Jain Hitechhu 1916 09 to 12

Author(s): Vadilal Motilal Shah
Publisher: Vadilal Motilal Shah
Catalog link: https://jainqq.org/explore/537767/1

Page #1

'-2- પ્ર¥ ek bhlb bF)e & fat cehb-the pe les Ðj_lalle
TRADI
जैनहितेच्छू JAIN-HITE CHRU
જૈનના ત્રણે ફીરકામાં ઉદાર વિચારવાતાવરણ અને નવજીવન પ્રેરવાના તથા જૈન–અર્જુન સૃષ્ટિ વચ્ચે એકચ કરવાના આશયથી પ્રગટ થતું સસ્તામાં સરતું પત્ર | મુખ્ય લેખકઃ—વા. મા. શાહ, ] પ્રકાશક:--શકરાભાઈ મેાતીલાલ શાહ, ટૅકનેાલૉજીકલ સ્પીનર, અમદાવાદ. તમામ પત્રવ્યવહાર:મેનેજર, જૈનહિતેચ્છુ, નાગદેવી ટ્રીટ-મુંબઇ.
સપ્ટે—ડિસે. ૧૯૧૬,
ખુલ્લા એક ૐ ૐ સ્કેલળ ઘરે’ (શ્રી આચારાંગ સૂત્ર). દુનિયાના માર્ગને અનુસરવા હું બંધાયલા નથી.
तुपा
વાંચનારને સૂચના :—અગાઉથી ખાધેલા વિચારોથી કે કોઈની ઉશ્કેરણીથી દારાઇને નહિ, પણ બુદ્ધિપૂર્વક’ વાંચે અને ભુપૂર્વક’” મનન કરો. લખનાર વચન આપે છે કે, કોઇ વ્યક્તિ કે સમાજને સારું લગાડવાના કે દુભાવવાના ‘ ઇરાદાથી ’એક પર પણ તે ઢાપિ લખશે નિહ. વાંધનારે ખાત્રી આપવી તેઇએ કે, ‘ અભિપ્રાય ’ પસ પણ તેઓ ખેોટા આશય કલ્પવા તૈયાર થશે વિ.
નહિ પડે તે

Page #2

ગ્રાહક મહાશયેા પ્રત્યે.
માર્ચ મહીનામાં નવા અક વી. પી. થી મેાકલવામાં આવ ૧૯૧૬ના વર્ષનું આ પત્રનું લવાજમ જે મહાશયેાએ મ આર દ્વારા મેાકલીને વી. પી. કરવાની અમારી કડાકૂટ બચાવી ગ હેમનેા આભાર માનવા સાથે, જે ગ્રાહક મહાશયેા મનીઆર કરવા પુરસદ નથી મેળવી શકયા તેઓને એ વખત મનીઓર્ડર કરવા મહેનત અને ખર્ચ ન વહેારવાં પડે એ આશયથી સૂચના રા માંગીએ છીએ કે
કરવી તે
(૧) જે કાંઇ લવાજમ મેાકલવાનુ હોય તે તા. ૧ લી મા હું ૧૬-૧૭ ની અંદર જ મેાકલવું; કારણ કે માર્ચમાં નવે અક ર્વ પી. થી રવાના કરવાના છે. એક તરફથી મનીઆર કરવા આવે અને તેજ વખતે ‘હિતેચ્છુ’ આપીસ તરફ્થી વી. પી કરવા આવે તે! નકામું ડબલ પાલ્ટ ખર્ચ વહેારવું પડે.
ખ
(૨) તા ૧ લી માર્ચ ૧૯૧૭ ની અંદર મનીઓર્ડર દ્વારા પેાષ્ટ્ર ટીકીટાના રૂપમાં લવાજમ મેાકલવા ઇચ્છતા ગ્રાહક મહાશયાત જો ૧૯૧૬ ના વર્ષનું લવાજમ ન ભર્યુ. હાય તે! ૧૯૧૬ --૧૭ અન વર્ષનું લવાજમ એટલે કે ૮-૦ + ૦-૮૦ = રૂ ૧ ) મેાકલ કૃપા કરવી, કે જેથી એ વખત પેટ જોડવું પડે નહિ જે ૧૯૬ નું લવાજમ ભરી દીધું. હાય હેમણે માત્ર ૦-૮-૦ મેાકલવા (૩) તા ૧ લી માર્ચ ૧૯૧૭ સુધીમાં મનીઆરારા પેાટીકીટાના રૂપમાં જે મહાશયેનું લવાજમ મળી જશે નહિં તેઓ (૧) કાં તેા હિતેચ્છુ’ લેવા ખુશી નથી એમ સ્હમજવામાં આવશે, અગર તેા (૨) જ રકમને મનીઓર્ડર કરવાનું હેમને યાદ રહ્યું નહિ હૈાય એમ માની શકાશે. આમાંના પહેલા કારજીથી
જે લવાજમ ન મોકલવા ઇચ્છતા હાય તેએ કૃપા કરી એક પેાષ્ટકાર્ડથા હવે પછી હિતેચ્છુ લેવા અમારી ઇચ્છા નથી ’ એટલા શબ્દો લખી જણાવશે તેા વી. પી. કરવાની અમારી કડાકૂટ બચાવવા માટે અમે હેમના આભારી થશું. આ ઍફિસને નિયમ છે કે, પત્ર લખી ગ્રાહક તરીકે નામ તેાંધવાની અરજ કરનાર મહાશયાને હિતેચ્છુ માકલવું; અજમાએશ ખાતર કે નમુના ખાતર કે ગ્રાહ અનાવવા ખાતર કાઇને હિતેચ્છુ' મેાકલવામાં આવતું નથી, તેમજ પેાતાની ઇચ્છાથી નામ નોંધાવ્યા બાદ પણ હરકાઇ ગ્રાહક પેાતાનું નામ દફતરમાંથી કમી કરવા લખે તેા એમને કાયમ રહેવાનેા આગ્ર કરવામાં આવતા નથી. પરન્તુ એ તેા દેખીતું છે કે, પેાતાની મેળે

Page #3

ગ્રાહકના લીસ્ટમાં નામ નેંધવા અરજી કરનાર મહાશય જ્યાં સુધી નામ રદ કરવાની ખબર ન આપે ત્યાં સુધી એમને ચાલુ ગ્રાહક જ ગણી શકાય અને તે તરીકે હેમની પાસેથી લવાજમ વસુલ કરવા માટે વી પી. પણ કરવું પડે. માટે જેઓને વી. પી. સ્વીકારવા ઇરછી ન હાય હેમણે તા. ૧ લી માર્ચ અંદરમાં એક પિષ્ટ કાર્ડથી ખબર આપવા કૃપા કરવી. (૪) જેઓ ગ્રાહક તરીકે ચાલુ રહેવા ઈચ્છતા હોવા છતાં મનીઓર્ડર કરવાનું યાદ ન રાખી શકતા હોય હેમણે માર્ચમાં કરવામાં આવતું–નીચેના હિસાબનું વી. પી. સ્વીકારી લેવા કૃપા કરવી કે (બ) ૧૮૧૬ નું લવાજમ ભરી ચુકયા હાય હેમનાપર, માત્ર
૧૯૧૭ નું લવાજમ વસુલ કરવા માટે ૦-૧૦-૦ નું વી. પી.
કરવામાં આવશે. ' (૧) ૧૮૧૬ નું લવાજમ નહિ ભરી ચુક્યા હેય હેમના પર,
. ૧-૨-૦ ઈ વી. પી. કરી ૧૯૧૬ તથા ૧૮૧૭ બને સાલનું લવાજમે એકસાથે વસુલ કરવામાં આવશે.
મનીઓર્ડર મોકલવા માટે, શિરનામું બદલવા માટે, નવા ગ્રાહક તરીકે નામ નોંધાવવા માટે કે નામ કમી કરાવવા માટે પત્રવ્યવહાર નીચેને શીરનામે કરો – ૨૫૩ નાગદેવી છે શકરાભાઈ મોતીલાલ શાહ મુંબઈ. -
પ્રકાશક, જૈનહિતેચ્છુ.
-
-
રૂ.)નું રેકડ ઈનામ
જબલપુરખાતે મળેલી સાતમી હિન્દી સાહિત્ય કોન્ફરન્સના સભાપતિને “જૈનહિતેચ્છુના સમ્પાદક શ્રીયુત વાડીલાલ મોતીલાલ શાહે તારારા જણાવ્યું હતું કે “જગત જીવન તથા વર્તન(Conduet) એ વિષય પર જેને ફીલસુફી, વેદાન્ત શીલસુફી તથા જર્મન ફીલસુફ ફેડરીક નિની ફિલસુફીના સિદ્ધાન્તનું સમાધાન (Compromise) કરીને હિંદીમાં સર્વશ્રેષ્ઠ નિબંધ લખનાર લેખકને રૂ.૫૦૦૦ નું રોકડ ઇનામ હારા તરફથી આપવામાં આવશે. આશા છે કે અમારા જનગૅજ્યુએટેનું ધ્યાન આ તરફ જશે અને તેઓ એ ઈનામ પ્રાપ્ત કરવાનો પ્રયત્ન કરશે." – જનહિતેષી' (ડિસેમ્બર, ૧૯૧૬.).
*તારના શબ્દો નીચે મુજબ હતા –
“ May the force pervading the different religions and anguages of India be assimilated in Hindi, making her
powerful Lingua Franca of New India, through your efforts ! Though detained by illness, I fully sympathise with the aims and proceedings of the Conference. Please declare on my behalf a prize of Rs. 500 for the best essay in Hindi on the compromise between the views of Vedanta, Jainism and Frederich Nietzsche on the World, Life and Conduct."

Page #4

આવતા અંકે. સપ્ટેમ્બર અને ડિસેમ્બરના સંયુક્ત અંક તરીકે બહાર પડતા આજના અંકમાં સીરસ્તા મુજબ ૯૬૪=૧૨ પૃષ્ટ આપવાં છતાં હતાં. પરંતુ સુલેહને લગતી હીલચાલ તરફ જ સમાજનું લક્ષ ખેંચાવા પામે એ હેતુથી આ અંકમાં એ એક સિવાય બીજો કોઈ વિષય દાખલ કરવાનું ઉચિત નહિ લાગવાથી આ અંક માત્ર ૮૬ પૃષ્ટને કરવામાં આવ્યો છે, અને બાકીનાં ૮૬ પુષ્ટ હવે પછીના એટલે કે માર્ચના અંક સાથે આપવાનું ઠરાવવું પડયું છે. આ ચાલુ અંકને સપ્ટેમ્બર-ડિસેમ્બરને પૂર્વાર્થ માત્ર હમજવાને છે; હેને ઉત્તર્ણ તો માર્ચના અંકની સાથે આપવામાં આવશે. માર્ચમાં બહાર પડનારા અંકના શરૂઆતના ભાગમાં સપ્ટેમ્બર-ડિસેમ્બરના ઉત્તરાર્ધમાં ૮૬. પૃષ્ટ આપ્યા બાદ માર્ચનાં ૯૬ પૃષ્ટ રખાયેલાં જોવામાં આવશે. સંભવ છે કે માર્ચના અંકમાં, ૧૯૨ પૃષ્ટને બદલે, કેટલાક લાંબા લેખો , સમાવેશ કરવા ખાતર, ૫૦ પૃષ્ટ વધારે પણ આપવાનું બને, એટલે કે એકંદરે ૨૫૦ પૃષ્ટ.
'માર્ચના અંક માર્ચમાં જ બહાર પડવા દરેક વકી છે; કારણ કે અત્યારથી તે છપાવો શરૂ થયો છે. “અમૃતલાલ શેઠનું અઠવાડીઉં એ નામની લોકપ્રિય કથાને શેષ ભાગ એ અંકમાં પુરેપુર જેવામાં આવશે. મીલમાલેક અને મીલમજુરોના હિતની અનેક અનુભવયુક્ત સૂચનાઓ એમાં નજરે પડશે. પુનર્લગ્ન, જ્ઞાતિસંસ્થા ઇત્યાદિ આપણે દરરજાના જીવન સાથે ગાઢ સબંધ ધરાવતા પ્રશ્નો પર નો પ્રકાશ નખાયલ એ અંકમાં જોવામાં આવશે.
- નપું તત્વજ્ઞાન કે માનસશાસ્ત્ર યા સમાજશાસ્ત્રને લગતો ખુલે ઉપદેશ સામાન્ય પ્રજાગણને વાંચવો ગમતું નથી, તેથી છેલ્લાં થોડાં * અઠવાડીઆમાં બનવા પામેલા ન્હાના હેટા જાહેર બનાવોને ઉપાડી લઈને હેના ગુણ–દોષ ૫ર ટીકા કરવી અને તેમ કરવામાં વચ્ચેવચ્ચે માનશાસ્ત્ર, સમાજશાસ્ત્ર, અધ્યાત્મ આદિને લગતાં કિમતી સૂત્રે ધ્રુસાડી દેવાં. એ “ચાલુ ચર્ચા' અથવા એડિટોરીઅલ્સ લખનારનું પરમોત્કૃષ્ટ કર્તવ્ય હોવાથી આવતા અંકમાં હમેશાના સીરરતા મુજબ ન્હાનામહાટા પુષ્કળ પ્રસંગ પર ગરમાગરમ-મશાલાદાર “અવલોકન પણ દાખલ કરવામાં આવશે.
વાએ. શાહ.

Page #5

“શ્રી હિતે.”
पुस्तक १८ मुं] पूर्वार्ध [ सप्टेम्बर तथा डिसेम्बर १९१६.
બે બોલ. હિતેચ્છુ જુન ૧૮૧૬ને અંક ગત પયુંષણ પસંગે બેહાર પડે ત્યાર પછી આ પહેલો જ અંક બહાર પડે છે અને તે પણ ઇરાદાપૂર્વક મોડે અને ઈરાદાપૂર્વક થોડાં પાનાંને. ગયા પર્યુષણાના અંકમાં મહું જેન ઝગડાઓને લગતી એક નેંધ લખી હતી અને પછી તુરતમાં જ સુલેહને લગતી હીલચાલને જન્મ આપવાનું કામ હારે જાતે જ ઉપાડી લેવું એ વિચાર થવાથી એને લગતી હીલચાલ શરૂ કરી હતી. એ હીલચાલનું કાંઈ પરિણામ આવે તે પહેલાં, મેદશિખર સંબંધી જે કેસ હજારીબાગની કોર્ટમાં ચાલતે હતો હેને ચુકાદો મળી જવાની આશા રખાતી હતી અને એ ચુકાદા પર હારી હીલચાલના ભવિષ્યનો ઘણો આધાર હતો, તેથી ચુકાદાની નકલ મળતાં સુધી ચુપકી પકડીને પછી એક એ અંક બહાર પાડવા ઠરાવ્યું કે જેમાં ચુકાદાનું અવલોકન પણ કરી શકાય અને સુલેહને લગતી હીલચાલનું એકંદર સાહિત્ય રજુ કરી જન સમાજના હૃદય પર કાંઈક ચોકસ અસર કરી શકાય. આ કારણથી આ અંક મોડે નીકળવા પામ્યો છે, એટલું જ નહિ પણ એમાં સુલેહના મિશન” સિવાય બીજા કોઈ લેખ કે નેંધ’કે સમાચારને સ્થાન આપવામાં આવ્યું નથી. લાંબા વખત સુધી અંકની રાહ જોવરાવ્યાં પછી ભૂખ્યા વાચકવર્ગને માત્ર સુલેહનાં વિચારનો જ ખોરાક પીરસવામાં આવે અને એમનું લોહી એ એક જ જાતના ખોરાકમાંથી - બનવા પામે, એ હવે વધારે ઇષ્ટ જણાયું.
હિતેચ્છુ ના ગ્રાહકોમાં અજૈન મહાશયો પણ છે, જેને જેન ઝગડાઓ સાથે કાંઈ લેવા દેવા ન હોય એ દેખીતું છે. કોઈ સવાલ કરશે કે એમને આ સાંપ્રદાયિક હીલચાલને લગતું વાચન શું કામ લાગશે? આ સવાલ કરનારને હું કહી શકીશ કે, તેણે આ સાંપ્રદાયિક દેખાતી હીલચાલની ચર્ચાના અંગે ઉભા કરાયેલા ધર્મ,

Page #6

૪/૮૮
'
જૈનહિતેચ્છુ.
સમાજ, રાષ્ટ્ર, ઈત્યાદિ ભાવના'એ (Concepts) ના પ્રશ્ન ( કે. જે હરગીજ સાંપ્રદાયિક નથી ) વિચારવાને પરિશ્રમ લેવો. વળી એ પણ જણાવીશ કે, આજે સમસ્ત હિંદને સૌથી વધારે આવશ્યક્તા ઐયની છે, કે જે ઐક્ય દરેક કામમાં શિથિલ થયેલું જોવામાં આવે છે. કેમ અને પંથને લગતા પ્રશ્નને રાષ્ટ્રિય દૃષ્ટિબિંદુથી ચર્ચવા અને રાષ્ટ્રને જે જે તવાની જરૂર છે તે તેતો . દરેક કેમ અને પંથમાં–તે તે પંથની ધાર્મિક માન્યતાને આબાદ રાખીને–દાખલ કરવાં: એ, આજના દેશકાળમાં દરેક સાચા અને સમજદાર દેશસેવકનું પ્રથમ કર્તવ્ય છે.
અને મને વિશ્વાસ છે કે આ અંકમાં અપાયેલો હારા સુલેહના ‘મિશનરને ઇતિહાસ તથા રાષ્ટ, સમાજ, ધર્મ ઇત્યાદિ ભાવના” (Concepts) સંબંધમાં કરાયેલી ચર્ચા, તેમજ એક્યબળ-- ની તારીફ અને અક્યની હિમાયત કરનારા આ અંકમાંના જુસ્સાદાર શબ્દ : એ સર્વ હિંદની પ્રત્યેક કેમ અને ફીરકાને, એક યા બીજા રૂપમાં, એક યા બીજે પ્રસંગે ઉપયોગી થયા સિવાય નહિ જ રહે. તે
બે સિદ્ધાંતમાં મહને સંપૂર્ણ શ્રદ્ધા છે. (૧) પ્રતાપી લેકના-- યાને આગળ કરવા, (૨) મનુષ્યને નિર્માલ્ય બનાવનારી–બુદ્ધિવાદનાં ચુંથણ પર નભતી-કોથી માનભરી રીતે છૂટાછેડા કરવા. આ બે સિદ્ધાંત હિંદની દરેક કામના મગજમાં ઠેકઠેકીને ઘુસાડવા જોઈએ છે અને નેશનલ કોન્ટેસના આગેવાનોની દષ્ટિ સમક્ષ અહારાત્રી ધરી રાખવા જોઈએ છે. ખુદ કેળવાયેલા વર્ગનું પણ આ બે સિદ્ધાન્તાના : ગરવ તરફ લક્ષ જવા પામ્યું નથી; અને તેથી આ બે મુદા પર થોડુંક વિવેચન અહીં કરવું આવશ્યક સમજું છું. '
કોઈ પણ પ્રજાને ઉદ્ધાર, આજકાલ મનાય છે તેમ, સંસારસુધારા પર કે કેળવણીના પ્રચાર પર આધાર રાખતો નથી; પરન્ત: પ્રજાના બલ અને અમુક પુરૂષોમાં પ્રજાએ મૂકેલી સંપૂર્ણ શ્રદ્ધા પર જ દેશના ઉદ્ધારનો ઘણોખરો-લગભગ બધે આધાર છે. પ્રજાના બળને નિસ્તેજ કરનાર ચીજોમાં મુખ્યત્વે નિર્માલ્ય કેળવણી અને ટંટા વધારવામાં પરિણમે એવા પ્રકારની ઇનસાફપદ્ધતિ : એ બે છે. અને એ બન્નેને ઇલાજ માત્ર એક જ છે--સમર્થ લોકનાયકે | મતલબ કે, દેશદ્વાર માટે સૌથી અગત્યનું તત્ત્વ સમર્થ લેકનાયકે.

Page #7

જૈનહિતેચ્છુ.
૫/૮
જ છે, કે જેઓ (૧) પ્રજાને હેના ચાલુ સંજોગોને અનુકુળ થઈ પડે એવી શિક્ષણપ્રણાલિકા યોજી શકે અને તે પ્રણાલિકા મુજબ શિક્ષણ આપનારી રાષ્ટ્રિય સંસ્થાઓ દેશમાં સ્થળે સ્થળે સ્થાપી નવી પ્રજાને નિર્માલ્ય થતી અટકાવી શકે તથા (૨) લોકોને કેર્ટોમાં દેડી જઈ પૈસા, સમય અને રાષ્ટ્રિય ઐક્યને ભેગ આપતા અટકાવી પંચાયત પદ્ધતિથી સંતોષ આપે. જ્યહાં સુધી કોંગ્રેસના અગ્રેસરો આ બે કામની કિમત બરાબર ન હમજે, હાં સુધી તેઓ તે કામ ખરેખર હાથમાં ન લે, અને ટૂંકમાં કહું તો, જહાં સુધી કોન્ટેસના - અગ્રેસર “પ્રજાના વગરતાજના રાજા' બનવાની દરકાર ન કરે, ત્યહાં સુધી કોંગ્રેસ કાંઈજ સંગીન લાભ કરી શકવાની નહિ.
માને કે આ સિદ્ધાન્તની ઉપગીતા સ્વીકારવામાં આવી તો પછી ? પછી લોકોએ અમુક પ્રજાકીય આગેવાનોને દેવ' માની હેમનું બહુમાન કરવા અને હેમની આજ્ઞા રાજ્યઆજ્ઞાની માફક
માથે હડાવવા તૈયાર થવું. પ્રત્યેક કોમ અને ફીરકાના શુભેચ્છકોએ - તે તે ફીરકાના અનુયાયીઓ સમક્ષ અમુક પ્રજાકીય અગ્રેસરને દેવ રૂપે આલેખવા અને હેમની આજ્ઞામાં શ્રદ્ધા રાખવા આગ્રહ કરે. જે દેશમાં ઘેરઘેર “ડાહાલાએ વસે છે, જે દેશમાં અમુક તે સમયના શ્રેષ્ઠ પુરૂષોને દેવ રૂપે માની એમની આજ્ઞામાં અડગ શ્રદ્ધા અને વિશ્વાસ રાખવાનું ડહાપણ હોતું નથી, તે દેશ વહેલો મરે છે. ઇંગ્લંડને માથે - યુદ્ધની આફત આવી પડી ત્યહારે આજની નિર્માલ્ય શિક્ષણપ્રણાલિકા - ના ફળરૂ૫ હજારો વિકાને ફરજયાત લડાયક ધેરણની વિરૂદ્ધ મત આપવા લાગ્યા હતા, પરંતુ એક ફક્ત હૈ કિચનર એવો નીકળ્યો કે જેને ફરજયાત લડાયક ધોરણ સિવાય દેશનું ગૌરવ જળવાવું મુશ્કેલ લા. ગ્યું અને એમ લાગતાં જ પિતાના મનમાં નિશ્ચય બાંધી લઇ લોકોના મન પર એ વિચાર ઠોકી બેસાડવાને પણ ભગીરથ પ્રયાસ આદર્યો અને અંતે પિતાને નિશ્ચય અમલમાં પણ મુકી દીધો. આજે ઇંગ્લંડની પ્રજા એને આભાર માને છે અને એને દુવા દે છે. આથી હમજાશે કે બુદ્ધિવાદનાં ચુંથણું કરવામાં બહુ સાર નથી, પણ દુરદેશીવાળા અને આત્મબલવાળા સમર્થ લોકનાયકને વીણી કહાડીને હેના પર પ્રજના વિશ્વાસને મુકુટ પહેરાવવામાં આવે છે, એ એક અથવા બે અથવા ચાર વ્યક્તિઓના હાથમાં ક્રોડ મનુષ્યનું બળ એકઠું થઈ કાંઈક નોંધવા જેવું પરિણામ ઉપજાવી શકે.

