________________
એક્લા એક્લા વિચારવું
બીજા તમને સમજાવે અને ખોટા પૂરવાર કરે તે તમારો અહં સ્વીકારી નથી શકતો. તમે એકલા હાથે સમજી શકતા નથી. તમે ખોટા છો અને તમે ભૂલ કરો છો તેવું તમને પોતાને દેખાતું નથી. તમારું ખોટાપણું અને તમારી ભૂલ બીજાનાં મોઢે સાંભળતી વખતે તેમને કડવું લાગે છે. તમે દરેક બાબતમાં સ્વતંત્ર છો. તમે ખોટા રહેવા માંગતા જ હો તો તમારી પાસે તેવા રહેવાની સ્વતંત્રતા છે. તમે ભૂલ કરવા માટે સદાના સ્વતંત્ર છો. તમારી સ્વતંત્રતા પર કોઈનો હસ્તક્ષેપ થાય તે તમને નથી ગમતું. તમે સ્વતંત્ર રહેવા માંગો છો અને તમારી ભૂલને લીધે સતત પૂરવાર થયા કરે છે કે તમારી સ્વતંત્રતાનો તમે યોગ્ય ઉપયોગ કરતા નથી. તમે સ્વાધીન છો અને મુરખ ઠરી રહ્યાં છો. તમારે એકલા એકલા વિચારવું. તમને કોઈ જ કાંઈ ન કહે તો તમે કર્યા જ કરો તેવી મૂર્ખામીઓ તમારા જીવનમાં છે ? તમારી લાગણીઓને વ્યક્ત કરવાની તમારી પદ્ધતિને જુઓ. તમે તમારી રીતે જ મનફાવે તેવું બોલો છો. સામે પક્ષે દુઃખનાં ઘણ જેમને વાગતા હતા તે આ પદ્ધતિ બાબતે તેમને સમજાવતા રહ્યા. તમે સમજતા ગયા તેમ તમારી આ પદ્ધતિ બદલાતી ગઈ. તમારી ભૂલ હતી. તમને ખબર નહોતી. તમને સામી વ્યક્તિએ જણાવ્યું. તમને એ ખરેખર સમજાયું. તમે થોડો ફેરફાર કર્યો. તમે જે કરો છો તે કરવા માટે તમે સ્વતંત્ર છો. તેમ તમે જે કરો છો તેમાં ફેરફાર કરવા માટે પણ તમે સ્વતંત્ર છો, તમે કોઈ કામ છોડી દો કે કોઈ કામ શરૂ કરો તે વખતે તમારી બીજી સ્વતંત્રતાની ભાવના ઘવાતી નથી. તમે ભૂલને સમજી ન શકો, તમે પોતાને જ સાચા માણસ માનીને ચાલો તો સ્વતંત્રતાની ભાવના નડે. તમે નાના બાળક નથી. તમે પથારીવશ વૃદ્ધ નથી. તમે કાર્યક્ષમ વ્યક્તિ છો. કોઈ તમને દબાવીને કે દબડાવીને કામ કઢાવી લે તેવા કમજોર તમે નથી. તમે બદલાઈ શકો છો. અનુકૂલન શબ્દ મજાનો છે. રબરને દબાવો તો એ ઓછી જગ્યામાં રહે છે.
રબરને ખેંચો તો વધારે જગ્યા રોકે છે. રબર એમને એમ પડ્યું હોય તો સામાન્ય જગ્યા રોકે છે. તમારી પાસે આવી ગોઠવાઈ શકવાની આવડત છે. તમને ભૂલ બતાવીએ તો તમે સ્વીકારી શકો છો. તમને ટેકો ન આપીએ તો તમે એકલા હાથે લડી શકો છો. તમે બીજાનો સાથ મળે તો દશગણો જુસ્સો બતાવી દો એમ છો. તમારી સ્વતંત્રતાની અનુભૂતિ તમને બધું જ કરવાની તાકાત આપે છે. તમે દબાયેલા રહો, છૂપાડતા રહો, શરમાતા રહો અને તમારી સ્વતંત્રતાને અન્યાય થતો જ રહે. તમારી સમક્ષ થતી રજૂઆતને તમે કંઈ રીતે મૂલવો છો તે પણ પ્રશ્ન છે. તમને કોણે કહ્યું અને કેવી રીતે કહ્યું તે જ વિચારતા રહેશો તો સ્વતંત્રતા તમને ખોટી દિશામાં લઈ જશે. તમે જે જાણ્યું તે તમને શું કામ જણાવવામાં આવ્યું તે વિચારશો તો તમે તમારી સ્વતંત્રતા પાસેથી જ હિંમત મળશે. તમે ધંધો કર્યો. તમે સ્વતંત્ર હતા. તમે નુકશાનકારી નિર્ણય લીધો. તમે સ્વતંત્ર હતો, તમે હવે નુકશાન જોઈ રહ્યા છો. તમે એ નુકશાન ભોગવવા સ્વતંત્ર છો. તમારે એ નુકશાન વેઠવું હોય તો તમને કોઈ રોકતું નથી, તેમને. એ નુકશાનમાંથી બહાર આવવું છે તો એ નુકશાન સામે લડવા માટે તમે સ્વતંત્ર છો. પરિણામ નક્કી કરવા માટે તમે સ્વતંત્ર નથી. તમે નુકશાન ટળી જાય તે પછી ભૂલનું પુનરાવર્તન થાય તે માટે સ્વતંત્ર છો. તમારી આ સ્વતંત્રતા જ તમને તમામ તકલીફો વચ્ચે કામ લાગે છે. તમારી આ સ્વતંત્રતા જ તમને પરિવર્તન માટેની હુંફ ને હિંમત આપે છે. તમે ભગવાન નથી. તમે ઇન્સાન છો. તમે તકલીફો આવે તેમાંથી બહાર આવી શકો છો. તમે ભૂલો થાય તેને બદલી શકો છો. તમે ભૂલ કરી તે મહત્ત્વનું નથી. તમારી પાસે ભૂલ સુધારી લેવાની સ્વતંત્રતા છે તે મહત્ત્વનું છે.
પ૪ -
