________________
કાંઈ ભરી શકાતું નથી.” અંદર જો જૂનું ભરેલું હોય તો નવું તમે કેમ ભરી શકો ? અંદર ભરેલું હોય એને કાઢી નાખો તો જ તમે નવું ઉમેરી શકો છો.
શિશિરઋત હોવાથી બધાં કમળ બળી ગયાં છે, સુકાઈ ગયાં છે; માત્ર એક જ કમળ રહી ગયું છે. આ કમળને સુદાસ માળી વેચવા નીકળ્યો છે. નગરશેઠ લેવાની વાત કરે છે : “કેટલા પૈસા ?” સુદાસ એક સોનામહોર માગે છે, એટલામાં તો રાજપુત્ર આવે છે. એ કહે : “હું તને પાંચ આપું.” બને વચ્ચે હરીફાઈ ચાલે છે. સોનામહોરની હરીફાઈમાં બન્ને ઘણા આગળ વધી જાય છે.
સુદાસ આશ્ચર્યથી પૂછે છે : “આપ આ કમળનું શું કરવા માગો છો ?” બન્ને કહે છે : “ભગવાન બુદ્ધના ચરણોમાં આ કમળ અમારે ધરવું છે.” સુદાસને વિચાર આવ્યો “જેના ચરણોમાં કમળ ધરવા માટે આ નગરશેઠ અને રાજપુત્ર હરીફાઈ કરે છે એ ચરણો કેટલા પાવન હોવા જોઈએ ! તો આ કમળને વેચું એના કરતાં હું જ જઈને એ ચરણોમાં આને સમર્પિત શાને ન કરું ?” અને એ દોડી આવ્યો, આવીને બુદ્ધનાં ચરણોમાં કમળ ધરી ઢળી પડ્યો.
ભગવાન બુદ્ધે કહ્યું : “વત્સ ! તારે શું જોઈએ છે ?” સુદાસે નમ્ર ભાવે કહ્યું : “માત્ર તમારી કૃપા-નજરનું એક કિરણ મળે અને મારા અંતરનું તિમિર ટળી જાય !”
જે વસ્તુ રાખીએ અને ચોરોને માટે ઉજાગરો કરવો પડે; જે વસ્તુને માટે ભાઈઓને લડવું પડે; પિતા-પુત્રને મન દુઃખ થાય એ ધન નથી. ભગવાન બુદ્ધ શું કહ્યું ? “આજની સભામાં સાચો સંસ્કારી અને ધનપતિ હોય તો આ સુદાસ
છે.
આ વાર્તા ભગવાન બુદ્ધની જાતકકથામાં આવે છે. કવિવર રવીન્દ્રનાથ ટાગોરે એને સરસ વિચારોની કલગી આપી છે. અંદરના અંધકારને દૂર કરવામાં મદદગાર થાય એનું નામ તે ધન છે, બાકી બધુંય પૈસો છે.
આપણે જે ધરતીમાં જીવીએ છીએ, એ ધરતીના અણુઅણુમાં આ ભાવના ભરેલી હતી પણ દેશકાળને લીધે કેટલીક વસ્તુઓ બદલાઈ જાય છે, બદલાઈ જવા છતાં ધરતીમાં જે વસ્તુ પડેલી છે એ ધરતીને સાવ મૂકીને જતી નથી રહેતી.
આપણું આ સંસ્કારધન શું હતું ? આપણી સંસ્કારગાથાને કવિ કાલિદાસે “રઘુવંશ'માં નોંધી છે :
૨૬૮ * જીવન-માંગલ્ય For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org