Page #8

-
૬/૦
જેનેહિતેચ્છુદેશના ગૌરવનું મધ્યબિંદુ પ્રખર લોકનાયકના ઈછાબળમાં અને લોકોના તેઓ પ્રત્યેના ભક્તિભાવમાં જ છે. લોકનાયકે પિતાની સ્વાભાવિક શક્તિથી જોઈ શકશે કે અમુક પ્રકારનું શિક્ષણ દેશને હિતાવહ છે; તુરત જ તેઓ આજ્ઞાપત્રિકા બહાર પાડશે, જેને કલથી વધાવી લઈ લોકો શ્રદ્ધાપૂર્વક પોતાના પૈસા એવી જાતના શિક્ષણ માટે સ્થાપવાની શાળાઓના નિભાવ માટે આપવા બહાર પડશે. લોકનાયકો કહેશે કે, પંચાયત દ્વારા ઈનસાર મેળવવા શ્રેષ્ટ છે; અને તુરતજ લોકો આડીઅવળી દલીલો છેડી એમની આજ્ઞાને તાબે થશે. આ જાતની મજબુત ઇચ્છા શક્તિ (will-power) હેવી જોઇએ સમાજનાયકમાં, અને આ જાતની અડગ શ્રદ્ધા [Confidence and Devotion) હોવી જોઈએ પ્રજાગણમાં. એ એમાં આખું પ્રજાકીય ઉન્નતિનું શાસ્ત્ર સમાઈ જાય છે; બીજી તમામ વાત એ બે આગળ નિસ્તેજ છે-નકામી છે. કોઈપણ રીતે પ્રજાનાય કોને ધક્કા મારીને પણ આગળ કરે અને એમનામાં જેટલી ઈશક્તિની ન્યુનતા હોય તેટલી હમારી ભક્તિવડે પુરી કરી
મને આશ્ચર્ય થાય છે કે, જે દેશમાં હિંદુ-મુસલમાને અને હિંદુ-હિંદુ તથા મુસલમાન–મુસલમાન વચ્ચેના ન્હાના હેટા ધાર્મિક ટંટા હરસાલ અને હરપ્રાંતમાં થયા કરે છે, એવા દેશની પ્રજાકીય કોંગ્રેસે આજ સુધી ધાર્મિક ઝમડાઓને નિકાલ પ્રજાકીય આગેવાન મારફત કરાવવાની લોકોને સૂચના કરનારો ઠરાવ કેમ કર્યો નહિ હોય, અને એવા ઝગડાની ખબર મળતાં પક્ષકારોને મળીને યા લખીને સલાહ આપવાનું કામ કરવા માટે કોઈ કમીટી કેમ નહિ નીમી હોય. દેશના ઐયબલ ખાતર જ નહિ પણ કોન્ટેસની લોકપ્રિયતા અને સત્તામાં વધારો કરનાર સાધન તરીકે પણું આ પગલું તેણે અત્યાર આગમચ ભરવું જોઈતું હતું. જે સંસ્થાએ લેકના સહવાસમાં નથી આવતી અને લોકના તાત્કાલિક લાભમાં ફાળે નથી આપતી તેવી સંસ્થાએ બળવાન થવા પામે એ સંભવ બહુ થોડો છે. બહારથી મેળવવાનું કાંઈ નથી, જે છે તે અંદરથી જ મેળવવાનું છે. કૃપાની ભીખ ફતેહમંદ નીવડે તો પણ તેથી લાભ એટલો જ મળે કે માણસ પારકે રોટલે પેટ ભરવાની આદતવાળા-ભાગેલા પગવાળા-બની જાય. વીસમી સદીને ન ધર્મ યોજનાર-નવા Tables of Ethics ઘડનાર–એક મહાત્મા ખરું જ ફરમાવે છે કે

Page #9

नाहित.
७/४१
“ If ye would go up high then use your own legs. Do not get yourselves carried aloft; do not seat yourselves on other people's backs and heads.
" Thou hast mounted, however, on horse. back ? Thou now ridest briskly up to thy goal? Well, my friend, but thy lame foot is also with thee on horseback! When thou reachest thy goal, when thou alightest from thy horse, precisely qu thy height, thou higher man, then will thou stumble!" ' લોકોના દીલ પર રાજ્ય કરતાં પ્રથમ શિખો, એટલે “સ્વરાજ્ય' જ છે. દેશની અંદરના લોકો પાસેથી ઈચ્છા બળ વડે સત્તા મેળવે એટલે સ્વરાજ્ય જ છે.
આટલા ખુલાસાથી, હું ધારું છું કે, આ અંકની તમામ જગા રોકનાર વિષયની સાર્વજનિક અગત્યતા સ્પષ્ટ થશે. આ અંકની ૫૦૦ પ્રતો વધારે (એકંદરે ૫૫૦૦) કહાડવામાં આવી છે અને તે હરકોઈ પંથ કે જ્ઞાતિના અગ્રેસરને, ગુરૂઓને તેમજ ગ્રેજ્યુએટને ( मात्र पोष्ट भाउसाथी ) विनामूल्य भणी शश.
जिनको मातृभाषा हिंदी हो उनके हितार्थ नं ४-५-६ वाले लेखोंकी हिंदी अनुवाद भी पॅम्फलेटके तोरपर छपाया गया है और जगहजगह पर बिनामूल्य भेज दिया गया है। शिलिकम अब ५० कापी मात्र हैं।
__इस अंकके प्रत्येक शब्द पर 'भारत जैन महामंडल' के कार्यवाहक महाशयोंका, सम्मेद शिखर केसके वादी-प्रतिवादी महाशयोंका, सुलेह की 'अपील' में हस्ताक्षर देनेवाले उदारचित्त सज्जनोंका, और सारे जैन पत्रकारोंका खास ध्यान खिंचना आवश्यक समझता हूं।
**

Page #10

Page #11

જૈનહિતેચ્છું.
e/ex
·
આગ, આપસના ઝગડા રૂપી ખાટી ગરમીને બાળી ભષ્મ કરનારી આગ, ખાટા ડર અને હીચકારાપણાના બરફ ’તે પીગાળી નાખી ગરમ વરાળ ફેંકતું પાણી બનાવનારી આગ, અધ્યાત્મની આગ, ઉચ્ચ વિચારાની આગ, સાચી વાદારીની આગ !
જોઇએ છે—જોઇએ છે—જોઇએ છે એ દીવ્ય આગમાં બાળવા માટે સડેલાં ભેજા, કાહેલાં જીગર, કૈસપના કચરા, નિ ળતાનાં ઝાંખરાં, વાક્પટુતા રૂપે ઉપદેશાતા ઢાંગી વૈરાગ્ય ’ તાં જાળાં, “ પ્રથા ને “ ધર્મ' માની એને વળગી રહેનારી ભંગાસંઓ, પ્રગતિ અને શક્તિના દરેક ચિન્હથી લેાકવર્ગને ભડકાવનારા શયતાના, તથા નિળતા અને સામાં મેાક્ષ બતાવનારી ઠંગારી
લા ’આ, કે જે સર્વને દીવ્યુ આગની ભઠ્ઠીમાં બાળી ભસ્મ કરી ફીનીક્ષ પક્ષીની પેઠે નવા અને તાજા દેહ સાથે ફરી જન્મ આપવાની - નૂતન ભારત
.
તે જરૂર છે.
વા. મા. શાહ.
•
अनुक्रमणिका.
પ્રસ્તાવ ( જેમાં, જેનામાં પરસ્પર ચાલતા લાંબા વખતના અને ખર્ચાળ ઝધડાના અંત લાવવા માટેના એક મિશન’ તે જન્મ કેવી રીતે થયા હૈને ટુંક ઇતિહાસ આપ્યા છે.).૧ ૧ - પવિત્ર સવત્સરી પર્વ પ્રસંગે પણ ભગવાનની આજ્ઞા - પાળવા તૈયાર થશેા કે ?—( એ મથાળાવાળા, અન્ધે જૈન ×ીરકાના સજ્જાની સહી સાથેના, વિનંતિપત્રની નક્કલ, ક્રુ જેમાં ઝગડાના અંત લાવવાની વ્યવહારૂ યાજનાની સક્ષિપ્ત રૂપરેખા સૂચવવામાં આવી છે અને તે ચેાજના તરફ્ લેાકમત ખેંચવાની · અપીલ ' કરવામાં આવી છે. ........... પત્રવ્યવહારના નમુના ( આમાં, જૂદાાદા પ્રાંતાના જુદાજૂદા ફીરકાના જૈનબન્ધુએ સાથે કરેલા પત્રવ્યવ હારને પરિણામે હેમના તરથી મળેલી સહાનુભૂતિ સૂચવ-નારા પત્રાના થેોડાક નમુના આપવામાં આવ્યા છે, જે આ
"
મિશન 'ની વધતી જતી લેાકપ્રિયતાના અચૂક પુરાવા છે.)૧૧ શાન્તિપ્રચારક મિશનની વિરૂદ્ધમાં ઉભી થયેલી એ ખટપટને ઇસારા.
૧૯
...

Page #12

૧૦/૯૪
જૈનહિતેચ્છુ.
૪ દિગમ્બર ખટપટને શાન્ત કરવા દિગમ્બર વર્ગના જૈન હિતેષી–પત્રમાં પ્રગટ કરાવવામાં આવેલા લેખ. ( જેમાં દ્વિગમ્બર આગેવાનોની સહીએ સાથે સુલેહના પ્રયાસને તેાડવા માટેનું પૅલેટ પ્રગટ કરનારને દલીલપૂર્વક જવાબ આપવામાં આવ્યા છે. ) ...૨ શ્વેતાશ્મર વિરાધની અસર ટાળવાના આશયથી એ ફીરકાની કાન્ફરન્સના મુખપત્ર - હૅરલ્ડ ” માસિકમાં પ્રગટ કરાવેલા લેખ. ( એમાં લડવું એ ધર્મ છે કે ક્ષમા ભાવ રાખવા એ ધર્મ છે એ મુદ્દાની ચર્ચા કરી છે; ધ~~~ દેવ–સમાજ-નીતિ વગેરે ભાવના એ ( Concepts ) કયા ઉદ્દેશથી રચવામાં આવી હતી તે યાદ કરાવ્યું છે અને તે ઉદ્દેશીને હાલની પ્રવૃત્તિ કેવી રીતે બાધાકારક છે. તે હમજાવ્યું છે; વ્યવહાર ધર્મ · ઉપર અતિ ભાર મૂકવાથી
>
નિશ્ચય ધર્મ ' ને કેવી રીતે ભંગ થાય છે તે બતાવ્યું છે; હિંદને આજે સૌથી વધારે જરૂર અક્યબળની છે હેનું કારણ જણાવીને તાના ઝગડા દેશની પ્રગતિને કેવી રીતે:નુકશાનકારક છે હેના સારા કર્યા છે; કાં તે। યુદ્ધમાં · ધર્મ માની લડાયક પ્રજા ખતા અગર તે યુદ્ધને કેાડી ક્ષમામાં
·
.
ધ માતા ઃ ખેમાંથી એકને વળગેા એવી સૂચના કરી છે; હાનીકારક સામાજિક બદીએ સાથે અંદરોઅંદરના કલહુ કેવી રીતે સ ંબંધ રાખે છે તે બતાવ્યું છે; સુલેહના મિશનને નિષ્ફલતા મળશે તેા તે માટે કેળવાયલા વર્ગની બેદરકારી જ દાષિત ગણાશે એવા આક્ષેપ કર્યાં છે; તથા લા એકનના શિક્ષા મંત્ર રજુ કર્યો છે. )...
૩
હજારીબાગના મામ્બ ( એમાં,
લક્ષ આપવા
હજારીબાગના એડીશ્નનલ સોર્ડિનેટ જજે સમેદશિખરના કેસના ચુકાદા નવેમ્બરમાં આપ્યા, તે ચુકાદાથી બન્ને પક્ષને કેવા કટકા પડશે છે તે બતાવ્યું છે અને મ્હારી અપીલ ઉપર બન્ને કામેાને ફરી વિનતિ કરી છે. )... ૭ હજારીમાગના જમે, પછી જાહેર છાપાં અને વજનદાર લેાકનાયકા શુ' ખેલે છે ? ( એમાં, લખના ખાતેની સમગ્ર જૈન કામની સ`યુક્ત કૅૉન્ફરન્સના પ્રમુખ મહા
૪૭
५
.
>

Page #13

જનહિતેચ્છુ.
૧૧/૫
શયે સમ્મદ શિખરના કેસ બાબતમાં તથા મહારા સુલેહના મિશન બાબતમાં જણાવેલા વિચારો ઉદ્ધત કર્યા છે અને તે પછી તે વિચારપર સ્વતંત્ર અવલોકન કર્યું છે; હિંદુ-મુસ -લમાન અને અફ્ટીમીસ્ટ–સ્રોડરેટ પક્ષોને લખનૌ ખાતે
જોડનાર તત્વ કર્યું હતું. હેની ચર્ચા કરી છે; જન આગેવાનોથી બનેલા લવાદને બદલે પ્રજાકીય આગેવાનથી બનેલાં લવાદ તરફ હું શા માટે તેનાં કારણે બતાવ્યાં છે; . * કેળવાયલાના કૅમ્પમાં વિચારભિન્નતા જોઈએ જ નહિ”. એ મુદા તરફ લક્ષ ખેંચ્યું છે; “ આપવા જશે તો પામશે, લેવા જશે તો ગુમાવશો' એ સિદ્ધાન્તનું રહસ્ય સમજાવ્યું. છે; “જન ગેઝીટ ” ના વિદ્વાન સંપાદક બાબુ અછત પ્રસા. દજીની કલમનું એડિટોરીઅલ ઉદ્ધત કર્યું છે, કે જેમાં તા.
અર-દિગમ્બર લખપતિ આગેવાને સોગન ઉપર જૂઠું બેલનારા ઠરે એવી મતલબનું જજમેંટ મળ્યા સંબંધી ઇસારે
કર્યો છે. )... (૮) કેટની લડાઇની હિમાયત કરનારાની બાબતમાં જન
પેપરે શું કહે છે ? ( અંગ્રેજી “ જૈન ગેઝીટ ” તથા 'હિંદી “જન સંસાર ” પત્રમાંના બે ઉતારી આપ્યા છે. બીજે ઉતારે એક હાસ્યપૂર્ણ વાર્તાલાપના રૂપમાં છે, જે બહુ
મનન કરવા જેવો છે. ) . . (૮) હવે શું કરવું? ( એમાં પાટન તાલુકાના ચારૂપ ગામના
જન હિંદુઓ સાથે ત્રણ કેટ સુધી લડયા પછી આખરે બને પક્ષે એક ગૃહસ્થને “પંચ ” નીમ્યાના તાજા સમાચાર આપ્યા છે; પ્રજાકીય આગેવાન સાથે જૈન આગેવાનોની સબકમીટી નીમવા ઇચ્છા હોય તો તે બાબતને પણ વિચાર કરવા અને કાંઈક રસ્તા પર આવવા માટે સુરતમાં મુંબઈ ખાતે બન્ને ફીરકાના થોડાએક અગ્રેસરે અને વિદ્વાનેની હાની કોન્ફરન્સ–ખાનગી રૂપમાં –બેલાવવાની વિનંતિ કરી છે; આવી કોન્ફરન્સ બોલાવવાની ફરજ સંવત્સરીના દિવસે સુલેહની અપીલમાં સહી આપનારા બને ફીરકાના મહાશની છે એમ સૂચન કર્યું છે. ) . ૬૭,

Page #14

૧૨૯
જનહિત છું.
(૧૦) જાહેર પત્રે શું કહે છે ? (એમાં, સુલેહની હીલચાલ તરફ જૈન તેમજ અન-હિનો કેટલો પ્રેમ ઉત્પન્ન થવા પામ્યો છે તે બતાવવા માટે આ વિષયને અંગે એડીટેરીઅલ લખનારાં સંખ્યાબંધ જૈન અને અજૈન પેપરોમાંથી થોડાક ઉતારી આપ્યા છેઃ દાખલા તરીકે જેન કૅઝીટ, જેન, જૈનશાસન”, “સાંજવર્તમાની, "વે. કોન્ફરન્સ હેરલ્ડ', “જૈન પ્રભાત', “જાતિબોધક ઇત્યાદિ.
આય રીવર્ગને એક હિતસલાહ. હિંદુસ્તાનમાં વસતી કોઈ પણ ધર્મની કુમારિકા, વધુ તેમજ માતાને અત્યંત ઉપયોગી થઈ પડે એ ઉપદેશ ઘણાં થોડાં વાકયોમાં સમાવીને એક લઘુ ગ્રંથ વાડીલાલ મોતીલાલ શાહે તૈયાર કર્યો હતો હેની હમણાં જુદી જુદી વ્યક્તિઓ તરફથી અનેક આવૃત્તિઓ બહાર પડી છે. કોને માટે કઈ આવૃત્તિ વધારે અનુકૂળ થઈ પડશે તે નીચેની યાદી પરથી સમજી શકાશે – | ગુજરાત-કચ્છ-કાઠિયાવાડની શ્રાવિકા બહેને માટે શ્રાવિકા ધમ ' નામથી બહાર પડેલી મૂળ આવૃત્તિ “જૈનહિતેચ્છું ઓફિસમાંથી મળી શકશે. મૂલ્ય માત્ર ૦–૧૦; કહાણી માટે ૧૦૦ પ્રતના રૂ. ૪). દશહજાર પ્રતોને ઉઠાવ ટુંક મુદતમાં થયું છે.
ગુજરાત-કચ્છ-કાઠિયાવાડની હિંદુ બહેનો માટે ઉપલા પુસ્તકમાં થોડા શબ્દો માત્રના ફેરફાર સાથે, લેખકની પરવાનગીથી જામ-ખંભાળીઆની કી લાયબ્રેરીના લાભાર્થે હેના ઓનરરી સેક્રેટરીએ છપાવેલું “આર્યનારીધર્મ' નામનું આકર્ષક પુસ્તકનું ચિત્રો સાથે ૦-ર-૦; ચિત્ર વગર ૦-૧-; વહાણ માટે ૧૦૦ પ્રતના અનુક્રમે રૂ. ૧૦) અને રૂ. ૫). ૧૦ હજાર પ્રતિ હમણાં જ બહાર પડી છે. મળવાનું ઠેકાણું –રા. કેશવજી વેલજી, નવી સ્ટેશન ગલી, મૂળજી જેઠા મારકીટ, મુંબઈ.
હિંદી માતૃભાષા વાળી શ્રાવિકા બહેનો માટેશ્રાવિકા ધર્મનું હિંદી ભાષાન્તર, મૂલ્ય ૦-૨-૦; મળવાનું ઠેકાણું “જૈન ગ્રન્ય રત્નાકર કાર્યાલય, હીરાબાગ, ગિરગામ, મુંબઈ
Asmararana Asasinan S આ પછીના બે પૃોમાં છાપેલા ૬ અંગ્રેજી વાક્ય તખતામાં મઢાવવા ભલામણ છે. જે USURSUSHURerusso

Page #15

तीर्थयुद्धशान्तिनुं 'मिशन.' । समाज, धर्म अने राष्ट्रने पोषक विचारो.
પ્રસ્તાવ, હિતેચ્છને છેલ્લો અંક ગત પર્યુષણ પ્રસંગે જ પ્રગટ થવા પામ્યો હતો. તે અંકના પૃષ્ટ ૧૫ર-૧૫માં સન્મેદશિખર વગેરે તીર્થને લગતા ઝગડાની શાંતિ માટે શ્વેતામ્બર દિગમ્બર બને વર્ગની પસંદગીથી એક અથવા વધુ પ્રજાકીય આગેવાનને પંચ” નીમી હેમની પાસેથી ન્યાય મેળવવાનું સૂચન હે કર્યું હતું. એ અંક બહાર પડે તે જ દિવસે મહારા એક મિત્રે કહ્યું કે “ હમારી સલાહ તદ્દન વાજબી છે; પણ હમે જે એમ આશા રાખતા : હા કે બને ફીરકામાંથી કોઈ એવા પુરૂષ પોતાની મેળે બહાર પડે અને બને ફીરકાને પ્રજાકીય આગેવાન નીમવાની સમજ આપવાનું ‘મિશન’ ચલાવે, તો હું ધારું છું કે હમારી આશા વ્યર્થ છે. બીજાની આશા પર નહિ રહેતાં હમારે પોતે જ યથાશક્તિ કામ કરવા બહાર પડવું જોઈએ છે. વળી હમે પોતે કલહમાં જોડાયેલા ફીરકાઓ પૈકીના ન હોવાથી હમારે અવાજ પક્ષપાતની ગંધ વગરને ગણશે અને બરાબર સાંભળવામાં આવશે.” મહને આ સલાહ વાજબી લાગી અને તે જ વખતે એટલે કે રાત્રીના ૧૧ વાગે મહેં એક “અપીલ” લખી નાખી (વાંચે પૃષ્ટ ૨ ) અને બહારગામના કેટલાક સજજનની સમ્મતિ મેળવવા માટે પત્ર લખી નાખ્યા, જે પત્રોના ઉત્તર તારથી મંગાવ્યા. બીજે દિવસે હવારથી સાંજ સુધી તેમજ રાત્રીમાં પણ મુંબઈમાં વસતા કેટલાક આગેવાન જેનોની મુલાકાત માટે ફર્યો. દરમ્યાનમાં “અપીલ' ટાઈપમાં મૂકવાનું કામ ચાલતું રહ્યું. બરાબર સંવત્સરીની આગલી સાંજે કેટલીક સહીઓ સાથે છપાયેલી “અપીલ” આખા હિંદના મ્હોટા હટા અગ્રેસરને પણ કરાઈ ગઈ; ઉપરાંત અમદાવાદ, મુંબઈ, ભાવનગર, સુરત જેવાં શહેરોમાં સેંકડો નકલો સંવત્સરીના દિવસે જ વહેંચવાને બદબસ્ત થઈ ગયો. આ અપીલ નું પછી હિંદી ભાષાન્તર કરીને હેની પણ સેંકડે નકલો દિગમ્બર ભાઈઓના પર્યુષણ પ્રસંગે

Page #16

ૌનહિતેચ્છુ.
ગામેગામ ફેલાવવામાં આવી. પરિણામે તરફ આ વિષય ચર્ચાવા લાગ્યો. કેટલેક સ્થળે હે મુસાફરી પણ કરી, મુખ્ય મુખ્ય જૈન પિપરો અને જાહેર પેપરમાં લેખો લખી મોકલ્યા, બહાને પત્રવ્યવહાર ચલાવ્યું અને ધીમે ધીમે હારૂં “મિશન' આગળ વધવા લાગ્યું. સહાનુભૂતિના પત્ર બનને ફીરકામાંથી આવવા લાગ્યા. જેની એક ફાઇલ કરવામાં આવી છે અને જેમાંના થોડાક નમુના, લોકલાગણી આ હિલચાલ તરફ વધારે પ્રમાણમાં ખેંચાવા પામે એ આશયથી, આ અંકમાં પ્રગટ કરવામાં આવ્યા છે.( વાંચા પૃષ્ટ ૧૨)
સૌથી પ્રથમ, સંવત્સરી ઉપર ફેલાવવામાં આવેલી “ અપીલ” આ નીચે રજુ કરું છું:
પવિત્ર સંવત્સરી પર્વ પ્રસંગે
પણ
ભગવાનની આજ્ઞા પાળવા તૈયાર થશે કે?
ભગવાનનું નામ અને ભગવાનની આજ્ઞા એ બે પર કોને પ્રેમ નહિ હોય? અને તેમાં સંવત્સરી જે સર્વોત્તમ પર્વ દિવસ-કે જે દિવસે તો એક સુદ્રમાં શુદ્ધ માણસ પણ ભગવાનની ભક્તિ કરવા
અને ભગવાનની આજ્ઞા માથે હડાવવા ચૂકતો નથી, એ શુભ - દિવસે કો બુદ્ધિશાળી જૈન ભગવાનની આજ્ઞા સાંભળવા, વિચારવા અને અમલમાં મુકવા ખુશી નહિ થાય ?
શ્રી જીન ભગવાન એક વખત આપણું જેવા મનુષ્ય હતા, પરતુ જ્યારે મહારાહારા પણને ભેદભાવ અને સકળ પ્રાણીમાત્ર સાથે વૈરભાવ છોડી દઈ “ક્ષમાના સાગર' બન્યા હારે તેઓ મનુષ્ય મટી ભગવાન થયા. તેઓ હેમના અનુયાયીઓને પણ એ જ માગે ચાલવાનો ઉપદેશ આપતા ગયા છે, અને એટલા માટે શાસ્ત્રકારોએ શ્રી ભગવાનના ઉપદેશને અનુસરીને એવી આજ્ઞા કરી છે કે, દરેક જૈને સાંજે અને હવારે પ્રતિક્રમણ કરીને વૈરવિરોધની ક્ષમા માગવી; જહેનાથી દરરોજ તેમ કરવાનું ન બની શકે હેમણે દર મહિને કે

Page #17

તીર્થયુદ્ધશાન્તિનું મિશન.
છ મહિને અને તે પણ ન બને તે દર વર્ષે એક વાર તે જરૂર વૈરવિરોધની ક્ષમા લેવી-દેવી. જે આ દેવું વર્ષમાં એક વાર પણ ન ચૂકવવામાં આવે તો ક્રમે ક્રમે ચક્રવૃદ્ધિ વ્યાજની પેઠે કરજ વધતું જાય અને માણસ પાપના બોજાથી એટલો બધો દબાઈ જાય કે માથું ઉંચું કરવું મુશ્કેલ થઈ પડે. એટલાજ કારણથી સંવત્સરી પ્રતિકમણની ભેજના કરવામાં આવી છે; એ જ કારણથી આપણે તમામ જૈન ભાઈઓ એક બીજાના ઘેર જઈ “ખતમ ખામણાં કરી આવીએ છીએ અને ગામેગામ આપણા સંબંધીઓને “ક્ષમાપના પત્રો ” લખીએ છીએ.
પરન્તુ આજકાલ આપણું સંવત્સરી પ્રતિક્રમણ અને ખમતખામણું ઘણે ભાગે દેખાવ માત્ર રહ્યાં છે. આપણે પ્રતિક્રમણના પાઠ બોલી જઈએ છીએ, પણ એ પાઠમાં રાશી લાખ છવયોનિ સાથેના વૈરવિરાધ છોડવાનું જે વચન બોલીએ છીએ તે વચન પાળતા નથી. મિત્રો અને સગાંઓને “ખમાવવા” જઈએ છીએ, પણ જેમની સાથે લડયા હેકએ હેમને “ખમાવવાનું આપણને સૂઝતું નથી! હારે પછી ભગવાનની આજ્ઞા પાળનારા આપણે શી રીતે કહેવાઇએ? શું દિવસે દિવસે વૈરવિરોધથી થતા પાબંધનને બજે આપણે માથે વધતો જવાથી આપણું કલ્યાણ સાધી શકાશે? એક તરફથી ભગવાનનું નામ જપીએ અને બીજી તરફથી એમની મુખ્ય આશાનો ભંગ કરીએ તો શું એ ભકિત સાચી ઠરશે? તે અને તેમાં પણ ખુદ ભગવાન કે જેઓ સઘળી જાતના વૈરવિરોધના કદા શત્રુ છે હેમના જ નામથી એટલે કે હેમના ધર્મના નામથી કે તીર્થના નામથી અંદરોઅંદર વૈરવિરોધ કરીએ અને ક્રોધ, ખટપટ, ષ, અસત્ય, એકબીજાનું બુરું ચાહવાની વૃત્તિ ઇત્યાદિ અનિષ્ટ તત્ત્વોને પુષ્ટિ આપીએ, અરે ખુદ પ્રશાન્ત ભગવાનના નામથી આવું કરીએ, તે તે કેટલું બધું ભૂલભરેલું અને આત્મવાતી પગલું ગણાય, હેને પવિત્ર સંવત્સરીના દિવસે વિચાર કરવા અમો નીચે સહી કરનારાઓ સકળ જૈન સંધને વિનંતિ કરીએ છીએ. તીર્થે તારવાને માટે છે, નહિ કે ડુબાવવાને માટે,
ભાઈઓ, “ધ” એ માણસને અધોગતિમાં જો અટકાવવા માટે છે; તેમજ “તીર્થ એ મનુષ્યને સંસારસાગરમાંથી તરી પાર ઉતરવાનું સાધન છે; એથી ઉલટું, ક્રોધ, ષ, ટંટા, એ સર્વ મનુ

