________________
ભૂલ થાય છે ત્યારે
તમ કામ કરો છો. તમે મહેનત કરો છો. ભૂલ થવાની સંભાવના છે જ. તમને બીજાની ભૂલ દેખાય છે તેમ બીજાને તમારી ભૂલ અવશ્ય દેખાશે. તમે બીજાને એની ભૂલ બતાવો છો તેમ બીજા તમને ભૂલ બતાવશે જ. તમે આ ખમી શકતા નથી. તમને કોઈ ભૂલ બતાવે છે તો તમે ગુસ્સો કરી બેસો છો. તમે ભૂલ બતાવનાર માણસને દુશ્મન માની લો છો. ભૂલ બતાવનારો તમને દબાવી રહ્યો છે તેવું માની લો છો. તમે પોતાની સલામતી માટે એ ભૂલ બતાવી રહેલા માણસ સાથે ઝઘડી બેસો છો. તમારી નજર તમારા હાથે થયેલી ભૂલ પર રહેતી નથી. તમારી નજર સામા માણસ પર રહે છે. તમે એ માણસને એની ભૂલ બતાવીને ઉતારી પાડો છો. તમે એ માણસને ખરાબ ચીતરો છો. તમે વિચારો કે એ માણસે તમને તમારી ભૂલ બતાવી તેમાં ખોટું શું છે ? તમે ભૂલ કરી છે માટે જ તે ભૂલ બતાવે છે. તમે ભૂલ કરી જ ના હોય તો એ ભૂલ બતાવવા આવે જ નહીં. તમારા હાથે કોઈ ગડબડ થઈ છે. તમને એનો ખ્યાલ રહ્યો નથી. તમે સાહજિક રીતે એ કામ કર્યું છે. એમાં કશીક ભૂલ થઈ છે તેવું તમારા ધ્યાનમાં નથી માટે તમને તમારું કામ સારું લાગે છે. તમને તમારી ભૂલ બીજાની પાસેથી જાણવા મળે છે તો તમે અકળાઈ ઊઠો છો. તમે એ ભૂલ કરવા માંગતા નહોતા. કદાચ, તમે જે કર્યું તેને તમે ભૂલ માનતા ન હતા. હવે તમારી સમક્ષ કડવી વાત આવી. તમને કહેવામાં આવ્યું કે આ ભૂલ થાય છે. તમે આ આક્ષેપને ખોટા અર્થમાં પકડી લીધો. તમે સમજવા તૈયાર નથી. તમારી સમક્ષ થયેલી રજૂઆતમાંથી તમે ઝઘડો શરૂ કરી દો છો. જરા અટકો. વિચારો.
ભૂલ બતાવનારો તમને અપમાનિત કરવા માંગે છે ? ભૂલ બતાવે છે તે માણસ તમારો દુશ્મન છે ? ભૂલ બતાવીને તે તમને બદનામ કરવા માંગે છે ? એવું કશું નથી. તમે જે ભૂલ કરી તે ફરી ન થાય માટે તે તમને સમજાવી રહ્યો છે. તમારે વિચારવું જોઈએ તે તમે વિચારતા નથી. તમે વિચારો કે તમને જે
ભૂલ બતાવવામાં આવી છે તે ભૂલ સાચી છે ? તમે જે ભૂલ કરી છે તે જ તમને બતાવી હોય તો પછી આગળ વિચારો. તમે આ ભૂલ જાણ બહાર કરી છે કે જાણી જોઈને કરી છે ? જો આ ભૂલની તમને ખબર નથી તો તમારે ખુશ થવું જોઈએ. તમે જે જાણતા નહોતા તે જ તમને જાણવા મળ્યું છે. ભૂલ બતાવનારે તો તમારી પર મોટો ઉપકાર કર્યો છે. તમે ભૂલ કરી તે એણે બતાવી ન હોત તો તમે ખરેખર ફસાઈ જવાના હતા. તમારી ભૂલ તમને નુકશાન કરી જાય છે તે તો સમજો . ભૂલ બતાવનારે તમને નુકશાન થવાનું છે તેનાથી તમને બચાવ્યા છે. તમારો આ સાચો મિત્ર છે. ગુજરાતીમાં એક કવિતા છે.
મિત્ર સાચી વાત કહી શકતા નથી.
કોઈ દુશ્મન, કોઈ વૈરી જોઈએ. તમે સાચી જાણકારી મેળવી તે સારી ઘટના છે. ભૂલ બતાવનારે તમારી બાજી બગડતી અટકાવી છે. ભૂલ બતાવે તે તમારું અજ્ઞાન દૂર કરે છે. તમે તેની પર ખીજવાશો નહીં. બીજી વાત પણ છે. તમે ભૂલ કરી તે તમે જાણી જોઈને કરી હોય તો તમે ગુનેગાર છો. તમારી પાસે ભૂલ કરવાનું વ્યાજબી કારણ હોય તો વાત જુદી છે. બાકી ખોટાં કારણે તમે ભૂલ કરવાનું પસંદ કર્યું છે. તમારી ભૂલ પકડાઈ ગઈ છે. તમે એ ભૂલ ખાતર ઝઘડો કરો છો તે ખોટું છે.
ભૂલ કરનારે ભૂલનો બચાવ કરવો ના જોઈએ. ભૂલ કરો અને એ ભૂલનો સ્વીકાર ના કરો તે સજ્જનતા નથી. ભૂલ કર્યા પછી એ ભૂલ સુધારવાની હોય. તમારે તમારા હાથે આ ભૂલ સુધારી લેવી જોઈએ. ભૂલથી બચવાનું હતું. એ ના બન્યું. બીજાની પાસેથી ભૂલની જાણ થઈ. હવે તો સુધારી લો. ભૂલ સુધારશો નહીં તો કાયમ હેરાન થશો.
૪૪
