________________
તીર્થં યુદ્ધશાન્તિનુ ‘મિશન’,
સજ્જના ઉપર મૂકયાં છે; એટલું જ નહિ પણ ટ્વિગમ્બર ભાઈને એવું શિક્ષણ આપ્યું છે કે લડવામાં જ ધર્મ છે, અચ્છી રીતે લડા, ખૂબ લડા, પુષ્કળ દ્રવ્ય એકઠું કરી અને લડે અને લડવાને બદલે સુલેહભરી રીતે ′ ન્યાય ' મેળવવાની સલાહ આપનારાઓ સાથે પશુ લડે ! આ પંડિતજીને દોષ દેવા હું ખુશી નથી; દુનિયા પર હુમોં સુદ્ધનું વાતાવરણ છાઇ રહ્યુ છે અને “ લડા–મારા–કાપા–વૈર – ખુવાર કર ” એવી ધેાષા આખી દુનિયામાં થતી હોવાથી એ પ્રબળ ભાવનાની અસર જૈન જેવી શાન્ત, રાગદ્વેષને હવામાં જ ધર્મ માનનારી, દુશ્મન પર પણ ક્રોધ કરવાની ના કહેનારી કામ ઉપર પણ થવા લાગી છે. મ્હારા શાન્તિપ્રચારના પ્રયત્ના હામે કમર *સીને બહાર પડેલા મ્હારા મિત્ર · પોથીપ'ડિત' પણ લાખ્ખા પચેન્દ્રિય જીવાની હિંસા કરનારા આજના યુરોપીય યુદ્ધની અનુમાદના પાતાના લેખમાં ખુલ્લી રીતે કરી છે. ખ્રિસ્તી ધર્મના પાદરીઓ
૨૫
.
જ્હારે બન્ને પક્ષને સુમતિ સૂઝે અને યુદ્ધની શાન્તિ થાય એવી ગાયના કરે છે, ત્હારે જૈન ધર્મના અમારા · પાથાપડિત ' લખે છે 拿 r યા આપ કહ સકતે હૈ' ક સત્યકી વિજયકે લિયે યહુ રૂપા ખર્ચ કરના ઔર મનુષ્ય-હાનિ કરના વ્યર્થ હૈ યા અન્યાય ? કભી નહીં.” પંડિતજીના ‘સત્ય'નું શાસ્ત્ર જોયું ? લાખા માણસા (આ -શબ્દો પણ હેમના જ છે) ની હત્યા કરવાથી સત્યને વિજય થાય એમ તેઓ દુનિયાને-અને રાગદ્વેષરહિત છનદેવના ભકતાને-શિખવવા બહાર પડયા છે. પ્રિય જિજ્ઞાસુ ! આ ભ્રમણાત્મક ફીલસુફ્રીથી ચેત
.
જે; વિચાર કરજે કે, સત્યના વિજય ખાતર લાખ્ખા માણુસની હિંસા કરવામાં પણ અન્યાય નથી ' એવા પાંડિતજીના સિદ્ધાંત ડીભરને માટે-માત્ર વિવાદ ખાતર-કબુલ રાખવામાં આવે, તે પણુ, સવાલ એ થાય છે કે “ જે સત્યને માટે મે મનુષ્યાતા સહાર કરવાના હક માગેા છે તે ‘સત્ય’ની વ્યાખ્યા અને સ્વરૂપ શું?” શું જે કાંઇ હમે કહેા તે જ ‘ સત્ય ’? દરેક યુદ્ધમાં લડનાર અન્ને પક્ષા રાતાતાની વાતને ‘ સંત્ય ' જ કહે છે; અને ‘સત્ય' ખાતર એટલે પેાતે માનેલા સત્ય' ખાતર જો એક માસને ખીન્ન માણુસાના જાન લેવાના હક્ક મળે તેા પછી દરેક રાજ્ય, દરેક સમાજ, દરેક કામ, દરેક ફીરકા અને દરેક વ્યક્તિને એક અથવા બીજે પ્રસંગે
"
જા રાજ્ય, સમાજ, કામ, કીરકા અને વ્યક્તિ સાથે ‘ વાંધા ’ તા