Page #18

~~-~~-~
જૈનહિતેચ્છુ - અને ડુબાવનારાં ત છે. તે પછી, શું ધર્મ કે તીર્થ નિમિત્તે લેષ અને વૈરવિરોધ થઈ જ શકે? “ધર્મ”—અને ખાસ કરીને પવિત્ર જૈન ધર્મ-તે કહે છે કે, હમારા દુશમનને પણ ક્ષમા આપે, માથું કાપનારનું પણ ભલું ચાહે ! અને “તીર્થ' કહે છે કે, મહને માનનારા હમે બધા એકત્ર થઇ એકતાનું બળ જમાવી એ બળ વડે સંસારને તરવાનો પૂલ બનાવે. | હે બદલે આપણે તે, એકતાનું જે થોડું ઘણું બળ રહેવા પામ્યું છે તે પણ “તીર્થ ” નિમિત્તે જ તોડતા તૈયાર થઈએ છીએ,
અને આખી દુનિયામાં બધા મળીને હવે માત્ર તેર લાખ જ જૈન રહેવા પામ્યા છે હેમાએ કુસંપ કરીને અંદરોઅંદર લડીને પરસ્પર નબળા પડીએ એ રસ્તે આપણે અંગીકાર કરીએ છીએ. અરે એ મહેરબાન સજજનો ! ઐક્યબળ વગર શું આ પ્રબળ હરીફાઈ અને જડવાદના જમાનામાં આપણે પવિત્ર જૈન ધર્મ આપણે ટકાવી શકીશું? ઐયબળ વગર આપણે બીજાઓને જૈન ધર્મ તરફ ખેંચી શકીશું? એજ્યબળ વગર આપણે શું કદીએ કોઈ જાતની સાંસારિક કે પારમાર્થિક ઉન્નતિ કરી શકીશું? ઉન્નતિને બદલે અવનતિ અને તે સાથે પાપને
આપણે પ્રતિદિન વધારતા જઈએ છીએ, એ બાબતનો શાતિથી વિચાર કરવા જે આજે સંવત્સરી જેવા શુભ દિવસે પણ આપણે તૈયાર નહિ થઈએ તે પછી હાર થઈશું? નફાટોટાને હિસાબ વ્યાપારીઓ દીવાળીએ કહાડે છે, તેમ પાપ-પુણ્યનું સરવૈયું દરેક સાચા જેને સંવત્સરીના દિવસે કહાવું જ જોઈએ. દરેક જમાના કરતાં આજે તે આપણે પાપથી વધારે
ચેતવાનું છે. પાપ ! પાપ! અરે આપણે એનાથી બહુ ડરવાનું છે. પૂર્વના આપણે ભાગ્યશાળી પૂર્વજો જેવાં મજબૂત સંઠાણ અને પ્રબળ પુણ્ય આજે આપણી પાસે છે નહિ, કે જેથી પાપને સહેજમાં બાળવાનું પરાક્રમ કરી શકીએ. વળી આજે દેશકાળ રીતરીવાજ રાજ્ય વગેરે એવાં પકારનાં છે કે જેમાં હીંડતાં ને ચાલતાં પાપ થઈ જાય. છે, તે એવા વખતમાં આપણે એટલું તો ડહાપણુ જરૂર રાખવું જોઈએ છે કે પાપને કાપવાનાં સાધને (અર્થાત ધર્મ, ગુરૂ, તીર્થ)

Page #19

તીર્થયુદ્ધશાન્તિનું મિશન.' ને નિમિત્તે તો પાપમાં ન જ પડવું, એ શાન્તિ પામવાનાં સ્થાનને આગનાં સ્થાન ન બનાવવાં. શાસ્ત્રકાર પોકારી પોકારીને કહે છે કે, ભાઈઓ! બીજે બધે ઠેકાણે બાંધેલાં પાપ તીર્થસ્થાનમાં જોઈ શકારો, પણ તીર્થસ્થાનમાં બાંધેલાં પાપ વજલેપ જેવાં મજબુત થશે.
તીર્થસ્થાનની માલેકી, તીર્થસ્થાનના ખરા માલીક તે ભગવાન છે. ભવેતાબર જેને અગર દિગમ્બર જેનો તો ભગવાનના “ટ્રસ્ટી' છે. ભગવાનને એક પુત્ર મંદિર બંધાવે અને બીજો પુત્ર તે મંદિરનો માલીક બનવા તૈયાર થાય એ જેમ શોભાભર્યું નથી, તેમજ પહેલો પુત્ર કોર્ટદરબારે
હડે એ પણ શોભાભર્યું નથી. ભાઈએ કદાપિ ભૂલ પણ કરે (કારણ કે છઘસ્યથી ભૂલ તો થાય જ ) તો પણ ભાઈઓ-ભાઈઓના વાંધા ભાઇચારાની રીતે સમાધાનની અને સુલેહશાનિતભરી રીતે પતાવી શકાય નહિ શું? અને ભગવાનના પુત્રો વચ્ચેના વાંધા ખાતર, એ ભગવાન પર લેશ માત્ર શ્રદ્ધા નહિ ધરાવનારાઓ પાસે ન્યાયની ભીખ માગવામાં આવે અને ન્યાય મેળવવા ખાતર લાખ રૂપિયા ખર્ચ કરવામાં આવે, એનો અર્થ એ જ થાય કે આ ભાઈએ ફરી કોઈ દિવસ ભેગા મળવા માગતા જ નથી અને એમના આખા સમાજમાં વાંધો પતાવી શકે એવું શાણું માણસ પણ કોઈ નથી. શું પોતાના હકકો છોડી દેવાને અમારી સલાહ છે ?–ના
આ વિનંતિ કરનારા અમે પૈકી કોઇની એવી ઇચ્છા કે સલાહ નથી કે વેતામ્બરોએ કે દિગમ્બરોએ કોઈ સ્થળને પિતાનો વાજબી હક્ક છેડી દે. હકને નિર્ણય થ જ જોઈએ અને ઇન્સાફથી જ હકક સંપા જોઈએ, એ તો અમને માન્ય છે. પણ અમારી સૂચના એ છે કે, શ્રી મહાવીર પિતા કે જહેમના આપણે સર્વે પુત્રો છીએ હેમના નામના ગૌરવ ખાતર, અને હેમના ધર્મના ગૌરવ ખાતર, તથા મુઠ્ઠીભર રહેવા પામેલી જૈન પ્રજાના ગૌરવ તથા અયબળની ગરજ ખાતર, આપણે કેટદરબારે રહડવાનું છેડી હિંદના સૌથી વધારે લોકપ્રિય, બુદ્ધિશાળી અને પ્રમાણિક પ્રજાકીય આગેવાનો પૈકીના એક કે વધારે આગેવાનોને બન્ને પક્ષ તરફથી પસંદ કરીને હેમની પાસેથી સામા કાં ન મેળવી શકીએ.

Page #20

જેનહિતછુ. દેખીતા મહાન લાલ કેટદ્વારા ઇન્સાફ માગવામાં અને પ્રજાકીય આગેવાનો મારફત ઇન્સાફ માગવામાં કેટલો તફાવત છે અને તેથી આપણને શું શું લાભગેરલાભ છે તે આપણે આપણું સહજ વ્યાપારી દષ્ટિથી વિચારવું જોઈએ છે
( ૧ ) એ તો હૈ કોઈ સારી રીતે જાણે છે કે, સરકારી ઇન્સાફપદ્ધતિ અત્યંત વિલંબવાળી અને બેહદ ખર્ચાળ છે. એક કોર્ટમાં લાંબો વખત કેસ ચાલે, તેમાં હજારો રૂપીઆ વકીલ-રીસ્ટર પાછળ ખર્ચાય, અંતે બીજી કોર્ટમાં જવાનું ઉભું રહે, હાં પણ હજારો લાખ ખરચ્યા પછી વળી આગળ પણ જવું પડે. આ લખલૂટ ખર્ચ ઉપરાંત બંને પક્ષકારોને પોતાને કિમતી વખત મુભાવ પડે હે તો હિસાબ જ નહિ. દોડધામ અને જંજાળ વહેરવી પડે એને પણ હિસાબ નહિ. હવે વ્યાપારી વર્ગને આવી રીતે વર્ષો સુધી કિમતી વખતને ભેગ અને મગજમારી પાલવી શકે કે કેમ એ વિચારવાનું કામ અમો તે સજજનેને પોતાને જ સોંપીશું. બીજા હાથ ઉપર, પ્રજાકીય આગેવાનના હાથથી ઇન્સાફ લેવાનું હોય તે બે વખત જાય નહિ, અને હેટાં ખર્ચે પણ થાય નહિ.
( ૨ ) કેર્ટમાં અમુક કલમ મુજબ જ ચાલવાનું હોય છે. જડજને લાગતું હોય કે મહારે અમુક પ્રકારનું જજમેંટ આપવું જઈએ, તો પણ કલમ આગળ તે લાચાર છે. કાયદાની બારીકીઓ સત્યને પણ ઘડીભરને માટે દબાવી શકે. પણ એક પ્રજાકીય આગેવાનના હાથથી ઈન્સાફ લેવાનો હોય તે, તે વાળ ચીરવા જેવી કાયદાની બારીકીઓ કરતાં સત્ય હકીકતો ઉપર વધારે ધ્યાન આપે; કારણ કે હેને કાંઈ કાયદાની બારીકીઓનું બંધન નથી, પણ ન્યાય તળવામાં સત્યનું અને પરમાત્માનું જ બંધન છે.
(૩) કોઇ તીર્થ દેશી રાજ્યમાં પણ હોય, કોઈ બ્રિટીશ હદમાં પણ હોય, એમાંના કાંઈ બધા ઇન્સાર આપનારાઓ, બધે પ્રસંગે સંપૂર્ણ ચારિત્રબળ ધરાવતા જ હોય એવી ખાત્રી બધાથી રાખી શકાય નહિ. અને ખાસ કરીને રૂપિયાનો નહિ, પણ મમત્વને સવાલ હેય હાર તો ઈન્સાફ આપનારના સપૂર્ણ ચારિત્ર ઉપર જ મ્હારો આધાર રહે છે. જે પ્રજાકીય આગેવાનોએ પિતાની જીંદગી

Page #21

તીર્થં યુદ્ધશાન્તિનુ ‘મિશન.’
દેશને અણુ કરી હોય તેવા ખરેખર દૃઢ ચારિત્રવાનની ખબતમાં તો ઇરાદાપૂર્વક ન્યાયને જરાતરા પણ ખંડિત કરવાની લેશ માત્ર શ્રીતિ હાઇ શકે નહિ. વળી તે પ્રજાકીય આગેવાના કાઇની હેમાં તણાવાના નહિ, એટલું જ નહિ પણ એમનામાં કાયદાકાનુનતુ જાણુપરું પણ દેશી રાજ્યના કે સરકારી અદાલતાના અમલદારા કરતાં આછું àાતું નથી. તેથી શુદ્ધ નિા તેમજ વિશાળ કાનુની જ્ઞાન અન્નેના મિશ્રણથી હેમના હાથે મળતે ન્યાય ખરા જ હોય એવા રેક સભવ રહે છે.
(૪) આપણા ધર્મ સંબધી સવાલોમાં તે આપણા પ્રજાકીય આગેવાનીને હાથે જ ઇન્સાક્ થાય એ આપણી કામ માટે તેમજ દેશ માટે શાભાભયું છે. અને આપણા દેશના આગેવાને પાસેથી ઇન્સાફ મેળવવાની સલાહના સ્વીકાર કરવામાં ખચકાવું એ આપણને પોતાને અને આપણા દેશને અપમાન કરવા બરાબર છે. આપણે આપણા પાતાને ન્યાય ન તેાળી શકીએ તેા એમાં આપણી અયેગ્યતા પુરવાર કરવા જેવું જ થાય છે; હેમાં પણ આપણે જૈતા કે જેઓ મુખ્યત્વે વણિક છીએ,-બ્યાપારી કુનેહવાળી—નવા નવા માર્ગ સાધવાની તાકાદવાળી પ્રજા છીએ (અને રાવણનુ રાજ્ય પણ કાઇ વણિક ન હોવાથી જ ગયું હતું એમ કહેવાયછે) અને હેમના પૂ એએ મ્હોટાં મ્હોટાં રાજ્યનાં કારભારાં કર્યાં હતાં–એવા આપણુ જેના આપણા ધર્મ સંબધી ઝગડાના નીકાલ માટે કાદરખારે હુડીએ તે આપણું ગૌરવ આપણા હાથે જ ગુમાવવા જેવું થાય. એટલા માટે આખરની વિનતિ એ છે કે, શ્વેતામ્બર દિગમ્બર વ વચ્ચે તીર્થં સબંધી જે જે વાંધા હાલ ચાલે છે. તે તે સર્વ વાંધાઓના નિરાકરણ માટે-છેવટના ‘ ઇન્સાફ ’ માટે-આપણે કાર્ટમાં ચાલતા ક્રુસ હાલ તરત તા માક્ રખાવીને, બન્ને પક્ષ તરથી પસદ કરાયેલા એક કે વધુ પ્રજાકીય આગેવાના (દાખલા તરીકે લેાકમાન્ય ગાંધી) તે લવાદ નીમવા, હેમની સમક્ષ બન્ને પ્ ક્ષના અમુક પક્ષકારા અને વકીલાએ પોતપોતાની હકીકતા, પુરાવા, લીલા વગેરે રજુ કરવું, અને છેવટે તેઓ જે ઇન્સાફ આપે તે મધાએ હંમેશને માટે કબુલ મંજુર રાખવાની-પ્રથમથી જ~સહી રી આપી. આ રીતે ાના વૈવિરોધ ટાળવા, પરસ્પર ખરા

Page #22

"
-
જનહિતેચ્છુ.
દીલથી ખમતખામણું કરવાં અને ભવિષ્યમાં ભાઈચારાની સજડ ગાંઠથી જોડાયા રહેવાનું “વ્રત લેવું –એ જ શ્રી મહાવીર પ્રભુના સાચા ભક્ત તરીકેનું દરેક તામ્બર-દિગમ્બરનું કર્તવ્ય છે, એમાં જ બનેની ઈજજત છે, શોભા છે, બળ છે, અને એમાં જ પવિત્ર -જૈન ધર્મની સહીસલામતી અને આબાદી છે.
જે આવી રીતે વિરવિરાધ ન ટાળી શકીએ તે સંવત્સરીનાં આપણું ખમતખામણું અર્થ વગરનાં છે, દેખાવ માત્ર છે.
જે હમજવા છતાં ચેતીએ નહિ તે, જગત હોવા છતાં પથારીમાં લઘુશંકા કરનાર બાળક જેવા આપણે બાળક જ ઠરીએ.
જે ભાઈ ભાઈ વચ્ચે પણ એખલાસ કરવાનું આપણુથી ન બની શકે, તે આખી પૃથ્વીથી–રે ચોર્યાશી લાખ છવાનીથી મિત્રભાવ કરવાનું ભગવાનનું વચન આપણે કદાપિ નહિ પાળી શકવાના, અને મનુષ્યભવ તથા જૈન ધર્મ પામ્યા તે ન પામ્યા બરાબર જ થવાનું. એટલા માટે, તીને લગતા તમામ ઝઘડાઓના પક્ષકાર
ગૃહસ્થો પ્રત્યે અમારી વિનંતિ છે કે, આ વિષય પર આપ આજના પવિત્ર દિવસે– ક્ષમા આપવા-લેવાના દિવસે વૈરભાવ ભૂલવાના દિવસે-જરૂર ખરા દિલથી અને ઉંડા ઉતરીને વિચાર કરી જોશો, તેમજ હારે ઉપર કહેલા માર્ગ જેવો કોઈ માર્ગ સૂચવવા અને આપની તે બાબતમાં સલાહ લેવા કોઈ ધર્મદાઝવાળા જૈન બંધુ હાજર થાય ત્યારે આપ શ્રી વીર ભગવાનની આજ્ઞા નજર હામે રાખીને જવાબ આપશે તથા સૂચના કરનારે ગૃહસ્થની લવાદ સંબંધી યોજનામાં કાંઈ સુધારાવધારે કરવાનું આપને યોગ્ય લાગે તે (લેખિત નહિ પણ મુખેથી) જણાવશે, કે જેથી એવો પ્રયાસ કરનાર ગૃહસ્થો બને પક્ષના વિચારોને એક કરી બનતી તાકીદે લવાદ નીમવાનું કામ પાર પાડી શકે અને આખા હિંદના તમામ વેતામ્બર–દિગમ્બર
જૈનભાઈઓને અરજ છે કે, આ જમાનો ચળવળને છે, માટે હમે દરેક ભાઇ આ

Page #23

તીર્થયુદ્ધશાન્તિનું મિશન.' વિનંતિપત્રમાં સૂચવેલી ચળવળમાં સામેલ થાઓ. આગેવાનોને મળીને કહે, તેમજ પત્ર લખીને જણો કે, અમે ધર્મ નિમિતે લડવામાં સમ્મત નથી અને પ્રજાકીય આગેવાનો દ્વારા સઘળા ટંટાને ફેંસલો કરાવવા આગ્રહ પૂર્વક ભલામણ કરીએ છીએ. શ્વેતાંબર જેને આખા હિંદમાંથી પોતાના શ્વેતાંબર અગ્રેસરો ઉપર પત્ર લખે, અને દિગંબર જેને દિગંબર અગ્રેસરે ઉપર પત્ર લખે, અને આ રીતે હજાર પત્રે એકઠા થાય તે એને એટલો પ્રભાવ પડે કે બન્ને પક્ષના આગેવાનોએ એ સૂચનાને સ્વીકાર કરવો જ પડે. લોકમત એ એક જબરજસ્ત પ્રબળ છે, અને તે બળથી જે ધારીએ તે પાર પાડી શકાય છે, માટે જેન ભાઈઓ !
હમારા આગેવાન૫ર પત્ર લખીને હેમને અસર કરે
હમારા ગામ કે શહેરમાં મીટીંગ ભરીને આ દિશામાં લોકમત કેળવે,
હમારામાં હોય તેટલી શકિત વાપરીને અક્યબળ મજબુત કરે.
, કારણ કે એય છે ત્યહાં જ શકિત છે ઐક્ય છે, ત્યહાં જ સુખ છે, અકય છે ત્યહાં જ સ્વાતંત્ર્ય છે, અય છે ત્યહાં જ મારવ છે.
અને અકય એ જ મહાવીરને “સંધ ?
એક્ય એ જ મુકિત” ને “મંત્ર એ ઐક્ય સિવાય કોણ ચલાવી શકયું છે? એ એક્યને તરછોડીને હમે શું સુખી થઈ શકશે?
ના, ના, હજાર વાર ના ! ઐક્ય નહિ, તે ધર્મ નહિ, અને ધર્મ નહિ, તે શ્વેતામ્બર-દિગમ્બર પણ નહિ
ધ્યાન રાખજો કે, લડવું એટલે બને પક્ષ નબળા પડે એવી બલામાં પડવું તે. લડવું એટલે એના હાથમાંને રોટલો ત્રીજાને ખવરાવી દે તે
લડીને જીતનાર પક્ષ પણ આખરે એમ જ કહે છે કે “આ કરતાં ચુપચુપ બેઠા રહ્યા હેત તે ઓછું નુકશાન ખમવું પડયું હેત.

Page #24

પણ
જનહિતેચ્છુ. ધર્મ અને સમાજ તથા દુાિની સેવા માટે કરવાનું ઘણું છે. પિસાવે છે અને ઉદારતાની ન્યૂનતા છે,
અને તે છતાં ધર્મ નિમિત્તે નાણાં એકઠાં કરી એમાંથી ધર્મયુદ્ધ કરવાં છે ?
- ના, સજન, ના; શ્વેતામ્બર-દિગમ્બર પરસ્પર હાથ મેળવે,
અને સંયુક્ત હાથ વડે આખી દુનિયાને “શાસનરસી” બનાવો એ જ ભાવના અને એ જ વિનંતિ સાથે વિરમીએ છીએ અમે,
શેઠ બિનદીરામ બાલચન્દ્ર ( ઝાલરાપાટન) આ જગમન્દરલાલ જેની એમ. એ, બાર-એટ-લા
(જજ હાઈકોર્ટ, ઈન્દોર ) અજિતપ્રસાદ જેની એમ. એ., એલ એલ. બી,
( એડીટર, જેનઝીટ, લખનૌ ) લલ્લુભાઈ પ્રેમાનન્દદાસ પારેખ, એલ. સી. ઈ. એ. બી. લગ્ને એમ. એ. એલ એલ. બી. ( કોલ્હાપુર) એ. પી. ચૌગુલે બી. એ. એલ એલ. બી. હિરાચંદ અમીચંદ શાહ, શાલાપુર સૂરજ ભાનુ વકીલ, દેવબ, જુગલકિશોર મુખ્તાર ,
જ્યોતિ પ્રસાદ જેન , (સમ્પાદક, જેનપ્રદીપ) ઠાકોરદાસ ભગવાનદાસ જવેરી, મુમ્બઈ. ગાંધી સુરચંદ શીવરામ (શેઠ નાથારંગજી વાળા, મુંબઈ) શાહ ચુનીલાલ હેમચંદ, મુંબઈ ચેતનદાસ જેને બી. એ.
(આ૦ સે. ભારત જૈનમહામડલ) દયાચન્દ્ર ગોયલીય, બી. એ.
(સમ્પાદક, જાતિધક) નાથુરામ પ્રેમી ( સમ્પાદક, જૈનહિતૈષી).
શેઠ રતનચન્દ ખીમચન્દ મેતીચન્દ .
(મુમ્બઈ-શ્વેતાંબર સંધના સંધપાત )

Page #25

તીર્થયુદ્ધશાનિનું મિશન. શેઠ દેવકરણ મૂળજી-મુંબઈ. » ગુલાબચન્દ દેવચન્દ જવેરી, મુંબઈ , રતનચંદ તલકચંદ માસ્તર છે એ જીવનચંદ સાકરચંદ ઝવેરી , , લખમસી હીરજી મશરી બી, એ, એલ એલ. બી. » ખીમજી હીરજી કાયાણી જે. પી. , અમરચન્ટ ઘેલાભાઈ [ ભૂતપૂર્વ સેક્રેટરી,
ભાવનગર જેનધર્મ પ્રસારક સભા.1 ચુનીલાલ એમ. કાપડિયા એમ.એ.,
- એલ એલ. બી., બી. એસસી. મોહનલાલ દલીચન્દ દેશાઈ બી. એ.,
એલ. એલ. બી. (એડીટર, જૈનવેતામ્બર કોન્ફરંસ હેડ) ડાકટર નાનચન્દ કે, મોદી.
એલ. એમ. એ૩ એસ. મૂલચન્દ હીરજી (સેક્રેટરી. મુંબઈ માંગરોળ
જૈન સભા, મુમ્બઈ) મણલાલ મેહકમચન્દ્ર શાહ -
(સેક્રેટરી, વૅલંટિયર કમીટી, દશમી કેન્ફરસ ) વાડીલાલ મોતીલાલ શાહ-(એડીટર, જેનહિતેચ્છુ”)
(૨)
પત્રવ્યવહારના નમુના દિગમ્બર, શ્વેતામ્બર મૂર્તિપૂજક, સ્થાનકવાસી ગૃહસ્થો તેમજ મુનિવરે પણ આ “મિશન' બાબતમાં કેટલી હદની સહાનુભૂતિ બતાવવા લાગ્યા હતા એને કાંઈક ખ્યાલ આપવા માટે પત્રવ્યવહારમાંથી થોડાક ઉતારા રજુ કરવા વાજબી ધારું છું.
| (3) દિગમ્બર આગેવાન (જેમણે શિખરજીને કેસ લડવામાં દિગમ્બર સમાજ તરફથી થયેલા ફંડમાં હેટી રકમ આપી હતી અને જે એક ફોડપતિ અને સુશિક્ષિત મહાશય છે) શ્રીયુત લાલચંદજી શેઠી (શેઠ બીને દીરામ બાલચંદ વાળા) લખે છે-: .

Page #26

93.
**"I thankfully beg to acknowledge receipt of your letter and a rough copy of your pamphlet on Shi
kharji affair, which we have carefully read. We are · actually delighted to know your sincere wishes for the
welfare of the Jain community. If the matter come to a mutual settlement, the community will no doubt be saved of the heavy loss of money and unbearable burden of anxiety. Your attempts this way are for the public good and we pray for and will congratulate you on your achieving success in the sacred undertaking &c, &c."
(૨) દિગમ્બર સમાજના માનનીય નેતા બ્રહ્મચારી શીતલપ્રસાદજી જેઓ શાસ્ત્રરસિક ચુસ્ત દિગમ્બર છે અને જેઓને પત્ર આજ સુધી ઈરાદાપૂર્વક હું છૂપાવ્યો હતો, તેઓ વડોદરેથી લખે છે કે –
"मैं अंतरंगले परस्पर मेल चाहता हूँ और ऐसे मुकदमेांको कौमकी बरबादी समझताहूं तथा जो कोई न्याययुक्त प्रयत्न ले उसमें योग देनेको भी तत्पर हं. यदि काम पडे, और श्वेताम्बरोंको ठीक रास्ते पर भाप ले आवे तो दिगम्बर शेठोके पास बात करनेको आपके साथ-यदि फुरसत हुइ तो-जानेमें मुझे कुछ उजर न होगा. सदाके लिये ये झगडे मिटें ऐसी ही मेरी भावना है."
(૩) સુશિક્ષિત દિગમ્બર ગૃહસ્થ સેલાપુરનિવાસી શ્રીયુત હીરાચંદ અમીચંદ શાહ લખે છેઃ
“I have gone through your 'Appeal' and I quite sympathise with the movement. I am prepared to give my signature on the Appeal'. I feel no doubt as to the usefulness of the movement, which, to express in your own words will make our voico more powerful and will help in bringing litigation to a speedy end.' ...... Very glad to learn your zeal and diligence manifested in your going to x x for this holy cause and the final success you there achieved, I note with pleasure your intention of coming down here to see other influential gentlemen and to try to persuade them to accept your proposal. Such a process is, in my opinion, quite necessary and it will do much in facilitating your purpose. I wish you every success."

