Kavyakalpalatavrutti

Author(s): Amarchand Maharaj, R S Betai, Jitendra B Shah
Publisher: L D Indology Ahmedabad

Page 339

काव्यकल्पलतावृत्तिः परिशिष्ट..
धनुर्वेदकोशलं यथाआर्यस्यास्त्रघनौघलाघववती सन्धानसम्बन्धिनी
___ स्थाणुस्थानकसौष्ठवप्रणयिनी चित्रक्रियालङकृतिः । नि:स्पन्देन मयातिविस्मयमयी सत्यं स्थितप्रत्यया
संहारे खरदूषणत्रिशिरसामेषेव दृष्टा स्थितिः ।। गजलक्षणकौशलं यथा-- कर्णाभ्यर्णवितीर्णचामरमरुद्विस्तीर्णनिःश्वासवान
___ शंखच्छत्रविराजि राज्यविभवे द्वेषी निलीनेक्षणः। स्मत्वा राघवकुञ्जर: प्रियतमामेकाकिनी कानने
स त्यक्तां चिरमुक्तभोगकवलं क्लेशोष्मणा शुष्यति ।। अश्वशास्त्रकौशलं यथा--
आवर्तशोभः पृथसर्वराशिः केनावदातः पवनो सवेगः।
गम्भीरघोषोऽद्रिविमर्दखेदादश्वाकृति कमिवोद्यतोऽब्धिः ।। रत्नपरीक्षाकौशलं यथा
द्वौ वज्रकणों जगतीपतीनां सद्भिः प्रदिष्टी ननु सार्वजन्यौ ।
यः स्याज्जपाबिद्मभंगशोणी योऽयं हरिद्धारससन्निकाशः ।। धातुवादकौशलं यथा
नखदलितहरिद्धाभङ्गगोरे शरीरे स्फुरति विरहजन्मा कोऽप्ययं पाण्डभावः।
बलवति सति यस्मिन् सर्वमावर्त्य हेम्ना रजतमिव मृगाक्ष्या: कल्पितान्यङ्गकानि ।। द्युतकौशलं यथा--
यत्राऽनेक: कवचिदपि गहे तत्र तिष्ठत्यर्थको यत्राप्येकस्तदनु बहवस्तत्र नैकोऽपि चान्ते।
इत्थं चेमौ रजनिदिवसी तोलयन् द्वाविवाक्षौ काल: कल्पा सहगह कल: क्रीडति प्राणिसारे।। चित्रकोशलं यथा--
अतथ्यान्यपि तथ्यानि दर्शयन्ति विचक्षणाः।
समे निम्नोन्नताद्रीव चित्रकर्मविदो यथा ।। योगशास्त्रनपुण्यं यथा--
पथ शास्त्रकथाकन्था रोमन्थेन वृषाऽत्र किम् । अन्वेष्टव्यं प्रयत्नेन तत्त्वज्योतिरान्तरम्।। एवमन्यदपि । सकलकलालोकव्यवहारकौशलसंस्कृता हि प्रतिभा कवीनां काव्यार्थसुधा कामधेनुः । यदाहन स शब्दो न तद्वाक्यं न स न्यायो न सा कला। जायते यन्न काव्यांगम् महो भारो गुरुः कवेरिति । काव्याभ्यासं चतर्भेदभिन्नच्छायोपजीवनात् ।। पदाधुपजीवनतो यथोचित्यं सुधीः सजेत् । छायार्थादर्थस्य तदुपजीवनं क्वचित् ।।