________________
સારા માણસો
સારા માણસ હોવાનો અર્થ એ નથી કે તમે હરહંમેશ માટે સારા જ રહો છો. નદીમાં જેમ પૂર અને ખાલીપો આવે છે. દરિયામાં જેમ ભરતી ને ઓટ આવે છે તેમ માણસમાં સારા હોવાની અને ખરાબ હોવાની ઘટના ક્રમસર ઘટ્યા કરે છે. સારો માણસ કાયમ માટે સારો રહી શકે તો ઉત્તમ. પણ, સારો માણસ ચારેક ખરાબ પૂરવાર થઈ જાય છે. ખરાબ માણસ ક્યારેક સારો પૂરવાર થઈ જાય છે. રૂપાળો માણસ કાયમ રૂપાળો રહે છે તેવું બને. ગુણવાન માણસ કાયમ ગુણવાન જ રહે તેવું બનતું નથી. ભૂલો સારા માણસ કરે તો એ નડે. ઉત્તમતા, ખરાબ માણસો બતાવે તો તે એમને પણ ઉજમાળ બનાવે. પૈસાની નૉટ એક સરખી જ રહે છે અને એક જ ભાવ કાયમ ચૂકવે છે. માણસમાં એવું નથી બનતું. માણસ મૂલ્યવાન પણ નીવડે છે અને તુચ્છ પણ પૂરવાર થાય છે. આગમ સૂત્રો અજબ વાત કરે છે. અણુગચિત્તે અયં પુરિસે. માણસની માનસિકતા ધણી વિવિધા ધરાવે છે. તેને કેવળ સારી કે કેવળ ખરાબ માની શકાય નહીં. તમે તમારી જાતને સારો માણસ માનીને ચાલતા હશો અને તમને તેનું અભિમાન હશે તો તમારું સારા માણસ હોવું એ પણ અપરાધ બની જશે. તમારા હાથે સારાં કામો થયા એટલા પૂરતા તમે સારા છો. તમારા હાથે થશે તે બધા કામો સારાં જ હશે તેવું માની લેવાય નહીં. તમારે સતત સારા પૂરવાર થવાનું છે. શસ્ત્રો સતત વપરાય છે અને સતત ઘસાઈને ધારદાર બનતા રહે છે. એકાદ લડાઈમાં જીતી શકેલું શસ્ર, એવી ને એવી હાલતમાં બીજી લડાઈ વખતે વાપરવામાં આવે તો જોખમ થઈ શકે છે. હથિયાર દરવખતે નવેસરથી સજાવવાના હોય છે. સારા માણસને દર વખતે અને હરપ્રસંગે સારા પૂરવાર થવું પડે છે. જ્યોર્જ બર્નાર્ડ શૉએ સરસ વાત કરી છે, તમે એ માણસ મરી જાય પછી જ એને સારો માણસ માનજો. જ્યાર સુધી જીવે છે ત્યાર સુધી એ ખરાબ પૂરવાર થાય તેવી સંભાવના પણ ઊભી જ છે. તમારી પાસે હજી
* ૧૯
થોડાં વરસો જીવવાના બાકી રહ્યાં છે. પાછળ રહી ગયાં છે તે વરસોમાં તમારે શું કરવું જોઈતું હતું તેનો વિચાર કરીને જીવ બાળવાનો અર્થ નથી. બીત ગઈ સો બીત ગઈ. આજે અને આજ પછી તમારે સારા માણસ તરીકેની અસ્મિતા જાગતી રાખવાની છે. સારો માણસ શું કરે છે ? એ પોતાના હાથે થયેલી જૂની ભૂલોને નવી તક આપતો નથી. એ જૂનાં દુ:ખોને યાદ કરીને પંપાળતો નથી. એ સારી વાતો સાંભળવાનું ચૂકતો નથી. એ ઢીલી વાતો સાંભળવાનું પસંદ કરતો નથી. એ જીતવા માટે લડે છે પરંતુ અહં માટે નથી લડતો. એ નિર્ણય લીધા પછી ફેરવતો નથી પરંતુ નિર્ણય લેતા પૂર્વે હજારવાર વિચાર કરે છે. સારો માણસ દેખાવમાં માનતો નથી. સારો માણસ પ્રભાવ જમાવવામાં માનતો નથી. સારો માણસ સારા સ્વભાવમાં માને છે. સારો માણસ ભૂલ ન કરે તેવું નથી. સારા માણસના હાથે ભૂલ થઈ શકે છે. સારા માણસે સૌથી વિશેષ ધ્યાન આનું રાખ્યું હોય છે. સારા માણસ બની રહેવા માટે તો પોતાની આકાંક્ષા સાથે બાંધછોડ કરી શકે છે. માણસો સારા હોતા નથી, માણસો સારા બનતા હોય છે. તમે સારા માણસ બનો એ પૂરતું નથી. તમે સારા માણસ સતત બની રહો તે જરૂરી છે. શ્રીમંત બન્યા પછી શેરબજારે ખોટમાં ડૂબાડ્યા હોય તેવા પામરો તમે જોયા છે. સારી માણસાઈ કેળવ્યા પછી તેની માવજત ન કરી તેને લીધે પતન પામેલા લોકો પણ ઇતિહાસમાં નોંધાયા છે. તમે જયાં છો ત્યાં ટકી રહો તે તમારું લક્ષ હોવું જોઈએ. તમે હિમાલય ચડી રહ્યા છો. પગ લપસી શકે છે. મજબૂતાઈ સાથે દૃઢ રહો. ટકી રહ્યા તો ઉપરની દિશામાં પ્રગતિ છે જ.
૨૦