Page #27

તીર્થયુદશાનિનું મિશન. ૧૩ (૪) જાણીતા દિગમ્બર આગેવાન અને અંગ્રેજી જૈન ગેઝીટ પત્રના સમ્પાદક શ્રીયુત અજીતપ્રસાદ ની એમ.એ. એલએલ.બી; ગવર્નમેન્ટ પ્લીડર લખનૌથી લખે છે –
“ Many thanks for your electrifying letter, so uplifting and inspiring x x x It is really a grand thing you have taken up and if you succeed it will be a signal success, substantially serviceable to the Jain community.x x I know of some people who mislead both parties for selfish ends. I wish you every success and would be quite willing and ready to accompany you.'
(૫) ઝાલરાપાટન (રાજપૂતાના) નિવાસી ક્રોડપતિ દિગમ્બર અગ્રેસર શ્રીયુત માણેકચંદજી શેઠ સીમલેથી લખે છે કે___" आपका पत्र पढ कर अत्यंत खुशी प्राप्त हुई. श्री सम्मेद शिखरजी के बारेमें जो प्रयत्न आप कर रहे है उसमें आपको अवश्य सफलता होगी. इससे आपसका विरोध दूर हो जायगा और लाखो रूप्याका खर्च बचेगा. आप एक पुरुष रूपमें देव है. आपका यह नि:स्वार्थ निष्पक्षपात मिशन विजयशाली हो यही मेरी प्रार्थना है." - (૬) “દિગમ્બર જૈન' પત્રના સમ્પાદક શ્રીયુત કાપડીઆ સુરતથી લખે છે:-“આપનો પત્ર તથા પેમ્પલેટે મળ્યાં ને આજેજ બધે અપાસરે વહેચાવી દીધાં છે. આપે ઉપાડેલા પ્રયાસમાં આપ ફતેહ પામો એવી અમારી ઇચ્છા છે. આપના નિઃસ્વાર્થ અખૂટ પરિશ્રમને ધન્ય છે.”
(૭) દેવબંદ મુકામથી બાબુ સુરજભાન, જ્યોતિ પ્રસાદ અને જુગલકિશોર ખાસ તારથી આ હીલચાલને અનુમોદન આપે છે અને અપીલમાં પિતાનું નામ નાખવા ફરમાવે છે.
(૮) તેવીજ રીતે ઇંદોર હાઈકોર્ટના જજ શ્રીયુત જગમંદીરલાલ જેની એમ. એ., બાર–એટ–લ ખાસ તારથી અને ઉત્સાહ વર્ધક શબ્દામાં અનુમોદન તથા સહી મોકલાવે છે.
(૮) ઇદેરથી શાસ્ત્રરસિક દિગમ્બર બધુ શ્રીયુત બુધમલજી પાટની લખે છેઃ “your attempts about Shikharji affairs are simply laudable. I sicerely wish you succss."

Page #28

જૈનહિતેચ્છુ.
(૧૦) ઇન્દ્રાશ્રમ રતલામથી કુંવર ભવરલાલ યદુવંશી-ભાટી લખે છે:-ળ યદ હાર્ચ આપા નમોજી વસાદર્જાય હૈ. परमात्मा आपको विजय दे !"
-
(૧૧) ગાડરવાડા (સી. પી.)થી શ્રીયુત ભૈયાલાલ જૈનલખે છેઃ"आपने कृपया जो तीर्थों के झगडे मिटानेका आन्दोलन प्रारम्भ किया है, इसमें आपके साथ मेरी पूर्ण सहानुभूति है. इसके लिये सारे जैन समाजको आपका सदैव कृतज्ञ रहना चाहिये. आपकी विरुद्ध में लिखनेवाले मेरी समझमें समाजके घोर शत्रु है. मुझे आपकी महान आत्मामें पूर्ण श्रद्धा है. मैं आपको सम्पूर्ण विजय और दीर्घायुः चाहता हूं.
"
૧૪
(૧૨) શ્વેતામ્બર મૂર્તિપૂજક વના એક તત્ત્વપ્રેમી વિદ્યાન અને પ્રસિદ્ધિ નહિ ઇચ્છતા મુનિ મહાત્મા લખે છે કેઃ—
..
તીર્થોના ઝગડાઓને નિકાલ કરવા જે ચેાજના હમે ડી છે તે માટે હૃદયથી અભિનંદન આપું છું. પરંતુ વસ્તુસ્થિતિ જોતાં, કેટલે અંશે સફળતા મળશે તે બાબતમાં હું કંઇ કહી શકતા નથી; ક્રાણુ કે કાર્યનાં છાપરાંઓ ઉપર કૂદ્યા કરવાની જે થાડાઓને ટેવ છે તેઓને સમજાવવામાં ઘણી ઘણી મુશ્કેલી છે. બન્ને કામેામાં આ જ સ્થિતિ છે, તેા પશુ ઉદ્યમ અલવાન છે. હું તેા હૃદયથી કહ્યું હું કે કુદરત હમને સહાય કરી અને આ કામમાં સફળતા મળેા !” (૧૩) બીજા પણ શ્વે॰ મૂ॰ જૈન ફીરકાના શાંત અને વિદ્વાન સુનિશ્રી ( જેમનું નામ બહાર પાડવાની પરવાનગી નથી ) લખે છેઃ “ પંચાયત કે તટસ્થ દ્વારા કામ લેવાની સલાહ શ્રેણી ઉત્તમ છે. હજારા રૂપિયાનાં ખર્ચે ખેંચે. આ બુદ્ધિ જૈનાને સૂઝે તે તેમને ભાગ્યેાય સમજું. “
.
(૧૪) ભાવનગરની સુપ્રસિદ્ધ જૈન આત્માનંદ સભા ''એ નીચેમુજબના રીતસર ઠરાવ પસાર કરીને શેઠે આનછ કલ્યાણુજી પર માકલી આપ્યા હતાઃ— શ્રી શ્વેતામ્બર મત્તિપૂજક જૈા અને શ્રી દિગંબર જૈને વચ્ચે તીથૅના સબધમાં જે ઝગડાએ ચાલે છે તેની લવાથી સમાધાની લાવે એવી હીલચાલ હાલમાં જે મુંબઇ શહેરમાં ચાલે છે તેમાં અમારી પસ’દગી જાહેર કરીએ છીએ.” (૧૫) સીમલાથી સુપ્રસિદ્ધ શ્વેતામ્બર અગ્રેસર શ્રીયુત રાજકુમારસિંહજી ( કલકત્તાનિવાસી નામી ગૃહસ્થ રાય મદ્રીદાસજી બહા

Page #29

તીર્થયુદ્ધશાન્તિનું ‘મિશન.
૧૫ દુરના સુપુત્ર) કે જેમને પત્ર જજમેંટ મળતાં સુધી બહાર નહિ પાડવાની મહારે કાળજી રાખવી પડી હતી, તેઓ લખે છે કે –
“I am very thankful to receive your letter : about Shikharjee affairs, which delighted me very much. Yes, I fully sympathise with your valuable thoughts and do appreciate your liberal views. This is a matter of deep consideration and requires a good plan to settle the long litigation. I shall be glad to hear from you from time to time."
(૧૬) મોરબીથી જાણીતા જેન શ્વેતામ્બર સાક્ષર શ્રીયુત મનસુખલાલ કિરતચંદ મહેતા લખે છે કે –
“શ્વેતામ્બર દિગમ્બરને વાંધાવષ્ટિ લવાદ મારફત આણવાના સદુપદેશક પેમ્ફલેટનું અથેતિ વાંચન બહુ હર્ષ સમેત કર્યું છે. સમજુઓને વંચાવ્યું છે. સુજ્ઞજને બધા અંત:કરણથી અનુમોદન આપે છે. આવી દિશાએ પ્રવર્તનારાને, પ્રવર્તવા માર્ગ દર્શાવનારાને કોટિશઃ ધન્યવાદ છે. પણ ભાઈ, મને ભય રહે છે કે, એવી રીતે સાચા દીલની અનુમતિ આપનારાના ટકા પણ સેંકડે બહુ અલ્પ રહેશે. સન્માર્ગ દર્શાવનારા તે સ્વ-સ્વભાવ મુજબ નિર્જરા અથવા પુણ્ય ઉપાઈ ચુકયા જ છે-અનુમોદનારા પણ.”
(૧૭) છેટી સાદડીથી શ્રીયુત ચંદનમલ નાગરી લખે છે“પયુષણના ક્ષમાપના પત્ર પ્રસંગે આપની તરફથી પ્રગટ થયેલ હસ્તપત્ર મને મળ્યું છે. આપની સૂચના આનંદ સાથે સ્વીકારવા જેવી છે. આપની અનુપમ લાગણી પ્રશંસાપાત્ર છે. દરેક વડીલેએ પરસ્પર હિતચિંતક રહી ભગવાન મહાવીરના શાસનની સેવા કરવી ઘટે છે. વે દિ . આપસમાં લડાઈ ઝગડાથી દૂર રહે એવી આ પની હીલચાલમાં હું પણ સહમત છું અને આપને વિજય ઇચ્છું છું. કેટલાંક શહેરમાં જાતે જઈને આપની હીલચાલને અનુમોદન આપનારા ઠરાવ કરાવી નકલ મોકલવા વિચાર છે.”
(૧૮) ઝવેરી ધનજીભાઈ રાયચંદ મોતીચંદ મુંબઇવાળા, વઢવાણ કેમ્પથી લખે છે – “જૈન કેમમાં કેટલાંક વર્ષો થયાં તીર્થ સંબંધી જે ઝગડા ચાલે છે તે દરેક રીતે બને ફીરકાઓને એક યા બીજી રીતે વધતા-ઓછા નુકશાનકારક જ છે અને મુંબઈમાં

Page #30

૧૬
જન હિતે. ~~-
~-~તે ઝગડાનો અંત લાવવા પંચ મારફત ઈનસાર મેળવવાની એક હીલચાલ ઉપાડી લેવાનું બંને પક્ષના સુશિક્ષિત પુરૂષોએ જે ડહાપણ વાપર્યું છે તે માટે ધન્યવાદપૂર્વક હુ ખરા અંતઃકરણથી ટેકો આપું છું.”
(૧) આવા ઘણા પત્રો વેતામ્બર–દિગમ્બર ગૃહસ્થના મળ્યા છે, તે ઉપરાંત કેટલાક ગામોના સંધ સમસ્ત તરફથી સહીઓસાથેના પત્રો મળ્યા છે, જેમાંના બે, નમુના તરીકે આ નીચે રજુ
() જૈન પંચન, સતના, રાજ રીવો તરફથી મળેલા પત્રને ગુજરાતીમાં અનુવાદ નીચે મુજબ છે આજ મિતિ વીર નિર્વાણુ સં. ૨૪૪૨ ભાદ્રપદ શુકલા પૂર્ણિમાના રેજ સતનાના દિ. ગમ્બર જૈન સમાજે એકત્ર ભળીને વિચાર કર્યો કે, દિગમ્બર–વેતા
મ્બર ભાઈઓ વચ્ચે લાંબા કાળથી તીર્થોના સંબંધમાં ઝગડમ ચાલવાથી બને કેમોની પુન્ય કમાઇના લાખો રૂપિયાની ખરાબી થઈ રહી છે તેમ ન થવું જોઈએ. એ જ રૂપિયા વડે અસંખ્ય આત્માએને સુખનાં સાધન આપી શકાય. બન્ને ફીરકાના જેનોએ એકબીજાને ભાઇની પેઠે છાતી સાથે દાબીને પ્રેમગાંઠ બાંધવી જોઈએ અને દુનિયાને દેખાડી આપવું જોઈએ કે સંસારમાં રાષ્ટ્ર ધમ થવા લાયક કે ધર્મ હોય તે તે અમારે જન ધર્મ છે, સંસારમાં ફરોલા ને શાંતિ અને સહાય આપનાર કોઈ ધર્મ હોય તો તે અમારે જૈન ધર્મ છે. માટે અમે સતનાના દિગમ્બર જૈન પચો, સકળ હિંદના નેતાઓ (કે જેમના હાથમાં સમાજની લગામ મૂકાયેલી છે)ને આ બાબત પર ધ્યાન આપવા અને રજ કરીએ છીએ કે, સમાજની પુન્ય કમાઈને વ્યય મુકદમાબાજી પાછળ-ભાઈઓ ભાઈઓ વચ્ચે કલહ અને યુદ્ધ રૂપી સત્યાનાશીના સાધન પાછળ-ન થવો જોઈએ. છેવટમાં અમો સર્વ પંચની એક મતે એ પ્રાર્થના છે કે, દિગમ્બર–વેતામ્બર ભાઈઓ જાતેજ એકઠા મળીને પરસ્પર ઝગડાને શાન્ત કરે અગર તેમ ન બની શકે તે દેશના નેતાઓ પાસેથી ફેસલો કરાવે, કે જેથી ધન, જને, અને ઈજજતનું રક્ષણ થવા ઉપરાંત પ્રેમને નિર્મળ ઝરે વહેતે રહે અને ધર્મ તથા દેશની ઉન્નતિ બની રહે.
(સહી) દલીચંદ જૈન, મંત્રી જેન સભા, સતના, (સહી) પંડિત પરમાનંદ.........(વગેરે, વગેરે, વગેરે.)

Page #31

ती युधशान्तिनु 'मिशन'. (૧) જગદલપુરના દિગમ્બર જૈન સંધ સમસ્તને પત્ર નીચે मुभम छ:
आपका लेख जैनहितैषी, जैन प्रभात, दिगम्बर जैन इत्यादि में देख कर हम सब जैन दिगम्बर समाज जगदलपुर को परम हर्ष होता है कि जिस प्रकार के लेख आपने प्रकट किये है वह सर्व प्रकारसे हमे स्वीकार है. हम समस्त मंडली हस्ताक्षर करके आपकी सेवामें भेजते हैं; आशा है कि आप शीघ्र, तीर्थराजोंके कारण दिगम्बर श्वताम्बर समाजमें जो अग्निज्वाला भभक रही है इसे जिस प्रकारसे बने शान्त कीजिये, तथा जो निरंतर तीथोंके उपरसे झगडा होता रहता है यह भी सदैवके लिये बंद करदिया जावे यही हमारी सर्व दिगम्बर समाजकी अंतरंग इच्छा है. हमे मुकदमा अदालतमें न ले जाकरके लोकमान्य तिलक महाशय या श्रीयुत गांधीजी या अन्य कोई प्रजाकीय अग्रेलर तथा जैन समाजके दोनों पक्षके धर्मात्मा जो निर्णय करेंगे वही हमे सर्व प्रकार स्वीकार है.
प्रार्थी.
मुन्नालाल जैन. ( और अन्य १२ गृहस्थोंके हस्ताक्षर.)
(૨૦) દિગમ્બર વેતામ્બર ગૃહસ્થની આ મિશન તરફની લાગણી સૂચવતા થોડાક પત્ર નમુના તરીકે રજુ કર્યા પછી હવે બે પત્ર સ્થાનકવાશી જૈન સજજનો તરફના પણ રજુ કરવા ઠીક થઈ પડશે.
(अ) २१ २२. नवस ७. सनी भी. से. मेस. मेस. मी. महासभा-भुपथ्था समेछ:
“I am simply charmed with your pamphlet of क्षमापना, wherein you so strongly advocate an amicable: settlement of the disputes between the different sections of the Jain community. I endorse your views and suggestions and am willing to co-operate with you heart and soul in your noble undertaking,"

Page #32

જૈન હિતેચ્છુ.
(૧) જેતલસર કેંમ્પથી રા. રા. અભેચં કાળીદાસ વકીલ લખે છેઃ “સવત્સરી પ્રસંગે શ્વેતામ્બર તથા દિગમ્બર વચ્ચેના મહાન ઝગડાઓનુ સમાધાન કરવા બાબતનાં આપે છપાવેલા પૅલેટની નકલ મને પણ મળી છે, જે મેં રસપૂર્વક પુરેપુરી વાંચી છે. હેતુ ધણા શ્રેષ્ટ છે અને જે જે ધર્મપ્રેમી સજ્જનાએ ઉંડા વિચાર કરી એ અપીલમાં સહી આપવાની પહેલ કરી છે તેમણે સમગ્ર જૈન કામને એક અનુકરણીય ઉદારતાના દાખલા પુરા પાડયા છે. ઇચ્છુ છું કે આ અતિ ઉપયાગી મિશનમાં આપની સાથે જોડાવાને ઘણા મિશનરીઓ મળે અને મિશન તેમ થઇ જૈન કામમાં એકતાનું રાજ્ય રચાય. તે સાથે મને એટલું પશુ કહેવા દેશ કે કામ અતિ વિકટ છે. લેાકાનાં દીલ ધણા કાળથી કાણુ બનેલાં છે. તેમને પ્રેમાળ બનાવવામાં પરિશ્રમ ધણા જ પડશે. પેપરા અને પેાષ્ટ દ્વારા કલમથી હીલચાલ કરવા ઉપરાંત મુસાફરી અને મુલાકાતેા કરીને આપ આપના ગજા ઉપરાંત ભેગ આપે છે અને વધુ પણ આપશે એ મારા ખ્યાલ બહાર નથી, તથાપિ આ કામ સીકંદરના સાહસ જેવું છે એમ કહ્યા વગર મને ચાલતું નથી. દરેક ભલા અને મહાભારત કામમાં બનતું આવ્યું છે તેમ આ કામમાં પણ વિરાધ અને અંગત હુમલા સહન કરવાના વખત આવશે. આ સ` કહી હું આપ ના નિશ્ચય નબળા પાડવા માગતા નથી, પણ એ નિશ્ચયને વધારે મજમૃત કરવા માગું છું. પુરૂષપ્રયત્ન આગળ કાંઇ જ અશક્ય નથી અને પરિણામ ગમે તે આવે તેા પણ મહેનત છે ક જ નકામી જતી નથી. વળી મને એ પણ શ્રદ્ઘા છે કે આપ જેવા નિઃસ્વાથે અને દ્રવ્ય-ક્ષેત્ર-કાળભાવના વિચાર પૂર્વક જનસેવા બજાવવાના પ્રયત્ન કરનારના શ્રમ ઘણેભાગે સફળ થાય જ. એક સૂચના કરવાની જરૂર છે કે, જે જે ગૃહસ્થાની મદદથી આ મહાભારત કામ પાર પડે . તેમને આ કામ પુરૂં થયા બાદ અરજ કરશેા કે જેમ તીને લગતા ઝગડા પતાવવા શકય છે તેમજ સધળા જૈન ફીરકાઓ વચ્ચે ચાલતા અન્યાન્ય પ્રકારના ઝગડા પણુ, ખરે રસ્તે કામ લેનારા આગેવાના બહાર પડે તે, બુઝાવી શકાય તેવા છે અને તે બુઝાવવાની જરૂર અનિવાર્ય છે.” (૨૧) ‘માએ ફ્રાનીકલ’, ‘લીડર’, ‘મુંબઇસમાચાર, ‘સાંજવતામાન', ‘હિન્દુસ્થાન', 'ગુજરાતી', 'ગુજરાતીપ’ચ', ‘પ્રજાબન્ધુ', શ્રી વેંકટેશ્વર સમાચાર’, ત્રે કૅારન્સ હૅરલ્ડ', ‘જૈન', ‘જૈન શાસન”, ‘સ્થા॰ કૅન્ફરન્સ પ્રકાશ', ‘જૈનહિતૈષી’, ‘જૈન ગૅઝીટ’, ‘જૈનપ્રભાત’,
K

Page #33

તીય યુદ્ધશાન્તિનુ મિશન'.
૧૭
‘જાતિપ્રમેાધક’, ‘દિગમ્બર જૈન', ‘જૈનતત્ત્વ પ્રકાશક’ વગેરે પત્રાએ આ હીલચાલને ટેકા આપ્યા હતા.
(૨૨) સૈાથી વધારે સતાષકારક સમાચાર કે જે મ્હે આજ સુધી ઈરાદાપૂર્વક છુપાવ્યા હતા, તે તા એ છે કે, શ્વેતામ્બર મૂર્તિપૂજક જૈન વર્ગની જે સંસ્થા હેમનાં તીર્થો વગેરેને લગતા ક્રામના વહીવટ કરે છે અને જેની વ્યવસ્થા પ્રસિદ્ધ ખાનદાન મહા શયાની કમીટી વડે થાય છે તે સંસ્થા-શેઠ આણંદજી કલ્યાણજીની પેઢી-ની સભા વચ્ચે આ અપીલ રજુ કરીને હેના આશયે અને પરિણામે। બાબતમાં વેયન કરીને કમીટીનેા ચાહ આ હીલચાલ તરફ પુરેપુરા મેળબ્યા હતા એટલું જ નહિ પણ ો દિગમ્બર ભા ઇએ લવાદનાં નામ સૂચવે તે પોતે પશુ લવાદનાં નામ સૂચવવાનું ખુલ્લા દીલથી સ્વીકાર્યું હતું. શેઠ આનજી કલ્યાણજીની પેઢીના સભ્યાની આ ઉદાર નીતિ માટે, તેમજ મુંબઈ અને અન્ય સ્થળેાના જે જે શ્વેતામ્બર સનાએ આ હીલચાલ તરફ્ સહાનુભૂતિ બતાવીને હારા ઉત્સાહ વધાર્યો હતા તે તે સજ્જનેાની ઉદાર નીતિ માટે, તેમજ જે જે દિગમ્બર સજ્જાએ મ્યુને હિંમત, સહાનુભૂતિ અને સહી આપવાની મહેરબાની કરી હતી તેએની ઉદાર નીતિ માટે હું તે સર્વના જેટલા આભાર માનું તેટલા થોડા છે.
(૩)
પરન્તુ કમનશીખે આ તબકકે એ વ્યક્તિઓએ સુધરવા માંડેલી બાજી સુધી નાખવાની હીલચાલ શરૂ કરી. આ બેમાંની પહેલી વ્યક્તિ દિગમ્બર તીથ રક્ષક કમીટીનેા પગાર ખાનાર માણુસ છે, કે જેવી રાજી ટટાના ચાલુ રહેવા ઉપર આધાર રાખે છે. આ વ્યકિતએ એકાદ પાષા પતિને પોતાના હાથમાં લઇ હૈની મદદથી ટ્વિગમ્બર શ્રીમતાના મુનીમાને એવું સ્ફુમાવી દીધું કે, હાલમાં ઉભી થયેલી હીલચાલ તે! એમ કહે છે કે દ્વિગમ્બરા જ ટી કરે છે, તેઓ જ રાષિત છે અને તીર્થોના હક્ક ખખતમાં કાંઇ પણ ન ખેલતાં હક્ક ગુમાવી દેવા એ જ ધર્મ છે. એ ધર્મદ્રોહ અને દેશવ્રેહના પક્ષકારે વળી, બીજાના નામની આડમાં રહીને, ઢાકાને એમ હમજાવવા કાશીશ કરી કે, આ નવી હીલચાલ કરનારાએ તેા ધર્મને નહિં માનનિરા વડેલાએ છે. આવી ઉશ્કેરણી કરીને સુલેહની હીલચાલને તાડી પાડવા માટે દ્વિગમ્બર શ્રીમતાની સહીઓવાળું એક પેમ્પલેટ બહાર પાડવામાં આવ્યું. આ પેમ્ફલેટમાંની દલીલો અને ઉશ્કેરણીઓના શાન્ત જવાબ મ્હે તુરતજ દિગમ્બર ‘ જૈન હિતેષી પત્રમાં પ્રકટ કરાવ્યા હતા. ( વાંચા નબર ૪ વાળા ભાગ. )
"

Page #34

જૈનહિતેચ્છુ.
દિગમ્બર આગેવાનોની સહીઓ સાથે આવું ઉદ્ધત પેમ્ફલેટ બહાર પડવાથી શ્વેતામ્બર મૂર્તિપૂજક વર્ગના એક આચાર્યને પણ પિતાના ફીરકાને ઉશ્કેરવાનું બહાનું મળ્યું. ઇનસાફ ખાતર મહારે કહેવું કે, શ્વેતામ્બર આચાર્યની આ ઉશ્કેરણીભરી હીલચાલ, દિગમ્બર શ્રીમંતોની સહીવાળા પેમ્ફલેટને પ્રચાર થયા પછી જ જન્મ પામી હતી. ગમે તેમ છે. આ કે તે પક્ષને દાન દેવાથી કાંઈ સુહના પ્રયાસને ફતેહ મળવાની નથી અને એટલા માટે દેષ શોધી કહાડવા અને જણાવવાના કામને મિશનની ફતેહમંદી મેળવતા સુધી મુતવી રાખવામાં જ અર્થસિદ્ધિ માનું છું. વખત આવ્યે જે જે વ્યક્તિઓએ શ્રી મહાવીર પ્રભુના શાસનના બળને વધારવાના કામમાં ફાળો આપ્યો હશે હેમની ચોગ્ય કદર કરવા અને જેઓએ પેટને ખાડો પૂરવા માટે કે હઠીલાઇથી કે પંથમેહથી કે સ્વાભાવિક નીચતાથી– હરકેઈ કારણથી–શાસનના બળને તેડવા કોશીશ કરી હશે હેમની ખબર લેવા આ “આગને તણખો – કઈ નહિ ને આ “આગને તણખો’–શું ચૂકવાનો છે?
હાલ તે એટલું જ કહેવું બસ થશે કે, દિગમ્બર શ્રીમતિની સહીઓ સાથેના પેમ્ફલેટના જવાબમાં આ નીચેને નં. ૪ વાળા લેખ * જૈન હિતેષી” નામના દિગમ્બર પત્ર દ્વારા અને શ્વેતામ્બર પ્રતિરધનો જવાબ આપવા માટે તે પછીને નં. ૫ વાળા લેખ મેતામ્બર કોન્ફરન્સના મુખપત્ર “વે. ક. ઠેરલ્ડ' દ્વારા પ્રકટ કરાવીને, મહે ચુપકી પકડી હતી, એટલા ખાતર કે, મને વિશ્વાસ હતો કે મહારી હીલચાલ પહેલાં હજારીબાગની કોર્ટમાં શરૂ થયેલા કેસનું પરિણામ જલદી આવી જશે અને તે પણ એવું આવશે કે બન્ને પક્ષને પસ્તાવું પડશે અને પશ્ચાત્તાપના પરિણામે, સંભવ છે કે, તેઓને મહારી * અપીલ ”માંની દલીલો પર ધ્યાન આપવાની ઇચ્છા થાય. વાર્યો ન રહે તે હાર્યો રહે એ કહેવત યાદ કરાવવાની ભાગ્યેજ જરૂર રહે છે. વાત માત્ર એટલી જ છે કે, ડાહ્યા પુરૂષ બીજાઓની ભૂલના માઠા પરિણામ પરથી શિખામણ લે છે અને પોતે ભૂલમાં પડીને તહેના કડવા ફળને અનુભવ કરવા જેટલી હદે ગયા વગર જ સીધે રસ્તો ગ્રહણ કરે છે, જયવ્હારે બેસમજ મનુષ્ય બીજાના અનુભવે, ઇતિહાસ, વિવેક બુદ્ધિ, સજજનોની સલાહ વગેરેને તરછોડીને પોતે જ ભૂલનો અખતરો કરવા કૂદી પડે છે; અને એ કૂદકાનું પરિણામ કઇ તે વખતે એવું ભયંકર આવે છે કે બીજે કૂદકો મારવા જેટલી શકિત હેના પગમાં રહેવા પામતી નથી.

