________________
એ સાથે ? મારા જન િપના નહિ, જો તમારી
એક સુબુદ્ધિમાન રાજા હતો. એને ત્યાં સંપત્તિવાન રાજા મહેમાન થયો. આ ધનાઢચ રાજાનો વૈભવ અને વિસ્તાર બહુ મોટો હતો. ધનાઢચ રાજાએ આ રાજાને ત્યાં ખૂબ મહેમાનગતિ માણી. આ રાજાનો મહેલ સાદો હતો; અને સાદી એની જીવનચર્યા હતી. પેલા સંપત્તિવાન રાજાએ આ સુબુદ્ધિવાન રાજાને એક પ્રશ્ન પૂછ્યો : “તમે રાજ્ય ચલાવો છો કે સદાવ્રતખાતું ?” રાજાએ પૂછ્યું, “કેમ ? હું રાજ્ય જ ચલાવું છું.” પેલો કહે : “મને તો લાગે છે કે તમે સદાવ્રતખાતું ચલાવો છો ! લોકો પાસે મહેસૂલ લો નહિ, કર વસૂલ કરો નહિ અને ઉપરથી જે છે એમાંથી પણ લોકોને આપી દો, ગરીબોને વહેંચી નાખો અને તમારા રાજ્યભંડારને ખાલી રાખો તો રાજ્ય કેમ ચાલશે ? તમારી પાસે હીરા નહિ, ઝવેરાત નહિ, નીલમ નહિ, પન્ના નહિ, કાંઈ જ નહિ. તમારો ભંડાર પણ કેવો સાદો ? મારા ભંડારની વાત જવા દો, મારા શરીર ઉપરનું ઝવેરાત પણ એક કરોડ રૂપિયાનું થાય. મારા રાજ્યભંડારને તમારા ભંડાર સાથે સરખાવું છું ત્યારે મને લાગે છે કે મારું રાજ્ય છે, જ્યારે તમારું સદાવ્રતખાતું છે. મેં તમારે ત્યાં અન્ન ખાધું એટલે મને થાય છે કે રાજ્ય કેમ ચલાવવું એની રીત શીખવતો જાઉં.” સુબુદ્ધિમાન રાજાએ કહ્યું, “કેવી રીતે ?' એટલે એમણે પ્રજાને કેવી રીતે નિચોવવી, પ્રજા પાસેથી વધારેમાં વધારે કેમ લેવું, છતાં પ્રજા પ્રત્યે કેમ દુર્લક્ષ કરવું અને રાજ્યભંડારને કેમ સમૃદ્ધ બનાવવો એ બધીય વર્તમાન રીતો એણે બતાવી દીધી.
એનું આ કહેવું સાંભળી સુબુદ્ધિવાન રાજાએ કહ્યું, “તમે તમારી રીત બતાવી. તમે કહો તો હું મારી રીત બતાવું.”
હા બતાવો.”
“હું તમને પૂછું કે તમારા રાજ્યની સંપત્તિ કેટલી છે એ કહો.” એ રાજાએ પોતાને જે આછો આછો ખ્યાલ હતો તે આપ્યો. આટલા હીરા, આટલા પન્ના – એમ કરીને જેટલા અબજ રૂપિયા થતા હતા એ બધાય ગણાવીને કહ્યું કે, “મારી રાજ્ય-સંપત્તિ આટલા અબજ રૂપિયાની થાય છે.”
સુબુદ્ધિવાન રાજા કહે, “તમારી પાસે આટલા અબજ રૂપિયા છે, હવે મારી પાસે શું છે તે બતાવું.”
એણે તરત ગામમાં ઢંઢેરો પિટાવ્યો : “હું મુશ્કેલીમાં છું, મારે બીજા રાજાને આટલા અબજ રૂપિયા આપવાના છે, રાજાના રક્ષણનો આ પ્રશ્ન છે.
૨૮૨ * જીવન-માંગલ્ય
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org
