________________
સામેથી એક માણસ આવતો હતો. એનું ખીરું બહુ મોટું હતું. એમાં ચણા ભરેલા હતા. આણે એની પાસે માગણી કરી. પેલાએ કહ્યું કે મારી પાસે બીજું તો કંઈ નથી. માત્ર ખીસામાં ચણા છે.” એણે હસીને કહ્યું, “ભાઈ ! ભૂખ્યાને બીજું શું જોઈએ ?” એટલે એણે મૂઠી ભરીને ચણા આપ્યા. એ ચણા લઈને એની ઝૂંપડીમાં ગયો અને ખાવા બેઠો. જોયું તો એની અંદર એક ગીની આવી ગઈ હતી ! આપનારના ખીસામાં ગીની હશે તે ભૂલથી ચણા ભેગી આવી ગઈ.
એણે ચણા ખાધા અને ગીની કપડાના છેડામાં બાંધી રાખી મૂકી. એને રાતના સૂતાં સૂતાં વિચાર આવ્યો : પેલા સજ્જને ચણા આપેલા, ગીની જાણીને તો નથી જ આપી. ભૂલથી ગીની આવી ગઈ છે. આ ગીની રાખી લઉં તો મહિનાઓ સુધી મારે ચણા નહિ માગવા પડે. પણ અંદરથી આત્મા કહે છે કે આ તો એક જાતની ચોરી છે, અન્યાય છે. એણે તને આપ્યું નથી છતાં તારે રાખી લેવું છે ? ભલમનસાઈનો આવો દુરુપયોગ !
આખી રાત એ અશાંતિમાં સૂતો સૂતો વિચાર કરતો રહ્યો : મન કહે કે રાખી લે, આત્મા કહે કે પાછી આપી દે; મને કહે કે તારો મહિનો સારો જશે, આત્મા કહે છે કે મહિનો તારો બગડી જશે. મને કહે કે આટલો પૈસો વારંવાર તને ક્યાં મળવાનો છે ? પણ આત્મા કહે છે કે આવા અન્યાયના પૈસાથી તું સુખી ક્યાં થવાનો છે ? આમ રાતભર ઘર્ષણ ચાલ્યા જ કર્યું !
આવો વિવેક કોને જાગે ? જાગ્રત હોય તેને. જેનો આત્મા બુદ્દો બની ગયો છે અગર તો આવરણ વડે પોતાની જાતને ગુમાવી નાખી છે તેને તો આ પ્રશ્નો ઊઠતા જ નથી. જે જાગ્રત છે, જેને આવું ઘર્ષણ ઊભું થાય છે એને જ એ શુદ્ધિ દ્વારા પૂર્ણતા તરફ લઈ જાય છે.
આ વૃદ્ધ સારી રાત ચિન્તનમાં વિતાવી, પ્રભાતે એ નિર્ણય સાથે ઊઠ્યો અને પેલા સજ્જનની શોધમાં નીકળી પડ્યો. જે ઠેકાણે એ સવારે ફરવા આવતો અને જે બાંકડા ઉપર બેસતો ત્યાં ગયો. જોયું તો પેલા સજ્જન બેઠો હતો. “લો ભાઈ, આ તમારી ગીની.” પેલો આશ્ચર્ય પામી ગયો. “ગીની ! ક્યાંથી લાવ્યા ?” કહ્યું, “તમે મને કાલે ચણા આપ્યા એની ભેગી આ ગીની આવી છે.” પુત્રના સગપણ પ્રસંગે આવેલી ગીની એના ખીસામાં જ રહી ગયેલી. એણે આશ્ચર્યથી પૂછ્યું : આવી ગરીબી છે છતાં તમને ગીની પાછી આપવાનું મન કેમ થયું ?”
એણે કહ્યું : “મારા ઘરમાં કજિયો થયો. એક કહે, “રાખો' બીજો કહે, આપી દો'. પેલા ભાઈએ પૂછ્યું : “તમે તો કાલે કહેતા હતા કે હું એકલો જ છું અને મારી ખબર કાઢનાર કોઈ નથી. અને હમણાં કહો છો કે ઘરમાં
પૂર્ણના પગથારે * ૨૪૧
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org