Page #35

[ દિગમ્બર ખટપટને શાન્ત કરવા “જૈન હિતૈષી માં
પ્રગટ કરાવેલ લેખ.] દિગમ્બર ભાઈઓ, અજ્ઞાનતાની
માયાજાળથી બચો !' જ્ઞાન-દર્શન-ચારિત્રના પ્રકાશને ગ્રહણ કરો! ' ધર્મ, સત્ય, સમ્યકત્વ, આહા તે શબ્દો કેટલા મધુર છે! દુનિયાના દરેક મનુષ્યને તે તોની ગરજ છે અને તેની જ શોધ અને પ્રાપ્તિ માટે દરેક મનુષ્ય તરસે છે. પરંતુ કુદરતને કાનુન છે કે, જેમ. એક ચીજ વધારે મૂલ્યવાન તેમ હેની પ્રાપ્તિમાં મુશ્કેલી વધારે. કોઈ કિમતી ચીજ સહેલાઈથી દુઃખ સહન કર્યા સિવાય-પ્રાપ્ત થતી નથી. ધર્મ, સત્ય અને સમ્યકત્વ પણ સહેલાઈથી પ્રાપ્ત થઈ શકતાં નથી. અધમ, અસત્ય અને મિથ્યાત્વ નામનાં તો સુંદર આકર્ષક સ્વરૂપ ધારણ કરીને પ્રમાદવશ મનુષ્યને ભોળવી દે છે અને હેને યુક્તિપ્રયક્તિથી પિતાના કાબુમાં મેળવી લઈ, પિતાને ગુલામ બનાવી લઈ, પછી તેના ઉપર જુલમ ગુજારે છે. એ સ્થિતિમાં મનુષ્યોને મહેer ભાગ સડતો હોય છે. ખેદની વાત તે એ છે કે, અધર્મ અને અસત્યની ઘણા લાંબા કાળથી ગુલામી કરનાર મનુષ્ય ગમે તેટલો ખુવાર થાય તો પણ, દીર્ધ સમયના પરિચયને લીધે, એ ખુબસુરત બલાઆને જ પિતાની ઇષ્ટ દેવી તરીકે માને છે અને એ ફસાવનારી બલાઓને જ “સત્યની રાણી” તરીકે સ્વીકારવા દુનિયાને હમજાવે છે. આ સંજોગોમાં, સત્યની દેવીને શોધી કહાડવાનું કામ દુનિયા માટે ઘણું મુશ્કેલ થઈ પડે એમાં કાંઈ આશ્ચર્ય નથી; કારણ કે સત્યની દેવીને મોહક સ્વરૂપ ધારણ કરવાની કાંઈ ગરજ નથી; હેને માર્ગ તે અત્યંત કઠીન હોવાથી જરાજરામાં લલચાઈ કે ઉશ્કેરાઈ જાય એવા મનુષ્યો તે માર્ગ પર ચાલી શકતા જ નથી. માટે સત્ય દેવી તે હેના ઉમેદવારોને ઉચ્ચ ચારિત્રની સખ્ત કસોટીમાં ઉતારી દુઃખ આપે છે અને દુઃખ સહન કરવા છતાં પણ જે ઉમેદવાર ઉચ ચારિત્ર (દયા, ક્ષમા, નમ્રતા આદિ) બરાબર અને હરકોઈ ભોગે પણ જાળવી રાખે છે તેને જ દર્શન દે છે.

Page #36

જનહિતેચ્છુ.
સત્ય-ધર્મને પાયે ચારિત્ર અથવા શુભ વન છે. કપાયને દાખ્યા સિવાય શુદ્ધ વર્તન આવી શકે નહિ. અને કષાય મંદ પડયા સિવાય સાચું જ્ઞાન-સમકિત-સત્ય દર્શન દે પણ નહિ. એટલા માટે ધર્મને પ્રથમ ઉપદેશ એ છે કે, કષાયને દાબો, કષાયને કબજે કરો.
પણ ધિ, વૈર, ઇત્યાદિ કષાયનાં બાળકો એટલાં બળવાન છે કે મનુષ્ય હેનાથી ડરી જાય છે અને ઝટ હેને તાબે થાય છે, એટલું જ નહિ પણ, પિતાની એ નિર્બળતાને દુનિઆથી છુપાવવા માટે તે કષાયને પણ સુંદર મોહક સ્વરૂપ અને ભભકાદાર નામ આપે છે અને એમ બતાવવા માગે છે કે “ હું નિર્બળ નથી, સબળ છું, હું કાંઈ કષાયને તાબે થયો નથી, પણ મહે તે માત્ર ધમપાલન ખાતર કષાયને એક ઓજાર બનાવ્યું છે ! ” તે કહે છે કે, “ધ કર, લડવું, કુસંપ કરે, વૈરની તૃપ્તિની જંખના કર્યા કરવી ઈત્યાદિ પાપકર્મ છે એ ખરું; પણ હું તે સાચા ધર્મને બચાવવા ખાતર એક હથીઆર તરીકે તે વૃત્તિઓને સેવું છું, માટે એમાં કાંઈ હરકત નથી અને ઉલટું ધર્મરક્ષાનું મહાપુણ્ય મહેને પ્રાપ્ત થશે. માટે, એ મનુષ્યો ! હમે પણ મહારે માગ સ્વીકારે અને કષાય સેવવા મંડી પડે; કારણ કે કલિયુગને ધર્મ એ જ છે ! અરે ભેળાઓ, હમને મુઠ્ઠીભર લોકો દયાની, શાતિની, સુલેહની, ક્ષમાની, સમાધાન વૃત્તિની, ઉદાર પ્રકૃતિની, ભલમનસાઈની અને અક્યની મીઠ્ઠી મીઠ્ઠી વાતો કરી નમાલા બનાવી દેશે, માટે તેવા મુઠ્ઠીભર લોકોથી બચે ! એ બધા ગુણે તે માત્ર જ્ઞાનીઓ અને તીર્થકર અને મુનિરાજે માટે જ સર્જાયેલા છે; અને આપણે તે કળિયુગના મનુષ્ય છીએ માટે આપણે માટે તે લડવું, ઝગડવું, ઈર્ષા કરવી, જુઠ્ઠી ઉશ્કેરણી કરવી, ભાઇભાઈનું અહિત વાંછવું, હરકોઈ રીતે સર્વોપરી બનવું, ધર્મને નામે જ યુદ્ધ કરવાં, “ગચ્છ રક્ષણ ખાતર હિંસા” કરવી, જુઠ્ઠી સાક્ષીઓ પૂરવી, પોતાની વિભાવનાને તૃપ્ત કરવા ખાતર બધા લોકોને ઉશ્કેરી મૂકી હેમની અજ્ઞાનતાને લાભ લઇ હેમની પાસેથી નાણું કહડાવી તે નાણાં વડે યુદ્ધો લડવાં અને પારકે પૈસે દીવાળી' કરવી એ જ ધર્મ પામ્યાની સાર્થકતા છે. "
અફસોસ, શયતાનનો આ ઉપદેશ–મિથ્યાત્વની ભ્રામક દેવીના આ આદેશ અજ્ઞાન લોકોને જલદી અસર કરે છે; કારણ કે સામાન્ય

Page #37

તીર્થયુદ્ધશાન્તિનું મિશન.
૨૩
ગણની ખરૂંખેરું વિચારવાની શક્તિ મંદ હોય છે અને તેઓ પિથા પંડિતના મોંમાંથી નીકળતા શબ્દને જ “સત્ય માની લે છે. પિતાના આત્માનું હિત પોતે જ કરી શકાય, પિતાની વિવેકબુદ્ધિ એટલે કે પિતાનું હિત-અહિત વિચારવાની બુદ્ધિ કેળવ્યા સિવાય શયતાનના અથવા મિથ્યાત્વના ભ્રામક –ઠગારા–મેહ ઉપજાવનારા પ્રપંચથી બચી શકાય નહિ, એ વાત તેઓ જાણતા હતા નથી. ,
એ જ કારણથી, શાસ્ત્રકારો સ્થળે સ્થળે કહે છે કે, પંચમ કાળમાં સમ્યકત્વની પ્રાપ્તિ અર્થાત સત્ય જ્ઞાનની પ્રાપ્તિ અતિ દુકર છે. એક તે મનુષ્યમાં પિતાનું હિત-અહિત વિચારવાની વિવેકશક્તિની ન્યૂનતા છે, પારકા ઉપદેશ (કહે કે ઉશ્કેરણી’) ઉપર આધાર રાખી ફસાઈ પડવાને સ્વભાવ વિશેષ છે, અને બીજું શયતાનનું જોર એટલું ઉગ્ન છે કે હેણે પિતાની લલચાવનારી આકર્ષક–સામાન્ય લોકોને મોહ ઉપજાવી દે એવી કળા રૂપી જાળ લગભગ આખી દુનિયાપર બીછાવી છે.
પરંતુ તે છતાં જેઓને પિતાના ધર્મના–પિતાના આત્માનારક્ષણની ખરેખરી દરકાર હોય તેવા સજજને એ નિરાશ થવાની કોઈ જરૂર નથી. સાયને કાંઈ લેપ થયો નથી; માત્ર હેના ઉપર સ્વાર્થી અજ્ઞાન-જીદ્દી કે મૂર્ખ માણસોએ પડદા નાખ્યો હોય છે. એ પડદાને પિતાની બુદ્ધિ રૂપી બજારથી તેડી નાખવાને જેઓ પરિશ્રમ સેવશે તેઓ જરૂર સત્યદેવીનાં-ધર્મનાં દર્શન પામશે જ. “રસ્તો એક જ છે;” હા, ખરેખર રસ્તે એક જ છે અને તે એ છે કે, વીતરાગ એટલે રાગદ્વેષરહિત મહાપુરૂષોએ ઉપદેશેલાં શાસ્ત્રો હમે જાતે જ વાંચો અને જાતે જ સહમજે અને રાગદેષને જેઓ ઉપદેશ કરતા હોય હેમને સાંભળવાની ચોખ્ખી ના કહે. વીતરાગતા પ્રાપ્ત કરવી એ જ દરેક માણસનું લક્ષબિંદુ હોવું જોઇએ અને તે માણસ ગમે તે સંસારી હે વા ત્યાગી છે, પરંતુ રાગદ્વેષને ઓછી કરતા જવાને જ હેણે ઉદ્યમ કરવું જોઈએ. ત્યાગીએ જ રાગદ્વેષથી દૂર રહેવું અને સંસારીએ તો રાગદ્વેષના કાદવમાં ફસાવું એવો મહા અનર્થકારી ઉપદેશ આપનારા શયતાનથી બચો, એ શયતાનના શબ્દો હમારે કાનમાં પડી હમારા જીગર સુધી પહોંચી જશે તો રખેને હમને “શયતાનના સોબતી બનાવી દેશે; માટે હિમતવાન

Page #38

- ૨૪
જનહિત છુ. -~-~~- ~ ~~ થાઓ, આત્મબળ ફેર, મિથ્યાત્વને માનવાની ના કહે, રાગદેષ વધારવાની અને ધર્મના નામે કંટા કરવાની ફીલસુફી ડહોળનારા અજ્ઞાન છવની ‘પાપલીલા” માં ફસાઈ પડવાની ના કહો. જ્ઞાનના પ્રકાશને જ ખપ હોય તો ધ્યાન રાખજો કે તે અજ્ઞાનના અંધકારમાં જવાથી નહિ મળે; વીતરાગતા કે મુકિતને જ ખપ હોય તો યાદ રાખજો કે તે લડાઈ ટંટા અને દૃષથી નહિ જ મળી શકે. દુનિયાદારીમાં જેઓ રાગદેષ કરતા હોય હેમણે પણ ધર્મની બાબતમાં તે રાગદેષને હઠાવવાનો જ ઉદ્યમ કરવો જોઈએ, કે જેથી આતે આતે સમભાવની પ્રેકટીસ પડે અને પછી દુનિયાદારીમાં પણ રાગદ્વેષરહિત વર્તન થઈ શકે. ભાઈઓ, મુકિતના ઉમેદવારો, સમ્યકત્વના શોખીને! તત્વજ્ઞાનની ઉંડી વાતો હમે કદાચિત ન હમજી શકો તો પણ જે રાગદ્વેષને ઓછા કરવાનો મહાવરે પાડવાનું જ લક્ષમાં રાખશે—માત્ર એ એક જ નિયમ જાળવશો-તો ક્રમશઃ બધા સગુણો અને બધું જ્ઞાન હમારામાં એક દિવસ જરૂર જાગ્રત થશે.
તીર્થ નિમિત્ત ચાલતા ઝગડાની શાન્તિ અર્થે ગત પર્યુષણ પર્વના શુભ પ્રસંગે-ક્ષમાવણીના અર્થસૂચક પ્રસંગે—કેટલાક દિગમ્બર શ્વેતામ્બર સજજનોની સહાનુભૂતિથી એક નિર્દોષ હીલચાલ આ લખનારે ઉઠાવી હતી. આ હીલચાલનું સ્વરૂપ શું છે તે હિતેપી’ના ગયા અંકમાં વિસ્તારથી હમજાવવામાં આવ્યું હતું, કે જેથી ગેરસમજ થવાનો સંભવ રહે નહિ. અમુક પર્વતરાજ ઉપર દિગમ્બર ભાઈઓને પિતાની રીતથી પૂજન કરવાનો હકક ન મળે એવી ઇચ્છા એ લેખમાં કોઈ પણ સ્થળે કેાઈએ વાંચી છે ? પિતાને હકક છોડી દે એવી સલાહ કોઈ સ્થળે કોઈએ જોઈ છે? સન્મેદશિખરજી કે બીજા કોઈ તીર્થ સંબંધી ચાલતા મુકદમામાં દિગંબર વર્ગનો દોષ છે એવો લેશ માત્ર ઇસારે કોઈએ વાંચ્યો છે? ધર્મનું કે તીર્થક્ષેત્રનું રક્ષણ ન કરવું એ ઉપદેશ કોઈએ એ લેખમાં કોઈ સ્થળે જે છે ? દિગમ્બર ધર્મ છોડી દે અગર દિગમ્બર પૂજાવિધિ બદલી નાખો એવી સૂચના કોઈ પણ રૂપમાં કરાયેલી કોઈએ વાંચી છે? હરગીજ નહિ; એ ખ્યાલ પણ મહારાથી દૂર હે ! તથાપિ એક અજ્ઞાન “પિકાપડિત’ દિગમ્બર ભાઈઓને ઉશ્કેરી મૂક્વાનો પ્રયત્ન આદર્યો છે અને ઉપર લખેલાં સઘળાં તમને દિગમ્બરશ્વેતામ્બર સમગ્ર જૈન સમાજની નિઃસ્વાર્થ સેવા બજાવવા નીકળેલા

Page #39

તીર્થં યુદ્ધશાન્તિનુ ‘મિશન’,
સજ્જના ઉપર મૂકયાં છે; એટલું જ નહિ પણ ટ્વિગમ્બર ભાઈને એવું શિક્ષણ આપ્યું છે કે લડવામાં જ ધર્મ છે, અચ્છી રીતે લડા, ખૂબ લડા, પુષ્કળ દ્રવ્ય એકઠું કરી અને લડે અને લડવાને બદલે સુલેહભરી રીતે ′ ન્યાય ' મેળવવાની સલાહ આપનારાઓ સાથે પશુ લડે ! આ પંડિતજીને દોષ દેવા હું ખુશી નથી; દુનિયા પર હુમોં સુદ્ધનું વાતાવરણ છાઇ રહ્યુ છે અને “ લડા–મારા–કાપા–વૈર – ખુવાર કર ” એવી ધેાષા આખી દુનિયામાં થતી હોવાથી એ પ્રબળ ભાવનાની અસર જૈન જેવી શાન્ત, રાગદ્વેષને હવામાં જ ધર્મ માનનારી, દુશ્મન પર પણ ક્રોધ કરવાની ના કહેનારી કામ ઉપર પણ થવા લાગી છે. મ્હારા શાન્તિપ્રચારના પ્રયત્ના હામે કમર *સીને બહાર પડેલા મ્હારા મિત્ર · પોથીપ'ડિત' પણ લાખ્ખા પચેન્દ્રિય જીવાની હિંસા કરનારા આજના યુરોપીય યુદ્ધની અનુમાદના પાતાના લેખમાં ખુલ્લી રીતે કરી છે. ખ્રિસ્તી ધર્મના પાદરીઓ
૨૫
.
જ્હારે બન્ને પક્ષને સુમતિ સૂઝે અને યુદ્ધની શાન્તિ થાય એવી ગાયના કરે છે, ત્હારે જૈન ધર્મના અમારા · પાથાપડિત ' લખે છે 拿 r યા આપ કહ સકતે હૈ' ક સત્યકી વિજયકે લિયે યહુ રૂપા ખર્ચ કરના ઔર મનુષ્ય-હાનિ કરના વ્યર્થ હૈ યા અન્યાય ? કભી નહીં.” પંડિતજીના ‘સત્ય'નું શાસ્ત્ર જોયું ? લાખા માણસા (આ -શબ્દો પણ હેમના જ છે) ની હત્યા કરવાથી સત્યને વિજય થાય એમ તેઓ દુનિયાને-અને રાગદ્વેષરહિત છનદેવના ભકતાને-શિખવવા બહાર પડયા છે. પ્રિય જિજ્ઞાસુ ! આ ભ્રમણાત્મક ફીલસુફ્રીથી ચેત
.
જે; વિચાર કરજે કે, સત્યના વિજય ખાતર લાખ્ખા માણુસની હિંસા કરવામાં પણ અન્યાય નથી ' એવા પાંડિતજીના સિદ્ધાંત ડીભરને માટે-માત્ર વિવાદ ખાતર-કબુલ રાખવામાં આવે, તે પણુ, સવાલ એ થાય છે કે “ જે સત્યને માટે મે મનુષ્યાતા સહાર કરવાના હક માગેા છે તે ‘સત્ય’ની વ્યાખ્યા અને સ્વરૂપ શું?” શું જે કાંઇ હમે કહેા તે જ ‘ સત્ય ’? દરેક યુદ્ધમાં લડનાર અન્ને પક્ષા રાતાતાની વાતને ‘ સંત્ય ' જ કહે છે; અને ‘સત્ય' ખાતર એટલે પેાતે માનેલા સત્ય' ખાતર જો એક માસને ખીન્ન માણુસાના જાન લેવાના હક્ક મળે તેા પછી દરેક રાજ્ય, દરેક સમાજ, દરેક કામ, દરેક ફીરકા અને દરેક વ્યક્તિને એક અથવા બીજે પ્રસંગે
"
જા રાજ્ય, સમાજ, કામ, કીરકા અને વ્યક્તિ સાથે ‘ વાંધા ’ તા

Page #40

જૈનહિતેચ્છુ.
અવસ્ય પડે છે, તેથી તે દરેકને દરેક પ્રસંગે ખુના કરવાના અને પૈસા ઉડાવવાના હક’' છે; અને એમ થાય તે દુનિયામાં એક પશુ માસ જીવી શકે નહિ. ગરીબ બિચારા પાથાંપડિત ! ન્યાયશાસ્ત્રના હંસકૃત શ્લોકા ગાખીગાખીને મગજ ગુમાવી બેઠા તા પણુ ન્યાયની સાદી વાત હમજી શકાઇ નહિ !
.
..
..
.
હરી, પંડિતજી, ઠહરા ! હૈ હમને હમારી જ વ્યાખ્યા બરાબર 'શિખવીશ ! સત્યના એટલે કે પક્ષકારે માનેલા સત્ય'ના રક્ષણુ ખાતર લેાકેાના પૈસા લૂટાવવા અને ખૂન પણ કરવાં એ હમારા સિદ્ધાન્તને જરા નરમ બનાવીને જો હમે એમ કહો કે “ ત્રણે કાળમાં અને સર્વ જીવાને એક સરખા ઉપયાગી એવા સર્વમાન્ય ‘સત્ય’ ના રક્ષણ ખાતર ભાવયુદ્ધ અવશ્ય કરવું જોઇએ, ” તે। હું ત્હમને મુખારકબાદી આપીશ. અને હમે જોશો કે એ જ જાતનું યુદ્ધ હું કરૂં છું. દિગમ્બર સમાજ હમણાં એક પક્ષકાર બન્યા છે, શ્વેતામ્બર સમાજ એક બીજો પક્ષકાર બન્યા છે; દ્વિગમ્બર સમાજ દાવા કરે છે કે “ સત્ય' એ છે કે અમુક તી અમારૂં છે ”, શ્વેતામ્બર સમાજ દાવા કરે છે કે “ “ સત્ય ” એ છે કે અમુક તીર્થં અમારૂં છે ”: હમે જોશો કે અહીં સત્ય ' નું એક ચાકસ સ્વરૂપ નથી; ખીજા શબ્દોમાં કહીએ તે! બન્ને પાતપાતાંનુ સત્ય' કહે છે. અને આ પાતે માનેલા' સત્ય માટે લડવું-શ્રદ્ધાળુઓના રૂપી અને વૈરિવરાધને પુષ્ટ કરી સમાજને નિચેાવી નાખવા એ થી વિરૂદ્ધ જ છે. પરન્તુ ક્ષમા, નમ્રતા, ભાઈચારા, એખલાસ એ તા ત્રણે કાળમાં અને સધળા જીવાને એક સરખુ ઉપયેાગી ' સત્ય છે; માટે આ સત્યના રક્ષણુ ખાતર-એટલે કે અક્ય અને સુલેહ અને શાન્તિ અને સમાધાનના રક્ષણુ ખાતર યુદ્ધ કરવું એ . ન્યાય છે; પશુ તે યુદ્ધ મારામારીથી નહિ, સમજાવટથી, ન્યાયથી, લેાકમતને કેળવવા રૂપી નિર્દોષ હથીઆરથી અને લેાકેાને પારકી અકલથી નહિ પણ પાતાની બુદ્ધિથી વિચાર કરવાની સલાહ આપવા રૂપી નિરૂપનવી શસ્ત્રથી લડવાનું છે. પંડિતજી, અમારૂં યુદ્ધ એવા જ પ્રકારનુ છે; લાખ્ખા માણસાનાં ખૂન અને ક્રોડા રૂપિયાના ભાગ લેનાર હમારૂં યુદ્ધ હુમને મુખારક હો ! પણુ કૃપા કરી મેાહમાં સાઇ રહેલા મનુષ્ય વર્ગને આવી ઉશ્કેરણી રૂપી દારૂથી વધારે ખરાબ કરતા અટકા ! આપને જો ખૂનમાં અને પૈસા ઉડાવવામાં જ ધર્મલાભ
ઉડાડવા
"
ન્યાય '.
>
"
.

