભાવનાનો સુમેળ રચીને બોલો તે સંવાદ કહેવાય. તમે વાતચીત કાયમ કરો છો. તમે સંવાદ જવલ્લે સાધો છો.
#
#
#
૩૪ છે.
