________________
માણસ પુરુષાર્થ કરે નહિ અને એકલી પ્રાર્થના જ કરે, તો એથી કંઈ સિદ્ધિ ન મળે. કોઈ ગાંઠ પડી હોય અને એને એક આંગળીથી ખોલવા જાઓ તો ખૂલે ? રેશમની મજબૂત ગાંઠ ખોલવા માટે બે આંગળી જોઈએ જ.
એમ જીવનની ગાંઠોને ઉકેલવા માટે પુરુષાર્થ પણ જોઈએ અને પ્રાર્થના પણ જોઈએ. એકલી પ્રાર્થનાની આંગળી કામ નહિ લાગે. પુરુષાર્થ વિનાની પ્રાર્થના વંધ્ય છે.
જ્યાં જ્યાં તમે પ્રાર્થનાનું ફળ જોયું હશે ત્યાં ત્યાં એના પહેલાં પુરુષાર્થનું બળ હોવું જ જોઈએ. હા, કેટલાક પ્રસંગોમાં જોવા મળે છે કે ખૂબ પુરુષાર્થ કરવા છતાં સફળતા ન મળે ત્યારે પ્રાર્થનાનો આર્તનાદ એમનો સહાયક બન્યો છે. પણ એ સહાય મળતા પહેલાં પુરુષાર્થ તો હોવો જ જોઈએ.
આજે જીવનમાં આ બે અંગ સાવ છૂટાં પડી ગયાં છે.
એક વર્ગ એવો છે કે જે પ્રાર્થનામાં માનતો નથી. ચોવીસે કલાક ગધ્ધાવૈતરું કર્યા કરે. એ પુરુષાર્થી છે. - બીજો વર્ગ એવો છે કે મહેનત જરાય ન કરે અને કહે કે, મારી પ્રાર્થના ચાલુ છે ને !
હું તો જોઉં છું કે આ બધા લકવાના દર્દીઓ છે. કો'કને ડાબો છે તો કો'કને જમણો, પણ આ છે લકવો. જ્યાં સુધી માણસ આ બંને અંગોમાં – પુરુષાર્થ અને પ્રાર્થનામાં – સમર્થ નહિ બને ત્યાં સુધી એને જીવનમાં સફળતા નહિ જ મળે.
જીવનનું આ એક સૂત્ર છે. જેણે જેણે જીવનમાં સફળતા મેળવી છે એમણે બંને અંગોને બરાબર વાપર્યા છે. એ વીરો પ્રાર્થના કરતા રહ્યા અને પુરુષાર્થમાં મંડી પડ્યા. એના જ પરિણામે એ ઇચ્છિત સ્થાને પહોંચી ગયા.
- હર્બર્ટે સંપૂર્ણ શ્રદ્ધા સાથે એટલી મહેનત કરી કે ચાર જ દિવસમાં પેલા મૅનેજરના મનમાં એ વસી ગયો. એને થાબડીને એણે કહ્યું, “દુનિયામાં એવું કયું સ્થાન છે જે તારા જેવો તેજસ્વી વિદ્યાર્થી ન મેળવી શકે ?” પણ એને એ વખતે ખબર નહિ કે આ માણસ અમેરિકાનો પ્રમુખ થવાનો છે. કામ ગમે તે કરો, પણ એ કામની અંદર સચ્ચાઈ છે કે નહિ એ જ તારનારી વાત છે.”
સચ્ચાઈ એ બહુ મોટી વાત છે. ભગવાનની પૂજા કરતો હોય પણ સચ્ચાઈ ન હો તો પૂજા જેવું ઉત્તમ કામ પણ નકામું બની જાય છે. દિવાળી
પૂર્ણના પગથારે જ ૨૮૯
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