Page #41

તીર્થયુદ્ધશાન્તિનું “મિશન.
૨૭ દેખાતો હોય તે આપને તે સિદ્ધાંત આપના બે વેંતના ઘરમાં જ ચલાવે, બીજાપર તે અખતરા કરવાને આપને કશે હક્ક નથી. આપ ધરબારવાળા છો, પૈસા રાખો છે; ખુશીથી ઘરબાર વેચી તમામ નાણું તીર્થરક્ષા માટે અદાલતને અર્પણ કરો અને પછી દિગ
અર બની જંગલમાં જઈ વસે; એથી આપને મોટામાં મોટે ધર્મલાભ થશે, કે જે ધર્મલાભ હમે વગર માગ્યે સમાજને આપવા બહાર પડયા છો ! સમાજને હમારી સલાહની જરૂર નથી, પોતાનાં ઘર લૂટાવી દઈ હમારા જેવા “પારકે પૈસે બહાદૂર” બનવાની ઉ. કંઠા વાળાના હાથમાં રમકડા માફક નાચવાને લોકે તૈયાર કે ખુશી નથી.
પંડિતજી “સત્ય” નું રક્ષણ કરવા બહાર પડયા હોય એવા ઘમંડ કરે છે; પણ હેમનુ “સત્ય” તે બીજું કાંઈ નહિ પણ પિતે માનેલું સત્ય” છે, નહિ કે “વાસ્તવિક અથવા સાર્વજનિક સત્ય અને એ સત્યના રક્ષણ માટે કરવા જોઈતા યુદ્ધનું સ્વરૂપ પણ તેઓ પિતાની રીતે એટલે કે હિંસક આશયથી ખડું કરે છે. આ પ્રમાણે એમનું લક્ષ્ય ” દેષિત છે. એટલું જ નહિ પણ એ “લય'ને પહોંચવા માટે હેમણે લીધેલો “મા” પણ દેષિત છે. જેની બુદ્ધિ એટલી બધી ભ્રમિત થઈ ગઈ છે કે “લક્ષ્ય” કે “મા” એકે બાબતમાં ખરે નિર્ણય કરી શકતી નથી, તેવા માણસની દયા ખાવી અને “એને સુબુદ્ધિ મળે !” એવી ભાવના ભાવવી એ જ એકને એક માર્ગ રહે છે. છે એટલા માટે પંડિતજીને છેડી, પરમપિતા શ્રી મહાવીર પ્રભુના પુત્ર અને વિતરાગતાના ઉમેદવાર એવા મહારા જૈન બંધુઓને હું નીચે મુજબ ખુલાસો કરીશ; કે જે ખુલાસાથી પંડિતજીએ ફેલાવવા ધારેલી ભ્રમજાળનું જૂઠાણ આપોઆપ હમજવામાં આવશે
અને એ કુપથમાંથી બચવાનું દરેક જૈન બંધુને માટે સુગમ થશે. ૧દિગમ્બર કે વેતાંબર ભાઈઓને પિતાની વિધિ છોડવાની નથી.
પ્રજાકીય આગેવાન પાસે અન્યાય લેવાની જે સલાહ પર્યુષણ પર્વ પ્રસંગે પ્રગટ થઈ છે હેમાં કોઈ સ્થળે એવું સૂચવ્યું નથી કે બન્ને સંપ્રદાયોએ એક જ રીતે પૂજા કરવા તૈયાર થવું. દરેકે પિતપોતાની પૂજનવિધિ ખુશીથી જાળવી રાખવી, શ્રદ્ધાપૂર્વક જાળવી રાખવી, અને એ પોતાની રીતે થતી પૂજામાં હાલ જે અંતરાય નડે

Page #42

૨૮
જેનહિતેચ્છુ.
છે તે દૂર થાય તથા કોઈ પણ જાતની ખટપટ વગર પિતાની રીતે હમેશ પૂજન થઇ શકે એવો માર્ગ દેશપ્રેમી અને ધાર્મિક લાગણુંવાળા પ્રજાકીય આગેવાનના પંચ દ્વારા કરી લેવો, એ જ અમારી પ્રાર્થના છે. આ પ્રાર્થના કરનારા સારી રીતે જાણે છે કે, દિગમ્બર વેતામ્બર આગેવાનો પોતે જ એકઠા મળીને ધરમેળે હમજી લઈ દરેક તીર્થ પર બને સંપ્રદાયવાળાને પોતપોતાની રીતે-પણ ટંટા થવા ન પામે એવી રીતે-પૂજન કરવાની સગવડ કરવામાં આવે એ સૈાથી વધારે માનભર્યો રસ્તે છે; પણ મુશ્કેલી એ છે કે બન્ને સંપ્રદાયમાં પંડિતજી જેવા કેટલાક મતાગ્રહી અને કલાપ્રેમી ભાઈઓ પણ મોજુદ હોવાથી ત્રીજાને વચ્ચે નાખ્યા સિવાય કામ બનવું કઠીન છે અને તેથીજ હિંદના સૌથી વધારે વિશ્વાસપાત્ર, દેશદાઝવાળા અને ધર્મભાવનાવાળા અગ્રેસરને “પંચ ” બનાવી એમની પાસેથી “ ન્યાય” મેળવવાની સૂચના કરી છે. ૨ “લોભ ખાતર મુકદમા છોડવાની ભલામણ કરી નથી.
હમે પૈસા જાળવી રાખો, લોભી બને, ધર્મ રક્ષા ખાતર શા માટે પૈસા ફેંકી દે છે?” એ લેશ માત્ર ઇસારો પણ અમોએ કર્યો નથી. અમે તે લખ્યું હતું કે, આજકાલ આ દેશની એ સ્થિતિ છે કે “પૈસાને ટાટે છે, ઉદારતાની ન્યતા છે. માટે જે ડુંઘણું ધન આ દેશમાં રહેવા પામ્યું છે હેને ઉપયોગ માંહામાં લડી ભરવામાં ન કરતાં દુનિયાને ધર્મમય-પવિત્ર–ઉચ્ચ સંસ્કારવાળી બનાવવામાં તે પૈસાને ઉપયોગ વિવેકપૂર્વક કરો. ખર્ચ કરવાના રસ્તાને “વિવેક” કરવાનું કહેવામાં અધર્મીપણું નથી, પણ આંખે બંધ કરીને સમાજ અને દેશનું બળ તેડવામાં પૈસાન–અને તે પણું પારકા પૈસાન-વ્યય કરાવવામાં મહા અધર્મ છે; કહે કે એના જેવું દેશદ્રોહી, ધર્મદ્રહી અને સમાજદ્રોહી કય બીજું એક પણ ન હોઈ શકે. શાસ્ત્રનો પુનરૂદ્ધાર અને પ્રચાર કરવાનું કામ, ન્યાયસં૫ન ધન મેળવી ઉદરનિર્વાહ કરી શકાય એવી વિદ્યાનાં સાધનો ઉભાં કરવાનું કામ, સમાજમાંથી નિરૂદ્ધમતાને હાંકી કહાડયા વગર ધર્મભાવના મજબુત થવી મુશ્કેલ છે માટે નિરૂધમતાને દૂર કરનાર ખાતાં ખોલવાનું કામ, સમાજમાંની કુપ્રથાઓને બાળી નાખવાને લગતી હિલચાલો ઉપાડવાનું કામ, દેશમાં શાન્તિ-ઐક્ય-આબાદીસ્વાતંત્ર્ય ન હોય તે દેશમાં ચાલતા ધમેન પણ રક્ષણને બાધા

Page #43

તીર્થયુદ્ધશાન્તિનું ‘મિશન.”
૨૪ થવા સંભવ છે, એટલા માટે દેશની સ્થિતિ સુધારવામાં જે પ્રજાકીય -આગેવાને સ્વાર્પણપૂર્વક તનતોડ મહેનત લેતા હોય એમના પ્રયરનમાં પિતા તરફને તન-મન-ધનને ફાળે આપવાનું કામઃ આ બધાં અનેક જાતનાં કામ કરવાનાં છે અને તે દરેક કામમાં પિતાની જરૂર છે. અને એ તો દેખીતું છે (હિંદના હિંદી તેમજ અંગ્રેજ હિતેચ્છુઓએ આંકડાથી સાબીત કરી આપ્યું છે) કે, હિંદ જેવો નિર્ધન દેશ એકકે નથી. એવા નિર્ધન દેશમાં જે ડેઘણે પૈસે કાઈ પાસે બચી જવા પામ્યા હોય તે પૈસાને તે કાંઈ એકલો માલીક નથી, પણ દેશ માલીક છે, અને તે તે “ટ્રસ્ટી ” માત્ર છે. તે પિતાને સ્વેચ્છાચારીપણુથી માંહોમાંહે યુદ્ધ કરી દેશને વધારે નિર્બળ બનાવવાના કામમાં ઉડાવવાને હકક કોઈ હિંદીને નથી જ. મહારું વચન સહન થાય કે ન થાય, મહને ભલે ગમે તેવાં ઉપનામ લગાડવામાં આવે, પણ હું હારામાં જેટલું બળ છે તે સઘળા બ-ળથી ગર્જના કરીને કહીશ કે, જે હિંદીઓ શ્રીમંત બની તે “શ્રી”ને ઉપયોગ અંગત મોજશોખ પાછળ અને કજીઆટંટા કરી દેશને વધારે બિનછિન્ન બનાવવા પાછળ કર્યા કરે છે હેમના જેવા પામર, મૂખ, દેશદ્રોહી અને પાપી બીજા કોઈ નથી; અને જેઓ પૈસાવાળાને
પગી ધર્મસિદ્ધાંતોના પ્રચાર તથા દેશસેવાનાં અનેક કાર્યો પાછળ પૈસે છૂટથી અર્પણ કરવાની સલાહને બદલે પિતાની અંગત ઇર્ષાગ્નિ બુઝવવા ખાતર લડાઈ કર્યા કરવામાં હેને વ્યય કરવાને ઉશ્કેરે છે કે સલાહ આપે છે તેઓ શયતાનના સાથી છે, વેશ્યાના દલાલો છે, શત્રના છૂપા છે, માણસાઈની ઉધાઈ છે, પિતાની માતાના જ પેટને ફાડીને–તેણીને ભાગ લઈને પ્રસિદ્ધિ ઈચ્છતો વીંછીનાં બચ્ચાં છે. (૩) અમુક પક્ષ ન્યાયનું ઉલ્લંઘન કરે છે એ આપ
કદાપિ મૂક નથી, સુલેહભરી રીતે “પંચ” મારફત “ન્યાય ' લેવાની અમારી અપીલમાં કોઈ સ્થળે એવું કહેવામાં આવ્યું નથી કે, દિગમ્બરોએ ન્યાયનું ઉલ્લંધન કર્યું છે. ઝઘડાનું મૂળ કેણે ઉભું કર્યું અને અમુક તીર્થને ખરો હકદાર કયા પક્ષ છે, એ કોઈ પણ સમાધાન કરવાની સલાહ આપવા નીકળેલા ગૃહસ્થથી કહી શકાય જ નહિ. કોઈ પણ

Page #44

જૈનહિતેચ્છુ.
જાતનો આરોપ, કોઈ પણ જાતનું જજમેંટ' હેનાથી આપી શ. કાય જ નહિ. અમે એકકે પક્ષને ગેરઇન્સાફ ન મળે કે એના પર આરોપ ન આવે એવી રીતે તટસ્થ તરીકે-અપીલ ગુજારી હતી કે મનુષ્ય માત્ર છદ્મસ્થ હોવાથી ભૂલને પાત્ર છે માટે એક પક્ષ ભૂલ પણ કરે તે પણ બીજા પક્ષે ભાઈ સાથે લડવાને બદલે ઘરમેળે સમમજુત કરવી જોઈએ. અને મહારે પોતાનો અંગત અને મજબૂત
અભિપ્રાય એ છે કે, જે શાન્ત જગાને, ત્યહાં ઘણા આત્માઓને મોક્ષ થયેલ હોવાથી આપણે પવિત્ર માનતા હોઇએ તે જગા પર માત્ર જન્મથી જૈન હોય એવા જ મનુષ્યો નહિ પણ બીજા પણ જેટલા વધારે મનુષ્ય આવે અને દર્શન-પૂજન-ધ્યાનને લાભ લે તેમ આપણે વધારે ખુશી થવું જોઈએ અને દિગમ્બર–વેતામ્બર બનેની પિોતપોતાની રીતે નિર્વિને પૂજન થઈ શકે એવી સગવડ બને સ
પ્રદાય વાળાઓએ સંપીને કરવી જોઈએ. પરંતુ પૂજનની આ જાતની આવશ્યક્તા અને પૂજનને હક્ક દરેક માણસ ભોગવી શકે એવી છૂટ રાખવાની આવશ્યક્તા તરફ ધ્યાન આપવાને “કાયદે ” બંધાય નથી; “કાયદો ” તો પહાડને એક સ્થાવર મિલકત તરીકે માની હેની માલીકી અમુક પક્ષને આપવા પુરતી જ ગરજ ધરાવે છે. બીજા હાથ ઉપર, ન્યાય તેમજ ધર્મ બન્નેને સહમજનારા પ્રજાકીય આગેવાન પાસેથી જે ઈનસાફ લઈએ તો ધર્મને બાધા પણ ન પહોંચે અને ખરા હક્કદારની માલીકી પણ ન જાય એવી રીતે રસ્તો કહાડી શકે. કાયદાથી જ લડવાની ધૂનવાળાએ જાણવું જોઈએ કે કાયદો માત્ર બુદ્ધિ વાદનું પરિણામ છે; “ધર્મભાવના એમાં હજી ભળેલી નથી. મદ્યપાન અને વેશ્યાગમન એ બે મોટામાં મોટાં અધર્મ અને અનર્થ હોવા છતાં સરકારને બુદ્ધિવાદ પર રચાયેલ કાયદે વેશ્યાને ધંધો અટકાવત નથી અને દારૂ વેચવાનું બંધ કરાવતું નથી. માટે જ અમારે માટે ધર્મ અને કાયદો બન્નેના અનુભવવાળા પ્રજાકીય આગેવાન પાસેથી ધામિક કલહનો નીકાલ કરાવે એ વધારે ઈષ્ટ છે. વળી સન્મેદશિખરજી સંબંધી ચાલતા કેસનો બારીક અભ્યાસ કરનારાને જણાયું હશે કે, કીવી કાઉન્સીલ સુધી જવા છતાં પણ આ કલહની સમાપ્તિ થાય તેમ નથી. એમાં ઘણી બાબતો એવી છે કે જે મહારાથી જાહેરમાં મૂકી શકાય નહિ. પણ હું એટલું ખાત્રીથી કહું છું કે, પ્રીવી કાઉન્સીલથી ચુકાદ મેળવ્યા પછી પણ કેર્ટના ઓટલા ઘસવાનું જૈનેના નશી

Page #45

- તીર્થ યુદ્ધશાન્તિનું મિશન.
૩૧ બમાંથી ટળવાનું નથી. વ્હારે વર્ષો સુધી હાડમારી ભેગવી, લાખો રૂપિયા બરબાદ કરી, પરસ્પર બનેને નબળા બનાવી, ત્યાર પછી થાકીને ઘરમેળે સમાધાન કરવું પડશે તે કરતાં અત્યારથી જ પંચ દ્વારા રસ્તો કરી લેવાનું ડહાપણુ વણિક જેવી ડાહી કોમે શા માટે ન વાપરવું જોઈએ? (૪) હિંદી પ્રજાકીય આગેવાને જેને ધર્મનું ગૈારવ જરૂર
જાળવી શકશે. હિંદના પ્રજાકીય આગેવાને હિંદના જ વાતાવરણમાં જન્મેલા અને ઉછરેલા હોવાથી તેઓમાં ધર્મ ભાવના અવશ્ય હેય જ, અને જેનામાં ધર્મભાવના છે તે અજેન હોવા છતાં જૈનધર્મનું ગરવ શામાં રહ્યું છે તે સહેલાઈથી હમજી શકે અને તે ગૌરવને તે પિતામાં રહેલા સ્વદેશપ્રેમ તેમજ ધર્મભાવનાને લીધે જાળવવાની જરૂર દરકાર કરે. વળી આજકાલ તો જૈનધર્મ સંબંધી પેપર, પુસ્તક, શાસ્ત્રો વગેરે છપાઈને પણ પ્રગટ થવા લાગ્યાં છે તેથી તથા અજન હિંદીઓ જેની સભામાં હાજરી આપવા અને જૈન તત્વજ્ઞાન સંબંધે ભાષણો પણ આપવા લાગ્યા છે તેથી, “હિંદના તમામ પ્રજાકીય આગેવાને જેનભાવનાથી છેક જ અજાણ છે એમ કહેવું તે નરી મૂર્ખતા છે. બાકી તો હું સારી રીતે હમજું છું કે, જે દિગમ્બર • પિયા પંડિતે” અર્જન પંચને વચ્ચે નાખવા બાબતમાં તેના જૈન ધર્મ વિષયક અજ્ઞાનને વધે રજુ કર્યો છે તે એક એવા આશયથી એ વાંધા રજુ કરે છે કે જે આશય તદન હસવા સરખો અને મિથ્યાભિમાનથી ભરપૂર છે. માત્ર તીર્થની માલકી કે પૂજાના હકકનો જ હેને નિર્ણય જોઈ નથી: તે તે દિગમ્બર સંપ્રદાય જ સૌથી પહેલો અને સાચો ધર્મ છે અને વેતામ્બર પાછળથી નીકળેલ અને જાઠે ધર્મ છે એવું જજમેંટ મેળવવા ઈચ્છે છે! એ ભાઈને મહાવીર સ્વામી આવીને કહી ગયા જણાય છે કે શ્વેતામ્બરો મહારા સંઘમાં નથી અને તેઓ મિથ્યાવી છે! ( આ શબ્દ હું પંડિતજીના પૈઋ. લેટમાંથી જ લઉં છું.) બિચારો પિથાપંડિત હારે લખે છે કે
કયા મિથ્યાત્વ સમ્યકત્વ મિલનેસે મહાવીરકી એકતા અથવા - ક્લિકા માર્ગ હે સકતા હૈ? કદાપિ નહીં... જલ, અનિકી અથવા અંધકાર પ્રકાશકી એકતા હો તો દિગમ્બર વેતામ્બરકી એકતાકી

Page #46

*
જૈનહિતેચ્છુ.
.
કલ્પના ભી હૈ। સકતી હૈ, અન્યથા નહીં. ’[પડિતજીએ લેખનક્લામાં પણ જબરી થાપ ખાધી છે ઃ શ્વેતામ્બરાને · અંધકાર કહેવા જતાં પાતાના જ ધર્મને ‘ અંધકાર ' શબ્દ લાગુ પાડી દે વાચેા છે! ગરીબ બિચારા સ્વધર્મદ્રોહી ! ]—મ્હારે પડિતજી આ શબ્દો લખે છે ત્હારે હું એનું હૃદય વાંચી શકું છું, કે જે આ ટટાઓ વડે દિગમ્બર ધર્મની પ્રાચિનતા અને સત્યતા તથા શ્વેતામ્બર ધર્મની અર્વાચીનતા અને અસત્યતા કાટ પાસે હરાવવા માગે છે. હું ભૂલતા નહેાઉ તા કેસમાં એવા પ્રયત્ન ખરેખર કરવામાં પણ આબ્યા હતા. આને ધર્મઘેલછા સિવાય બીજું શું કહી શકાય ! સમાશ્વાનની હિમાયત કરવા નીકળેલા તટસ્થ પુરૂષ તરીકે હું હમણાં ક ફીરકા પહેલા અને કયા પછી એ સબંધમાં લેશ માત્ર સારી કરી શ નહિ; અને તીની માલેકીના અને પૂજનના હક્કના ઝગડાને કયા ધર્મ વધારે જૂના કે સાચેા તે પ્રશ્ન સાથે કાંઇ લેવાદેવા પણુ નથી. તેમ, પ્રથમ જન્મ પામે તે સાચા અને પછી જન્મ પામે તે
નૂકું એમ કહેવાની હિંમત ધરવી એ પણ પેાતામાં સામાન્ય અલ (Common Sense )ની અછત છે એમ પુરવાર કરવા સરખુ જ છે. અલબત એ તેા હું જરૂર કહીશ કે ઇતિહાસવેત્તાના ઉપયાગ માટે તારીખેાની શાધખાળ નિડરપણે થવાની જરૂર છે તેમજ જગતના સાયન્સ, ફીલસુધી ઇત્યાદિ વિષયેાના જ્ઞાનભડાળની પુષ્ટિ અર્થે જૂદાાદા ધર્મશાસ્ત્રાના સિદ્ધાન્તાને તપાસવા—અવલેાકવાની પણુ જરૂર અવશ્ય છે; પરંતુ ‘હું સાચા ' અને ‘તું ì। ’ એવા કદાગ્રહને સતાખવા ખાતર થતી ધાર્મિક તકરારા અને ચર્ચા ા માત્ર ધિક્કારી કહાડવા અને દબાવી દેવા યાગ્ય છે. જનસમાજે ૫તપેાતાને જે ધમ રૂચે તે શ્રદ્ધાથી પાળવા અને ખીજએ પેાતાને રૂચતા ધર્મ પાળે તે તરફ્ સહિષ્ણુતા રાખવી—માધ્યસ્થ વૃત્તિ રાખવી: એ સિદ્ધાન્તને મનુષ્ય મ્હારથી ગુડ્ડાએ છેડીને ‘સમાજ’ રચતાં શિખ્યા ત્યારથી એ સમાજના સ’રક્ષણ ખાતર પહેલામાં પહેલી ‘નીતિ’ તરીકે તેણે સ્વીકારવે જ જોઇએ. જે માણસ ખીજાના ધર્મ તરફ સહિષ્ણુતા રાખી ન શકતા હૈાય તે માણુસ સમાજ માટે ભયંકર છે અને હુંને સમાજના હિત ખાતર સમાજમાંથી દૂર કરવા જોઇએ. હસવા સરખું તા એ છે કે ‘સત્યના પરવાના લઈને અવતરેલા પેાથાપડિત' જે ધર્મને કોર્ટ પાસે ‘સત્ય’ ઠરાવવા માગે છે હેમની લીલ
સુર

Page #47

તીર્થ યુદ્ધશાન્તિનું મિશન.'
૩૩
—
કરવાની શક્તિ તે એટલી આશ્ચર્યજનક છે કે પિતાના હાથે જ પિતાના ધર્મને અંધકાર તરીકે જાહેર કરે છે. અને એવી વિદ્વતાથી તેઓ “સત્ય ની કેસેટી કરવા અને સત્ય'ને ઈજા લેવા તથા બીજા બધાને અધર્મ-મિથ્યાત્વી કરાવવા બહાર પડયા છે!
(૫) આપસમેં કટ કેણ કરાવે છે? પંડિતજી કહે છે કે “ નહીં મિત્રો, અસંભવ એકતાકા લોભ દિખા કર દિગમ્બર દિગમ્બરમેં અનૈષતાકા પ્રયત્ન કર રહે હૈં-આપસમેં ફટકા બીજ બો રહે હૈ ". આવી ભદી વાત શાણા વ્યાપારીવર્ગના જેને સમક્ષ રજુ કરવા પહેલાં પિથાં પંડિતે કોઈ ન્હાના બાળક સમક્ષ તે વાત મૂકીને પૂછવું જોઈતું હતું કે “કેમ બચ્ચા! પાણીથી આગ સળગે કે નહિ ? દીવાથી અંધારું થાય કે નહિ? એકતાની અરજથી અનેયનાં અને ફૂટનાં બીજ રોપાય કે નહિ?' આવા પ્રશ્નના ખુલાસા એક બાળકથી પંડિતજીને સારી રીતે મળી શકે તેમ હોવાથી મહારે ખુલાસો કરવા થોભવાની જરૂર નથી. પરંતુ એટલી હકીકત (fact) તો હું જરૂર ઉમેરીશ કે, સપના હિમાયતી દિગમ્બર ભાઈઓ વિરૂદ્ધ બીજા દિગમ્બરને ઉશ્કેરી પરસ્પર શત્રુતા ઉત્પન્ન કરવાનું કામ પંડિતજી આરંભી ચૂક્યા છે, એટલું જ નહિ પણ એમણે “ભારત જૈન મહામંડલ” જેવી નિર્દોષ રીતીથી ધર્મસેવા બજાવનાર સંસ્થાના સુશિક્ષિત અને ઉંચી પાયરીના સભ્યો ઉપર પણ આ એકતાની હીમાયતના ગુન્હા બદલ નિંદાનાં બાણ છોડી કલહનાં બીજ રોપ્યાં છે. અફસોસની વાત તો એ છે કે, આ નિંદાત્મક શબ્દો એક શાશ્વરસિક સુમાન્ય દિગમ્બર મહાશયને વંચાવતાં એમણે કેટલાક અતિ તુચ્છ ફકરા કહોડી નાંખવાની હિમાયત કરી હારે તે પવિત્ર દિગ
મ્બર જૈનબન્ધ હામે પણ આ પિથાપંડિત મહાશયથી પિતાની બેધારી તલવાર વાપર્યા વગર રહી શકાયું નહિ! (૬) ૫ચ નીમવાની સલાહ આપનાશ નો કેવા છે?
સંવત્સરીના શુભ દિને, પંચ નીમવાની સલાહ આપતા પં. લેટમાં સહી કરનારા ગૃહસ્થો, દિગમ્બર જેવાઅર બને સંપ્રદાયોના માનનીય કે જાણીતા પુરૂષો છે. શેઠ પાર્ટી પણ હેમાં શામેલ છે, તેમજ સુશિક્ષિત પાટ પણ શામેલ છે. કેઈની શરમ ખાતર કે આગ્રહ ખાતર પિતાના હૃદય વિરૂદ્ધના કાર્યમાં શામેલગીરી આપે એવા એક પણ જૈનની એમાં સહી નથી. બીજા હાથ ઉપર, આ

Page #48

૩૪
જૈનહિતેચ્છુ.
શભ હીલચાલને તોડી પાડવા અને હેમાં શામેલ થનારને ગાળે દેવ: ખાતર જ જે પૈષ્ફલેટ એક દિગમ્બ પંડિતે તૈયાર કર્યું છે હેમાંની સહીઓ વાંચીને તથા તે સહીઓ ખરેખર તે નામના ગૃહસ્થોએ જાતે જ કરી છે કે એમની વતી બીજા કોઈએ કરી છે તે બાબતની તપાસ કર્યા પછી મહારે એટલું જ કહેવાનું છે કે આમાં જે નામ છપાયાં છે હેમને કે હેમની વતી (પંડિતજીની હઠને તપ્ત કરવા ખાતર) સહીઓ કરી આપનાર ધર્મવિષયમાં ઉંડ હમજ નહિ ધરાવતા મુનિમ સાહેબોને દેવ દેવા હું તૈયાર નથી. આ આખી બાજી એક જ માણસે ખેલી છે અને પિતાના ધર્મને અંધકાર” કહેનાર આ ઍમ્ફલેટમાં જે લોકોની સહીઓ એક મહીના સુધી કાલાવાલા કરીને લેવામાં આવી છે તે લોકે હારે તે લેખનો ખરો અર્થ હમજશે હારે આવા સ્વધર્મદ્રહીના શબ્દ ઉપર વિશ્વાસ મૂકવા માટે જરૂર પસ્તાશે. પંચ નીમવું કે ન નીમવું એ બન્ને સંપ્રદાયોની અને ખાસ કરીને વાદી–પ્રતિવાદીની ઈચ્છાની વાત હતી, કોઈ એમને જોરજુલમથી સંપ કરાવવા માગતું નહોતું, સંપની હિમાયત કરનાઓ પણ દબાણને રસ્તે નહિ પણ નમ્ર અરજ અને સમજાવટને રસ્તે જ કામ કરતા હતા, વળી સંપની હિમાયત શ્વેતામ્બર-દિગમ્બર બન્ને પક્ષના [અને તે પણ શેઠીઆપાર્ટી તેમજ સુશિક્ષિત પાટ એમ બન્ને પાર્ટીના ] અને નહિ કે કોઈ એકજ ફીરકાના ગૃહસ્થો તરફથી થતી હતી, તે પછી એક દિગંબરને એમાં પિતાના જ ધર્મને ધ્વસ થવાનો ભય રાખવાનું શું કારણ હતું ? આજ સુધી વેતામ્બરાએ તો આવી ધમાલ કરી નથી, તે વખતે દિગમ્બર પક્ષને એક ખસી ગયેલા ભેજાનો માણસ ગમે તેમ લખે હેમાં દિગમ્બર સંપ્રદાયના શેઠીઆઓએ સહી આપીને સામેલગીરી બતાવવી એ શું શ્વેતામ્બરા સમક્ષ પિતાના પક્ષની ભૂલ રજુ કરવા સરખું પગલું નથી? હું વેતામ્બર શેકીઆઓને–જાણતા આગેવાન શેઠીઆઓને-મળ્યો છું અને હે. મણે આ એકયની હીલચાલ તરફ સંપૂર્ણ સહાનુભૂતિ દર્શાવવા જેવું હેઠું મન બતાવ્યું હતું; તેમજ હું અમુક દિગમ્બર નામીચા આગેવાનોને પણ મળે છું અને હેમણે પણ એવું જ હોટું મન બતાવ્યું હતું. મહને ખાત્રી છે કે, ધીમેધીમે લોકમત કેળવાતો જશે અને ધર્મ તેમજ દેશના બળના પાયા રૂપ ઐયની પધરામણી જૈન સંધમાં જરૂર થશે.

