________________
ક્રોધની તીનપત્તી
તમે ગુસ્સો કરો છો. તમને ક્રોધ ચડે છે. તમે કચકચાવીને સામા માણસ પર તૂટી પડો છો. તમને આ રીતે ગુસ્સામાં ખેંચી જનારાં પરિબળો તો ઘણાં હશે. તમે ધ્યાનથી જોશો તો તમને સમજાશે કે ક્રોધ કરતી વખતે કુલ ત્રણ નિયમોનું પાલન થતું હોય છે. આ નિયમો સારા નથી. આ નિયમોને આધીન રહીને જ ગુસ્સો બહાર આવે છે.
ગુસ્સા માટેનો પહેલો નિયમ : તમે જેનો વિચાર કરો છો તેની પર જ તમને ગુસ્સો આવે છે. તમે જેનો વિચાર કરતા નથી તેની પર તમને ગુસ્સો આવી શકતો નથી. તમને જે લોકો દેખાય છે તેનો જ તમે વિચાર કરો છો. તમને જે લોકો મળે છે તેમનો જ તમે વિચાર કરો છો. તમને ન મળે અને ન દેખાય તેવા લોકોનો વિચાર તમે નથી કરતા. એટલે જ એ લોકો માટે તમારાં મનમાં ગુસ્સો પણ હોતો નથી. ચીનમાં રહેતો એંસી વરસનો ડોસો તમને મળ્યો નથી કે દેખાયો નથી માટે તમે એની પર ગુસ્સો કરવાના જ નથી. તમારો ગુસ્સો તમારા વિચારો સાથે જોડાયો છે. તમે જેનો જેનો વિચાર કરો છો તે દરેક પર તમને ગુસ્સો હોય છે તેવો નિયમ નથી. તમે જેની પર ગુસ્સો કરો છો તેનો વિચાર તમે કરેલો જ હોય છે તેવો નિયમ છે.
ગુસ્સા માટેનો બીજો નિયમ : ગુસ્સો કરવાની ક્ષણોમાં તમારી પાસે સુખ હોતું નથી. ગુસ્સો કરવાના સમયે તમારી લાગણી દુઃખભરી હોય છે. ગુસ્સો કરવાનો સમય સુખનો અવસર નથી. ગુસ્સો મનના ત્રાસની અભિવ્યક્તિ છે. ગુસ્સો મનના રોષની રજૂઆત છે. તમે ગુસ્સો કરો છો ત્યારે સુખ દૂર જઈને ઊભું હોય છે. ગુસ્સો ચાલુ હશે ત્યાર સુધી દુ:ખની બળતરા હશે. ગુસ્સો હાજર હશે ત્યાર સુધી અશાંતિ હશે. ગુસ્સો કરતી વખતે આનંદ હોય, પ્રસન્નતા હોય, રાજીપો હોય તેવું બનતું નથી. ગુસ્સો
કરો છો તે સમયે તમે તમારી જાતને દુ:ખી બનાવો છો.
ગુસ્સા માટેનો ત્રીજો નિયમ : ગુસ્સો કરો છો ત્યારે તમે કર્મના પ્રભાવ હેઠળ આવો છો. આઠ કર્મોમાં એક કર્મ છે મોહનીય કર્મ. આ કર્મનો એક અંશ છે કષાય મોહનીય કર્મ. નિમિત મળે, તમે તેની અસરનો ભોગ બનો ત્યારે આ કર્મ ઉદયમાં આવીને તમારી પર વર્ચસ્વ જમાવી દે છે. કર્મનો તીવ્ર ઉદય તમારી માનસિકતાને કલુષિત કરી મૂકે છે. તમે ભૂતકાળમાં એ કર્મ બાંધ્યું છે. તમારી ભીતરમાં એ કર્મ જમા થયેલું છે. તમે છંછેડાયા છો ત્યારે તમારી પર એ કર્મનું ઝેર ચડી આવ્યું છે.
તમે માનો કે ન માનો. આ નિયમોની આધીન રહીને જ ક્રોધ થતો હોય છે. તમારા ક્રોધને તમારે જીતવો હોય તો તમારે ક્રોધને આ રીતે ઓળખવાનો રહેશે. તમે તમારા ક્રોધ વિશે વિચારો તે મહત્ત્વનું છે. તમે તમારા ક્રોધને સમજો તે જરૂરી છે. તમારી સમક્ષ તમારો ક્રોધ છે. તમારી સમક્ષ આ ત્રણ નિયમ છે. તમે ક્રોધને વશમાં લેવા માંગતા હો તો પહેલું કામ એ કરી કે કામ વિનાના વિચારો ન કરવા. જે માણસો કામના નથી તેમની પાછળ દિમાગનું રોકાણ ન કરવું. બીજું કામ એ કરો કે ક્રોધ કરીને સુખથી વંચિત થવું નથી અને દુઃખને આધીન થવું નથી તેવો સંકલ્પ કરી. ત્રીજું કામ એ કરો કે કર્મનો ઉદય તમને દબાવે છે તેની ફરિયાદ પ્રભુને કરો.
કદાચ ક્રોધમાંથી રસ્તો જડી આવશે.
*
*
*
- ૩૯
૪o ૦