Page #49

તીર્થયુદ્ધશાતિનું મિશન.”
પંડિતજીના પૈઝલેટમાં સહીઓ કરનાર ઉપર કટાક્ષ કરવાની નીચતા મહારાથી દૂર છે. એમાંના કણે કણે કયાં કયાં કારણથી સહી આપી છે, અને સહીઓ કેટલી મુશીબતે મળી છે, તથા બીજા કણકોણ સજજનોએ સહી આપવાની વિનંતિને અનાદર કર્યો છે, તે મહારા જાણવા બહાર નથી. પરંતુ હું ફરીથી કહીશ કે, તરફેણનાં કે વિરૂદ્ધનાં લખાણ ઉપર અમુક સહીઓ માત્ર થવાથી કાંઈ મહાન હિત કે અહિત થનાર નથી. સુલેહની તરફેણમાં સહી આપીને જ જે બધા ગૃહસ્થો બેસી રહે તે આગળ કામ બની શકે નહિ; અને વિરૂ હમાં સહી આપનાર ગૃહસ્થ અંદરથી તો સુલેહ પ્રેમી હોય તો તેથી -કાંઈ સુલેહના મિશનને ધાસ્તી જેવું નથી. દાખલા તરીકે ઈંદેરના એક શ્રીમંત મહાશયે મહને સુલેહની હીલચાલ તરફ સહાનુભૂતિ બતાવી હતી અને પાછળથી એમના કોઈ નેકર પાસે શેઠજીના નામની સહી પંડિતજીએ પિતાના નિંદાત્મક પૅમ્ફલેટમાં કરાવી છે! બાકી સહીઓમાં કેલાંક નામ તો એવાં છે કે જેને દિગમ્બર પણ પીછાનતા નથી ! અસ્તુ, મહને શ્રદ્ધા છે કે એક દિવસ આ સર્વ સહી આપનારા બંધુઓ પણ દુનિયાને “શાસનરસી” કરવામાં અમારી સાથે હાથ મેળવશે અને પરસ્પરનાં વૈરવિરોધને સીરાવશે –રે એથી આગળ વધીને હું તે મહને મહારા ખર્ચે આ શુભ હીલચાલ કરવાના ગુન્હા બદલ ગાળેથી નવાજનાર પંડિતજીને તેમજ હેમને સહીઓ આપનાર સર્વ ગૃહસ્થોને પણ એક દિવસ રાગદ્વેષનો નિઃશેષ લય થઈ વીત રાગ દશા પ્રાપ્ત થાઓ એવી ભાવના ભાવું છું.
છેવટને એક ખુલાસો અને પછી બસ. મહારા મિત્ર પંડિતજીએ સંપની વાતને “ફૂટ નીતિ’ કહીને અને એમાં જોડાયેલા પ્રસિદ્ધ દિગમ્બર મહાશયને ધર્મશુન્ય, ખાદ્યાખાદ્યના વિચાર વગરના, ઇત્યાદિ વિશેષણો આપીને સંતોષ નહિ માનતાં હારા ઉપર પણ થોડી ઘણી કૃપાદ્રષ્ટિ કરી લીધી છે, જેને હું ખરેખર “કૃપાદૃષ્ટિ” હમજું છું. જો કે પંડિતજી કહે છે તેમ હું તીર્થરક્ષામાં પાપ બતાવતો નથી જ (હું તે તીર્થરક્ષાને સારામાં સારે, માનભર્યો અને એ છો ખર્ચાળ માર્ગ માત્ર બતાવું છું), તો પણ હું સ્વીકારીશ કે હું અમુક મૂર્તિને પૂજતે નથી (અને પૂજનારાને અટકાવવા પણ ખુશી નથી) પણ બીજાઓ જે મહાવીર દેવની મૂર્તિ પૂજવામાં પોતાના આત્માનું કલ્યાણ સહમજે છે તે જ મહાવીર દેવના આખા રાજ્યની–સમગ્ર

Page #50

જૈનહિતેચ્છુ.
જૈન સમાજની મ્હે જબરા વિસ્તારવાળી મૂર્તિ બનાવી છે અને હેની સેવા પૂજા એટલે તે સમાજ અને તે ધર્મની સેવા—સુશ્રુષા યથાશક્તિ યથામતિ તન-મન-ધન વડે કરવી એ મ્હારી રીતની મૂર્તિપૂજા છે. બીજા તમામ મનુષ્યાને પૂજનના માર્ગ પસંદ કરવાના જેટલે હર્ષક છે તેટલાજ હુને મ્હારે માટે પૂજનની રીતિ પસંદ કરવાના હક હાવા જોઈએ. મ્હારી રીતિ કાને નુકશાન કરનારી કે લાગઠ્ઠી દુખવનારી નથી તેથી ખીજાએએ પેાતપેાતાની રીતિને શ્રદ્ધાથી વળગી રહીને મ્હારી પૂજનવિધિ તરફ માધ્યસ્થ ભાવ—મતસહિષ્ણુતા રાખવી ઘટે છે. બાકી મ્હારે મન તા, કદાચ બીજાઓની દૃષ્ટિએ મ્હારી પૂજનવિધિ ખાટી પણ હોય તેા પણુ, મ્હારી પૂજાપાત્ર મૃત્તિ વિશાળ હાવાથી, એમાં શ્વેતામ્બર–દ્વિગમ્બર સર્વ વ્યક્તિને સમાવેશ થતા હેાવાથી, હું તે એમને પણ પૂજાનું માન આપું છું અને એમની સેવાભક્તિ અથૅ શરીર-દ્રાદિનું ભેટલું મૂકું છું તેથી મ્હારા પર એ દેવાએ અવકૃપા કરવાની જરૂર નથી; અને કદાચ અવકૃપા કરશે તે પશુ દૈવ મ્હારા જ છે, એમને મનાવી લેવાની કળા એમના ભક્તથી કાંઇ અજાણી ન હેાય; કારણ લોકમત છે કે ' ભક્ત આગળ ભગવાન પણ સીધા રહે છે!
.
•
સમગ્ર જૈનસમાજ રૂપી મૂર્તિના ઉપાસક અને અવિભક્ત જનસમાજ'ના ‘ સધતા શ્રાવક ’ વાડીલાલ મેાતીલાલ શાહે.
(૫)
[ શ્વેતામ્બર વિરોધની અસર ટાળવાના આશયથી એ ફીરકાની ૉન્સના મુખપત્ર ‘હૅલ્ડ ’ માસિમાં પ્રગટ કરાવેલા લેખ. ]
એક ‘આગના તણખા’ના ‘ભયંકર’ પ્રશ્ના.
શ્રીચુત સમ્પાદક મહાશય,
.
શ્રી જૈન શ્વેતામ્બર કૅારન્સ હેર૩. મુંબઇ.
જયજિન !
હું હમારી પાસેથી અને હમે જે કામના પ્રતિનિધિ તરીકે એક પત્ર ચલાવવા પાછળ પેાતાના કિમતી વખતને ભાગ આપે જે તે કામ પાસેથી એક પ્રશ્નના—દેખીતા ધણા સાદા પરન્તુ વસ્તુતઃ

Page #51

તીર્થયુદ્ધશાન્તિનું મિશન. ૩૭ ઉડા આશયવાળા પ્રશ્નને ખુલાસો મેળવવાની ઈચ્છાથી હમારા પ્રસિદ્ધ પત્રની થોડીક કિમતી જગા મેળવવાને ઉમેદવાર છું. A પ્રશ્ન આ છે: લડવું એ ધર્મ છે કે ક્ષમાભાવ રાખવા એ
હું પિતે હારે અભિપ્રાય આપવા ખુશી નથી; પરન્તુ અને ભિપ્રાય એકઠા કરવાની ઈચ્છા રાખું છું. “ક્ષમાભાવ રાખવો એ ધર્મ છે ” એવો ઉત્તર હમારા તરફથી અને ઘણુંખરા સ્વધર્મી ભાઈઓ તરફથી આવવા સંભવ છે; કારણ કે તેઓ કહેશે કે), શાસ્ત્ર હમેશ ધ, માન, માયા ઈત્યાદિને હણવાની જ સલાહ આપે છે. હમે કહેશો કે, ધર્મ તે innocent-નિરુપદ્રવી–ઈને લેશ માત્ર ઈજા ન કરે તેવો કોઇને પણ અને મનથી પણ દુઃખ ન કરે 292 . ( That is your Concept of Religion.') અને છતાં ધર્મની એ પવિત્ર વ્યાખ્યા બોલતી વખતે હમારૂં જીગર તો એમ જ બોલતું હશે કેઃ “નિરૂપદવી ધર્મના પણ રક્ષણ માટે તો ઉપદ્રવનું જ હથીઆર આવશ્યક છે”!
હમારા વાચકોની સગવડ ખાતર હું ફરી બોલીશ-વધારે ઘરગતુ ભાષામાં બોલીશ-કે, “ધર્મ” પિતે નિરુપદ્રવી છે એમ માનનારાઓ પણ એ ધર્મના બચાવ-રક્ષણ-હયાતી માટે તો ઉપદ્રવ (સખ્તાઈ
ધ-તફાન-દેષ ઇત્યાદિ અનેક અનિષ્ઠ મનાયલા ત) ને જ ઉપયોગ કરે છે–ખરેખર ઉપયોગ કરે છે. હારે કાં તો ધર્મની વ્યાખ્યા હમારે બદલી નાખવી પડશે અને હેની નિર્દોષ-નિરુપદ્રવી ભાવનાને બદલે કાંઈ જૂદી જ જાતની ભાવના હમારે ગોઠવવી જોઇશે; અગર ત, નિરુપદ્રવી ધર્મના રક્ષણ માટે લેવાતાં ઉપદ્રવી અસ્ત્રશસ્ત્રને સીરાવવાં પડશે. બેમાંથી એક તે જરૂર કરવું પડશે. હાથમાં બરફ રાખવો અને ગરમી ઉત્પન્ન થવાની આશા રાખવી, અગર અગ્નિમાં પગ મૂકીને ઠંડક પેદા થવાની ઈચ્છા કરવીઃ એને કોણ શાણપણું કહેશે
હમે પૂછશે : “ધર્મને અમે નિરુપદ્રવી તે અવશ્ય માનીએ છીએ, પણ એ ધર્મના રક્ષણ માટે ઉપદવી અસ્ત્રશસ્ત્ર અમે કહાં વાપરીએ છીએ?”
મિહને માફ કરશે, મહાશય ! પણ એમ જ બને છે; માત્ર આપના ધર્મમાં જ નહિ, પણ સઘળા ધર્મોના અનુયાયીઓની બાબતમાં લગભગ એમ જ બને છે. એક ધર્મની સચ્ચાઈ બીજાઓ પાસે મનાવવા માટે તે બીજાઓના ધર્મ કે ધર્મોની નિંદા કરવાના

Page #52

જનહિતેચ્છ. પ્રયને શું દુનિયામાં થોડા થાય છે? અને એનું કારણ એ છે કે પોતાના ધર્મની હયાતી તે સિવાય રહી શકવાની નથી એમ તે ધર્મના લોકોનું હદય માને છે (નહિ કે હે હે તો શાન્તિની અને ક્ષમાની અને દયાની અને નમ્રતાની જ વાતો ગંભીરતાથી કર્યા કરવાનું!) તેમજ જે દેવને શાન્તિ, ક્ષમા, દયા આદિ સાત્વિક ગુણેને ભંડાર માનવામાં આવે છે તે દેવની ભાવના જે મૂર્તિમાં આક્ષેપવામાં આવે છે તેવી મતિ ખાતર પણ શું આ દુનિયામાં થોડા લોકો પરસ્પર લડતા જોવામાં આવે છે?
કહો સાહેબ, ક્ષમાના સાગર તરીકેની પ્રભુની “ ભાવના ’ ( Concept” of God) કહાં રહી અને એ પ્રભુના નામથી કરાતાં પરસ્પરનાં યુદ્ધ કહાંથી ઘુસ્યાં ? કહો, કહે કે તા
અર-દિગમ્બર વચ્ચે થી સન્મેદશિખર વિગેરે તીર્થસ્થળને લગતાં–લાખો રૂપીઆને ભોગ લેતાં–હે કેવી રીતે અને શા માટે ઉદ્દભવ્યાં ? શું ધર્મ પિતાના રક્ષણ માટે પિતાના ભકતની આવી જાતની મદદની ગરજ ધરાવે છે? શું હારીહમારી મદદ વગર પિતાની મેળે પોતાના પગ ઉપર ઉભે રહેવાની શક્તિ “ધર્મ” તત્ત્વમાં નથી જ? શું આપણે એના રક્ષણ માટે માંહોમાંહે કપાઈ મરીએ અને બલીદાન આપીએ તે જ ધર્મ ટકી શકે છે અને અન્યથા નહિ જ, એમ કહેવા સરખું આપણું આ વર્તન થતું નથી ?
મહને તો આ ઝગડાઓ જોઈને જેન પ્રજાની ધર્મવિષયક વ્યાખ્યાઓ, માન્યતાઓ અને કાર્યો તપાસવાની અને તપાસને અંતે હસવાની–તેમજ સાથે સાથે રડવાની પણ પ્રેરણું થાય છે. મહેર કુદરતને અભ્યાસ કરતાં જોયું છે કે, જે પતિ-પત્ની વચ્ચે એખલાસ નથી હોતો તેઓ પણ, એક બાળકના જન્મ પછી, એકબીજાની ગરજ કરતા કે ચાહતા થાય છે; બાળક એ બે વ્યક્તિએને સાંકળનાર તત્વ બને છે. તેમજ એક બીજું દષ્ટાંતઃ હિન્દુ મુસલમાનની રીતભાત, પહેરવેશ, બોલી, ધર્મ, વગેરે સર્વે ભિન્ન હોવા છતાં હારથી હિંદમાં “હિંદી પ્રજાની ભાવના મૂર્તિમાન થવા લાગી હારથી મુસલમાને પણ હિંદુઓ સાથે પ્રેમની સાંકળથી જોડાવા લાગ્યા છે. છેલ્લી નૅશનલ કૉન્ચેસ વખતે હિંદુઓને મુસલમાન લીગ તરફથી નાસ્તાપાણીનું આમંત્રણ અને મુસલમાનોને

Page #53

|
તીર્થયુદ્ધશાન્તિનું મિશન”.
૩૯
હિંદુઓ તરફથી આમંત્રણ અપાયું હતું અને દેશના આગેવાન હિન્દુ મુસલમાનો એક જ ટેબલ પર નાસ્તો કરવા જેટલે દરજજે પ્રીતિભાવ બતાવી ચુક્યા હતા. બે તદ્દન ભિન્ન પ્રકૃતિએને આ ટલી બધી ચુસ્તાઈથી સાંકળનાર–હસ્તમિલાપ કરાવનાર-કયું તત્વ હતું? તે માત્ર હિંદી પ્રજા તરીકેની ભાવના–એક માતાના હવે આપણે પુત્ર છીએ એવી ભાવના” જ હતી, કે જેણે આ ચમત્કારી બળ ઉત્પન્ન કર્યું.
પરતુ મહારી બુદ્ધિ મુંઝાઈ જાય છે; કુદરતના અગમ્ય રસ્તાઓ હંમેશ કાર્ય-કારણના ભેંકને અનુસરતા જ નથી હોતા. અણુ બનાવવાળા. દંપતીનું જોડાણ કરનાર બાળક તથા ભિનપ્રકૃતિ હિંદુ-મુસલમાનને બેસ્ટ બનાવનાર હિંદી પ્રજાની ભાવનાઃ એ બે કરતાં પણ વધારે તાકાદવાળું તૈયારું તત્ત્વ આપણે જેનો ધરાવીએ છીએ તે છતાં આપણા વચ્ચે એ જોડાણ –એ પ્રેમ–એ એકતાને બદલે પરસ્પર દ્વેષ અને વૈરભાવ કયાંથી આવે છે ? સૈયારા દેવા મહાવીર, સિયારી કર્મ ફીલસુફી, સૈયારી દયામય નીતિ, સૈયાર દેશ, સિયારી ભાષા, સિયારા રીવાજે, મૈયારા સ્વાર્થી સઘળું સૈયારું અને તે છતાં આપણું વચ્ચે પરસ્પર એખલાસ ન મળે એ કેવી રીતે બને છે? કુદરતના અગમ્ય રસ્તાઓનો ખુલાસો (interpretation) આપવા હારી હિમત ચાલતી નથી. એટલા જ માટે હું હમે વિદ્વાન બધુને તથા હમે જે કોમના પ્રતિનિધિઓ માંના એક તરીકે કામ કરો છો તે કોમના અન્યાન્ય સજજનો પાસેથી જાણવા ઇચ્છું છું કે, શું હમે દેવ”ની ભાવના મનુષ્યમાં ક્ષમા શાતિ આદિ સાત્વિક ગુણે ઉત્પન્ન કરવા અને તે ગુણોને પુષ્ટિ આપવાના આશયથી “રચો' છે? –તો કૃપા કરી એ ભાવનાને નિર્મળ– નિષ્કલક રહેવા દે અને એવા ગુણો જેમાં આરોપ્યા છે તેવી મૂર્તિ નિમિત્તે કલેશ, વૈર, ધ આદિ તામસી પ્રકૃતિઓને આમંત્રણ આપવા જેવી પ્રવૃત્તિને રોકો, કૃપા કરી રોકો, બીજા કોઈની ખાતર નહિ તો એ ભાવનાની પવિત્રતા જળવાઈ રહે તે ખાતર પણ રોકો.
હમે ધર્મ' ની ભાવના ભિન્નભિન્ન ખાસીઅત અને પ્રકૃતિઓના એકીકરણ માટે, અને જુદી જદી ગુફાઓમાં-એક બીજાથી ડરીને-અલગ અલગ પડી રહેતા મનુષ્યને એક સમાજ’ રૂપે રહેતા કરવા–એકબીજાથી ડરવાને બદલે એકબીજાની હુંફ રૂ૫ બનવાનું

Page #54

૪.
જેન હિતેચ્છ,
શીખવવા અને એક-બીજાનાં સુખદુઃખમાં ભાગ લેતા બનાવવાના આશયથી જ ખરેખર યોજી છે? તે કૃપા કરી એ ભાવનાને એક બીજાના હામે વપરાતું હથીયાર ન બનાવે, એકબીજાને જુદા પાડનાર “અખાત” ન બનાવે, એકબીજાને શત્રુ માની જંગલી જમાનાની માફક પોતપોતાની બે વેંતની ગુફાઓમાં પુનઃ ભરાઇ જવાની પ્રેરણ કરનારું ભયાનક તવ ન બનાવો.
શું હમે “કાર હે શાસનાલી' એવી ‘નીતિ'ની ભાવિના એક (એટલે તૈયારું) “શાસન” ( Kingdom–સમાજ રાજ્ય) સ્થાપવાના ઇરાદાથી ઉત્પન્ન કરી નહોતી?–અને તો પછી &મારા “શાસન બહારના મનુષ્યને હમારા “શાસન” ની અંદર ખેંચી હમારું રાજ્ય બલવાન અને વિસ્તારવાળું કરવાને બદલે હમારા “શાસનમાં જેઓ છે હેમને પણ અલગ કરવા જેવી પ્રવૃત્તિ માટે–તે શાસનના સ્થાપક મહાગુરૂના પવિત્ર નામ ખાતર પણ –શરમાતાં શિખો.
*
*
'
સમ્પાદક મહાશય ! હમે કદાપિ હારી પ્રશ્નપરંપરાથી કંટાળ્યા હશો; પણ હું દીલગીર છું કે હું હમને આટલેથી જતા કરી શકું તેમ નથી. કંટાળ્યા ?! પ્રશ્નપરંપરાથી જ કંટાળ્યા ?! હું કેમ માનું ? ભાઈએ ભાઈઓથી લડતાં તો જેઓ વર્ષો સુધી ને કંટાળ્યા - તેઓ માત્ર બેચાર પ્રશ્નથી કંટાળે? નહિ, સાહેબ, હું ઇચ્છું છું કે હમે ખરે પ્રસંગે કંટાળવા જેટલા ભલા હોત તો કેવું સારું? જે હદયે લડાઈથી કઠણ બનેલાં છે હેમને માત્ર બેચાર પનોનાં શરથી વીંધી શકાતાં નથી; અને મને પણ હમારી ચાલુ લડાઈઓ જોઈ જોઇને શર વાપરવાનું ભૂત ભરાઈ આવ્યું છે એ જે દેષ હોય તો હેના શિક્ષક હમે જ છે, માટે તે દોષ પણ હમારે શિર છે !) અને તેથી હું હજી થોડા વધારે પ્રકમ ફેંકવાની લાલચને દાબી શકતો નથી.
છે પૂછીશ, અને આગ્રહથી પૂછીશ, કે
શું હમે દેશહિતના ભોગે “વ્યવહાર ધર્મનું રક્ષણ ઈચ્છતા નથી || શું હમે સમાજબળના ભાગે “વ્યવહાર ધર્મનું રક્ષણ ઇરછતા નથી?
શું હમે પ્રચલિત નીતિના ભેગે “વ્યવહાર” ધર્મનું રક્ષણ ઇચ્છતા નથી?

Page #55

તીયયુદ્ધશાનિનુ મિશન.
૪૧
અને શું હમે નિશ્ચયને લક્ષબિંદુ માનીને વ્યવહાર સેવ, એવા શાસ્ત્રવચનને દુરૂપયોગ કરતા નથી?
શું હમે ધમપણાનો દેખાવ કરવામાં જ ધમપણાની ગેરહાજરી સાબીત કરતા નથી ?
શું હમે બળવાનપણું બતાવવા ખાતર કરાતા યુદ્ધ દ્વારા જ ધાર્મિક નિબળતા બહાર પાડતા નથી?
શું હમેછે પણ અહીં હું ભીશ; કારણ કે આ બધા પ્રશ્નો હું મને કેવી રીતે લાગુ પાડું છું તે હમે રખને પૂછ્યા વગર નહિ જ રહે એ હું જાણું છું. હું ખુલાસે કરીશ. 1 કપ કરી દુઃખી કમનશીબ આર્યાવર્ત તરફ દષ્ટિ કરે. હમારા શાસ્ત્રાએ જે આર્યદેશને અધ્યાત્મજ્ઞાનના ભંડાર તરીકે, લક્ષ્મીદેવીના નિવાસ તરીકે, ક્ષત્રિય જુસ્સાની જન્મભૂમિ તરીકે, જમીન, પાણી અને આસમાન પર વિજય મેળવનાર વિદ્યાઓના પાયતખ્ત તરીકે, સ્વતંત્રતાની દેવી તરીકે ગાઈ બતાવ્યો છે તે દેશની–તે આર્યાવર્તની આજની સ્થિતિનું, દાદાભાઈ નવરેજી કે એની બસેંટના મુખથી કે કલમથી થતું વર્ણન શું હમે સાંભળ્યું કે વાંચ્યું નથી? કમકમાટી ઉપજે એટલી એની ગરીબાઇ, નબળાઈ,બીમારી,બુદ્ધિમંદતા, જડતા, નિર્માલ્યતા, ઉત્પાદક સકિતઓ અને ઉત્પાદક સાધનને ક્ષય,ઇત્યાદિ જઈ શકતા નથી? આ સઘળું કરોડે માણસામાં હટી ગયેલું ગયેલું ભૂત દૂર કરવા માટે કેટલાક દેવોએ ભગીરથ પ્રયાસ આદર્યો છે એ હમે શું જાણવાની દરકાર કરતા નથી? એ દેવ હિંદમાતાને પુનઃ જાહોજલાલીવાળી ભૂમિ બનાવવા માટે જે જીવલેણુ મહેનત કરી રહ્યા છે હેમાં શામેલ થવા હમને–મહને અને સવેને તેઓ પિકારી રહ્યા છે, છતાં એ પિકાર તરફ શું હમે હમેશ બહેરા કાન જ કર્યા કરશે? તેઓ ગર્જના કરીને કહી રહ્યા છે કે, અમારા દેશને આબાદ કરવા માટે પ્રથમ અક્ય જોઈએ છે અને અધ્યબળથી પછી અમારે નિરૂધમતા અને અજ્ઞાનતાને આ દેશમાંથી હાંકી કહાડવી છે. હમે એ દિવોની અપીલ સાંભળવા હજી સુધી હાં તૈયાર થયા છો? જરાસરખા પૂજનવિધિના તફાવત માટે હમે તે લડવા-ઝગડવા તૈયાર થાઓ છે; “મિથ્યાત્વની વિચિત્ર વ્યાખ્યાઓને પકડી લઇ હમારા સિવા

Page #56

૪૨
જેન હિતેચ્છુ.
યના આખા દેશને મિથ્યાત્વી માની તેઓથી દૂર રહેવાને ઉપદેશ થવા દો છો; દેશની વાતોને વેગળી રાખી અહેરાત્રિ માત્ર એક ફીરકાની જ-રે એક દીરકાના પણ એક પેટાવર્ગની જ–વાતોમાં મશગુલ રહે છે; કહો હવે હિંદમાતાને ઉદ્ધાર કરવા મથતા દેવે” હમારે માટે શું ધારશે?
પૂજન એ વ્યવહારધર્મ છે, નિશ્ચયધર્મ નથી, એમ તે હમે કબુલ કરી છે; અને તે છતાં અમુક પ્રકારના પૂજન ખાતર જૂદી રીતે પૂજન કરનાર સાથે લડવામાં હમારા કિમતી સમયને અને દેશને વિદ્યા-કળામાં આગળ વધારવામાં જે લક્ષ્મીની જરૂર છે તે લક્ષ્મીને વ્યય કરી નાખે છે. પૂજન કરે, ખુશીથી અને ઉત્સાહથી હમારી પોતાની જ રીતે પૂજન કરે અને તે પૂજનમાંથી પૂજ્ય તત્વનું બલ અને જ્ઞાન અને ચારિત્ર સંપાદન કરી બલવાન બને; પણ પૂજનવિધિને પરસ્પરના બલનું બલીદાન કરાવનાર તત્ત્વ ન બનાવો એ જ મહારી પ્રાર્થના છે. વેતામ્બર દિગ
અર બનેની પૂજનવિધિ કાયમ રહેવા પામે અને બન્ને પિતાની રીતીથી પિતાના સામાન્ય દેવની પૂજા કરી શકે એવી રીતે સઘળાં પવિત્ર તીર્થોને શું હમે બન્ને માટે ખુલ્લો મૂકવાની યોજના ન કરી શકો ? કોઇ સ્થળે એક જ મંદીરમાં બન્ને પૂજન કરી શકે, કોઇ સ્થળે બને માટે અલગ અલગ મંદિરોની વ્યવસ્થા કરવામાં આવે, કોઈ સ્થળે બીજી કાંઈ ગોઠવણ બને ફીરકા મળીને કરે, એવી રીતે શું પરસ્પરમાં વિશ્વાસ, પ્રેમ અને અક્ય ઉત્પન્ન ન જ કરી શકાય ? અને જે કંઇ પણ રસ્તો ન કહાડી શકો તો એને અર્થ શું એ નથી થતું કે જે દેશ અત્યારે સિક્યની પૂરેપૂરી ગરજ ધરાવે છે તે દેશના હિતના ભેગે જ હમે બને ફીરકાઓ પિતપિતાના વ્યવહારનું રક્ષણ કરવા માગે છે? અને એ વર્તનથી શું પ્રચલિત “નીતિને પણ ભંગ થતો નથી? કેટલાકને સાચાજુઠા પુરાવા પણ ઉભા કરવા પડતા હશે, બીજા અન્યાય સેવવા પડતા હશે, ધર્મનું નામ દઇને ટંટાનું કામ કરવા માટે પૈસા ઉધરાવવાનું પાપ વહોરવું પડતું હશે, એકબીજા પક્ષનું અશ્રેય ઈચ્છવામાં આવતું હશે અને તેથી જૈનધર્મના પાયા રૂપ ચાર ભાવનાનું ખૂન થતું હશે : એ સર્વ શું નીતિ, ધર્મ, સમાજ, નેશન ઇત્યાદિ ભાવનાઓને બાધાકારક નથી ?

Page #57

તીર્થયુદ્ધશાન્તિનું મિશન.
મહને આશ્ચર્ય થાય છે. યુરપનું મહાભારત યુદ્ધ શરૂ થયું એવામાં હમારામાંના ઘણાએ સભાઓ કરીને પુનઃ શાન્તિ પ્રસરે એવી પ્રાર્થના કરી હતી, એ વાત મને યાદ આવ્યા વગર રહેતી નથી. જે યુદ્ધ ઓલવવામાં હમારે હાથ પહોંચી શકે તેમ નથી એટલા દૂરના યુદ્ધની શાન્તિ ઈચ્છવા એકઠા થનાર હમે જૈનએ, પોતાની વચ્ચે યુદ્ધની આગ સળગી રહી છે હેને ઓલવવા માટે એક દિવસ પણ પ્રાર્થના કરી નથી કે એક દિવસ પણ એકઠા મળ્યા નથી; આ તે કઈ જાતને હમારો વ્યવહાર”? કઈ જાતની ધર્મની વ્યાખ્યા? કાં તો સ્વીકારો કે યુદ્ધ એ જ ઇચ્છવાયેગ્ય છે અને યુદ્ધથી શકિતઓ ખીલે છે, અને એવી માન્યતા
સ્વીકારીને યુદ્ધકલા શિખ તથા યુદ્ધ કરવા માટે જોઈતું શરીરબળ કળ; અને કાં તો યુદ્ધ એ પાપ છે એમ માનીને તેથી દૂર રહે. પણ બીજાના યુદ્ધને પાપ માની પોતાના યુદ્ધને વળગી રહેવામાં તો આપણે બે હેવાળા જ ઠરીએ!
બાળલગ્નાદિથી બળ ઘટી ગયું છે એમ આપણે બૂમ પાડીએ છીએ, પણ કન્યાવ્યવહારની વિસ્તૃત સગવડ વગર બાળલગ્ન, ક
ડાં, કન્યાવિક્રય વગેરે અધર્મો દૂર થઈ શકે જ નહિ. કન્યાવ્યવહારની વિસ્તત સગવડ થવામાં વાડાના લેટા અને દશા–વિશા આદિ ભેદો વચ્ચે આવે છે. જ્યહાં સુધી એકંદર જૈન સમાજ પિતાના ક્રિયાકાંડને વળગી રહેવા છતાં બીજાના ક્રિયાકાંડ તરફ સહિણતા ધરાવતો થઈ, પરસ્પર પ્રેમભાવ, ઐક્ય, કન્યાવ્યવહાર અને Co-operation કરતો થાય નહિ હાં સુધી હજારો-લાખો બદીઓ, સામાજિક કરીતિઓ. નિર્બળતા અને અજ્ઞાનતા હઠી શકે જ નહિ કઈ કાળે હકી શકે નહિ, હાં સુધી મૂળ છે ત્યહાં સુધી ડાળી-ડાળનો સદંતર નાશ થવાની આશા રાખવી વ્યર્થ છે. સમાજબળને બે આધાર એકતા ઉપર છે. અને એકતા વેતામ્બર-દિગમ્બરના “નિશ્ચયે ધર્મને તે કઈ રીતે બાધક નથી, તેમ વ્યવહાર ધર્મમાં પણ જે મતસહિષ્ણુતા જાળવતાં શિખાય તે હેને પણ એકતા બાધક નથી,
સમ્પાદક મહાશય! હવે હું થોડામાં પતાવીશ. મારી આ સઘળી દલીલ અને પ્રશ્ન અને સૂચનાઓ માત્ર હમારા પ્રત્યે કે શ્વેતામ્બર મૃતિપૂજક સમાજ પ્રત્યે જ છે એમ નથી, તે સમસ્ત જૈન પ્રજ

Page #58

૪
-
જનહિતેચ્છ. ત્રિક
"
પ્રત્યે છે; અને તે સર્વે પ્રશ્ન અને દલીલો તથા સૂચનાઓને આશય માત્ર એટલું જ કહેવા પૂરતા છે કે, પવિત્ર જૈન ધર્મની ખાતર, જનસમાજના બળ ખાતર, અને હિંદના હિત ખાતર
જેના તમામ ઝધડા દૂર કરી એકબલ વધારવા તરક લક્ષ આપો.
અને આ વિનંતિ હું અત્યારે આટલા આગ્રહથી કરૂં છું એનું પણું કારણ છે, જે એ છે કે, અમેદશિખર વગેરે તીર્થોને લગતા શ્વેતામ્બર--દિગમ્બર વચ્ચે ચાલતા કેસને બદલે ઘરમેળે ઇનસાફ મેળવી અમ કરાવવાના હારા નવા ઉપાડેલા મિશનને હું જન સમાજની દષ્ટિ આગળ ધરવા માગું છું. સૌથી વધારે માનભર્યો રસ્તો છે એ છે કે, કોઈને પણ વચ્ચે નાખ્યા સિવાય વાદી-પ્રતિવાદી અને હેમના સ્વધર્મીઓ પોતે જ સાથે મળીને રસ્તો કહાડે; પણ તેમ બનવું મુશ્કેલ હોવાથી, હું એવી સૂચના રજુ કરું છું કે, દેશના માનવંતા અને કાયદાકાનુનના અનુભવી અગ્રેસરો પૈકીના એક કે વધારે સજજમને બને પક્ષ તરફથી પસંદ કરીને તેમની પાસેથી ઇનસાફ મેળવો.
મહારી આ અપીલને તામ્બર–દિગમ્બર બને વર્ગના મોટા હેટા શ્રીમંત શેઠીઆઓ તેમજ ઉંચી કેળવણી પામેલા વિદ્વાનોએ પિતાની બહાલી અને સમ્મતિ તથા સહી આપીને ટેકે કર્યો છે, જે માટે હું તે સર્વ મહાશયને અંતઃકરણપૂર્વક આભાર માનું છું. તેવી જ રીતે શેઠીઆ તેમજ કેળવાયેલા વર્ગના બોજ ગૃહસ્થો પણ પોતપોતાની સમ્મતિ મોકલી આપે એમ મહારી પ્રાર્થના છે. વિચાર વાતાવરણના ફેલાવા માટે ઘણી વ્યક્તિઓની સમ્મતિ જરૂરી છે.
માત્ર સહીઓ લઈને જ બેસી રહેવાનું ઇચ્છયું નથી. પક્ષકાર તથા હેમને કેસમાં આર્થિક સહાય આપનાર ગૃહસ્થોની ખાનગી મુલાકાતો લેવાનું કામ પણ ચાલે જ છે. આ કામમાં મહને કેટલીક નહિ ધારેલી એવી સારી સફળતા પણ પ્રાપ્ત થઈ છે, કે જે જાહેરમાં મુકવાને સમય હજી આવી લાગ્યો નથી. પરિણામ ગમે તે આવે, એ બાબતની મહને ચિંતા નથી. મિશન ફતેહમંદ થાય તે તે ચોખે લાભ જ છે; અને મિશન નિષ્ફલ જાય તો પણ એટલે દરજજે લોકમત કેળવાય અને ક્યની જરૂર લોકોમાં કસાવા પામી એ પણ છે લાભ નથી. નિષ્ફળતા થશે તે એને અર્થ એક જ થશે, અને તે એ કે, અમારા સુશિક્ષિત વર્ગ આ

Page #59

તીર્થયુદ્ધશાન્તિનું “મિશન.
જરૂરી દેશહિત અને સમાજહિતના કામમાં પિતાનું પુરેપુરું બળ ધર્યું કે નહિ તેથી જ હેને પુરતી ફતેહ મળી નહિ. મિશન ગુન્હેગાર નથી, મિશનરી પણ ગુન્હેગાર નથી, પણ મિશનને જોઈતું બળ ધીરનારા પિતાનું કર્તવ્ય બજાવવાથી દૂર રહ્યા એ જ દોષ લોકોની નજરે આવશે, અને હવે પછીના દરેક મિશનમાં વધારે હરદેશી અને વધારે એક્યથી કામ કરવાની રીત લોકે શિખશે.
આ દેખીતા શુભ કામમાં પણ કેટલાક કેળવાયલાઓ તથા ધર્મગુરૂઓ મદદ કરવાને બદલે પત્થર નાખતા જોવામાં આવ્યા છે. તેઓ પૈકીના કેટલાક ધમધપણાને લીધે સુલેહના શત્રુ બને છે, કેટલાક એમ. કહે છે કે અમુક વ્યક્તિ આ યશ ખાટી જાય એ અમારા જેવાથી કેમ ખમી શકાય ? કેટલાકને મનમાં એ બળતરા છે કે ઝઘડા ચાલુ રહેશે તો જ અમારો ભાવ પૂછાશે ( કદાચ અમને ફીઓ પણ મળશે) અને ઝઘડા બંધ થશે તો અમારી ગરજ કે જરૂર કોઈને નહિ રહે...આમાંના પહેલા અને ત્રીજા પ્રકારના વાંધાવાળાઓને કાંઈ જવાબ આપવાની જરૂર જેવું નથી. બીજા નંબરના વાંધાવાળાને કહીશ કે, આ પ્રયત્ન કરનાર વાહવાહની દરકાર કરે એ બાળક નથી. હમે જહેને “યશ” કહે છે તે કોઈ કિંમતી ચીજ હોય એમ તે માનતો જ નથી. આજે જે માણસને લોકો “વાહવાહ' કહે છે. હેને કાલે જ કાંઈ બનાવ બનતાં ખાસડાં મારવા પણ તેઓ ચુકતા નથી, એ જનસ્વભાવ આખી દુનિયામાં અને સર્વ કાળમાં જોવામાં આવ્યું છે, એ વાત આ લખનારથી અજાણ નથી, અને તેથી તે યશને માટે મરી પડે તે નથી જ. તેમ છતાં દલીલની ખાતર માની પણ જો કે તે યશને માટે કામ કરે છે, તો પણ હમને શું ખબર નથી કે “જશ જનગરે છે”? “ભાથું મુકે તે જ માલ કહાડે છે* એટલુંએ હમને ભાન નથી શું?' મિશન”ને અંગે મુસાફરી અને મુલાકાત અને પેમ્ફલેટો વગેરે પાછળ શરીરબળ, દ્રવ્ય, સમય ઇત્યાદિને વ્યય થયા વગર કામ બની શકતું જ નથી એટલું કબુલ કરે અને હમને જે યશ ખાતર જ આ કામ થતું હોય એ વહેમ હોય તો ખુશીથી હમારામાંના કોઈ એ ભેગ આપવા માટે નીકળી આ અને કામ ઉપાડી લ્યો; હમારે આભાર માનવામાં આવશે અને હમારા દાસ તરીકે આ લખનાર કામ કરવા તૈયાર રહેશે. જે જોઇએ છે તે માત્ર એક્યુબલ અને સુલેહ છે; તે તેના હાથે મળે

Page #60

જૈનહિતેચ્છુ.
' છે એ જોવાનું કાંઈ કામ નથી. કોઈ શ્વેતામ્બર મૂર્તિપૂજક જૈનના હાથથી આ કામ ઉપાડવામાં આવ્યું હોત તો કદાચ દિગમ્બર જૈન, એમ પણ કહેત કે એ પક્ષ હારવા જેવો થયો તેથી સમાધાનીની ખટપટ કરે છે; તેમજ કોઈ દિગમ્બરે આ મિશન ઉપાડયું હોત તે કદાચ વેતામ્બર મૂર્તિપૂજક વર્ગ એવું કાંઈ બોલત. તેથી - તામ્બર મૂર્તિપૂજક કે દિગમ્બર તરીકે નહિ જન્મેલે અને તે છતાં બધામાં સરખો રસ લેનારો એવો કોઈ–અવિભક્ત જૈન સમાજની ભાવના વાળ-જૈન જ આ કામ ઉઠાવે તો એમાં કોઈને શંકા લઈ જવાનું કારણ ન મળે અને જૈન સમાજને માટે અજેને વચ્ચે પડીને કામ સુધારી આપ્યું એમ પણ કહેવામાં ન આવે. હું ધારું છું કે આટલા ઉત્તરથી, બીજા નંબરના વાંધાવાળા ભાઈઓને સંતોષ મળશે.
છેવટની વિનંતિ. - બીજા જરૂરી રસ્તે જે કાંઈ પ્રવૃત્તિ કરવી જોઈએ તે તે ચાલ્યા કરે છે. અને ચાલ્યા કરશે; પણ તે સાથે જ લોકમત કેળવવાની પણ જરૂર હોવાથી દરેક સ્થળના આગેવાન મહાશયો તેમજ કેળવાયેલા ગૃહસ્થો પ્રત્યે મહારી વિનંતિ છે કે –
(૧) આપને અંગત અભિપ્રાય પિષ્ટધારા (નીચેને ક્ષિરનામે) લખી મોકલવા કૃપા કરશો.
(૨) આપના ગામ કે શહેરમાં આપના સંપ્રદાયના અનુયાયીઓની સભા કરીને શ્રી સન્મેદશિખર વગેરે તીર્થસ્થળોના વાંધા પંચ મારફત ચુકાય એવી હરકોઈ વ્યવસ્થા કરવાની જે અપીલ હાલમાં જેન પબ્લીકને કરવામાં આવી છે તે તરફ તે સભાજનોની સમ્મતિ છે એ મતલબને ઠરાવ કરી, તે ઠરાવની નકલ નીચે સહી કરનારને મોકલી આપવા કૃપા કરશે. (સભામાં કોઈપણ સંપ્રદાયનો દોષ બતાવિવા કે આગેવાનોનો દોષ બતાવવા સિવાય જ માત્ર મુદ્દાસરની બાબતો પર બોલવામાં આવે અને સુલેહ તથા અક્યબળના વિચારો ફેલાવવામાં આવે એટલું ધ્યાનમાં રાખવાની ખાસ વિનંતિ છે.)
(૩) જૈન પેપરો તેમજ અન્ય પેપર દ્વારા આ મિશનને પુષ્ટિ મળે એવા લેખો જેઓ લખી શકે તેઓએ તેમ કરવા પણ કૃપા કરવી.
સમસ્ત જૈન સંઘમાં મતસહિષ્ણુતા, ભાતભાવ, એક્યબળ,

Page #61

તીર્થયુદ્ધશાતિ મિશન'.
જ્ઞાનબળ અને શૌર્ય ઉત્પન્ન થાઓ અને એ ગુણોથી શોભતું જૈનશાસન સમગ્ર દુનિયા પર જયવતુ થાઓ એવી ભાવના સાથે ૨૫૩, નાગદેવી સ્ટ્રીટ ) અવિભક્ત જન કુટુમ્બને સભ્ય
મુંબઈ. (તાર શિરનામું -Brass.)J
તે • 2)
,
અને તેથી) હમારે બંધુ
વાડીલાલ મેતીલાલ શાહ લેડ બેકનની જેને પ્રત્યે સલાહ જબરજસ્ત વિચારક લૈર્ડ બેકન તે કયારનેએ કબરમાં પહોંચી ગયો છે, પરંતુ એકજ ધર્મના અનુયાયીઓ વચ્ચેની શાન્ત અને કલેશમય સ્થિતિઓના સંબંધમાં તેણે લખેલા વિચારો જિનેને આજે અત્યંત હિતકારી સલાહ રૂપે થઈ પડે તેવા હોવાથી આ નીચે તે ટાંકયા છે. તે કહે છે: એકજ ધર્મને માનનારાઓ વચ્ચે ગાળાગાળી મારામારી કે તકરાર થાય તો હેની અસર બે પ્રકારે થાય છે. એક તો તે ધર્મની બહારના મનુષ્યો ઉપર થતી અસર, અને બીજી તે ધર્મના અનુયાયીઓ પર થતી અસરઃ (૧) એકબીજાની નિંદા કરતા, એકબીજાની પૂજનવિધિઓને અસત્ય ઠરાવતા એક ધર્મના લોકોને જેવાથી બહારના તે ધર્મ પરત્વે બે મત બાંધવા લલચાય છે (૨) તે ધર્મને માનનારાઓ વચ્ચે નિંદા, કછુઆ આદિ ચાલવાથી તેઓની શાન્તિ, પ્રગતિ અને બળને ખલેલ પહોંચે છે.
બેકન જે ખરે હોય તો, અને તેને જે પિતાની પ્રતિદિન ઘટતી જતી સંખ્યાને અટકાવવી જ હેય તે, અંદરોઅંદરના ટંટા, કેર્ટના ઝગડા, નિંદાત્મક ચર્ચા અને માલ વગરના લોકભાવને છોડી ઐક્યબળ કરવું જોઈએ છે, કે જેથી જેનસમાજની અંદરની સ્થિતિ મજબુત થાય અને બહારનાએ તે ધર્મ તરફ આકર્ષાઈ હેમાં ભળવા લાગે.
y. M. Shah. (૬). હજારીબાગને બોમ્બ! અદાલતનાં પગથી ઘસી નાખવા જેવી પ્રવૃત્તિ વિરૂદ્ધની હીલાચાલ આ પ્રમાણે પ્રગતિ કરી રહી હતી, જાહેર પ્રજાની સહાનુભૂતિ તે હીલચાલ તરફ પ્રતિદિન વધતી જવા લાગી હતી અને સાથે સાથે એ સહાનુભૂતિને ઠંડી પાડવા અને મારી નાખવામાં “ધર્મ' સહમ

Page #62

- જનહિતછુ.
નારા જીવદયાપ્રતિપાલ ()ની બાજી પણ ચાલી રહી હતી, તેમજ એ બાજીની અસર થતી અટકાવવાના પણ ઉપર લખ્યા પ્રમાણેના પ્રયાસ ચાલી રહ્યા હતા, એવામાં હજારીબાગમાંથી એક બોમ્બ રૂટયો કે જેણે બને ફીરકાના લડાયક આગેવાનોને ચમકાવ્યા. જે બહારી “અપીલ” બન્ને પક્ષકાર તરફને સપૂર્ણ આદર પામી હેત અને પ્રજાકીય આગેવાન દ્વારા ન્યાય મેળવવામાં આવ્યા હતા તે, સંભવ છે કે, પિતાના વાજબી હક્ક કરતાં વધારે આશા રાખનારે એક અથવા બીજો ફીરકે એમ પણ કહેતા કે “અમે ફસાયા; આ કરતાં કોર્ટ અને ઉપરી બેટ દ્વારા ઇનસાફ લીધે હોત તે અમે જરૂર ફાવત. કુદરતને નિયમ છે કે દિવસની કિમત રાત વગર, સુખની કિમત દુઃખ વગર અને સારાની કિમત ખરાબ વગર થતી જ નથી. સારા નશીબે મહારી “અપીલ”ની શરૂઆત પહેલાં લાંબા વખત ઉપર શ્વેતામ્બરેએ દિગમ્બરે વિરૂદ્ધ હજારીબાગના એડીશનલ સબડનેટ જજની કોર્ટમાં મડેલા દાવાનું જજમેંટ, હારી અપીલ પ્રગતિના તબક્કામાંથી પસાર થઈ મંદતાના તબક્કામાં દાખલ થઈ તે વખતે–એટલે કે નવેમ્બરમાં જાહેર થયું. આ જજમેંટે -અને પક્ષને “માયા” કરી છે. “ભાયા” તે ચીજ છે કે જે વસ્તુતઃ દુઃખદાયક હોવા છતાં બહારથી મીઠ્ઠી લાગે અગર મીઠ્ઠી માનવામાં આવ. હજારીબાગની હવા ખાવા ગયેલા તામ્બર દિગમ્બરને પણ એ હજારી નહિ પણ ત્રણ લાખી (કારણ કે એ હવા ખા વાની ફી ત્રણ લાખથી ઓછી બેઠી નથી!) બાગે એવી તે માયાભરી હવાને સ્વાદ ચખાડી દીધું છે કે જેને લીધે બને ફીરકાઓ દુનિયાના સ્ટેજ પર પિતાના વિજયની ખુશાલીના કૂદકા મારવા લાગ્યા છે, જે કે હૃદયના સ્ટેજ પર તે બન્નેના પરાજયનાં અશ્રુની. બે ધારાઓને “ સંગમ” થયો છે. બન્ને પક્ષની માગણીઓ રદબાતલ થઇ છે એમ હેમનાં હૃદય કહે છે, જો કે બહારથી છતનાં નગારાં પણ બન્ને પક્ષ વગાડે છે.
શ્વેતામ્બરાએ એટલે સુધી દાદ માંગી હતી કે સધળી માલેકી જ હેમની છે અને હેમના સિવાય ત્યહાં કોઈ પૂજન કરી શકે નહિ; પરંતુ કોર્ટે ફરમાવ્યું કે, ૨૧ ટુંક ઉપર તે પૂજન કરવાને દિગ
મ્બરોને હકક છે. અને દિગમ્બરને જળમંદિર તથા ધર્મશાળાનો હકક ઉડી ગયો છે, જે કે દિગમ્બર “જેન પ્રભાત” પત્રના સમ્મા

Page #63

તીર્થયુદ્ધશાન્તિનું મિશન'.
૪૮ દક ગયા કાર્તિકના પિતાના અંકમાં પિતાના અગ્રેસરને સુલેહની અપીલ નહિ માનવા માટે સપ્તમાં સપ્ત શબ્દોમાં ઠપકો આપનારા પોતાના લેખમાં ખુલ્લું કહે છે કે હેમણે પિતે જલમંદિરમાં દિગમ્બર મૂર્તિની પૂજા કરેલી છે અને ઈન્દોર હાઈકોર્ટના જજ શ્રીયુત જુગમંદિરલાલજી જૈની એમ. એ,બાર-એટ-લે એ પણ ત્રણ વાર
જલમંદિરમાં દિગમ્બર મૂર્તિઓની પૂજા કરી છે, એટલું જ નહિ પણું ગુમાવેલા હકકવાળી ચારે ટુંક ઉપર કાંઈ પણ રોકટોક વગર ત્રણ ત્રણ વાર પૂજા કરી છે. આ પ્રમાણે પૂજાને હઠક ગુમાવવા ઉપરાંત પ્રતિવાદી દિગમ્બર સમાજ ઉપર વાદી શ્વેતામ્બર સમાજના ખર્ચને અડધે જે પણ કોર્ટ નાખે છે.
આથી સહજ સહમજાશે કે બન્ને પક્ષ હાર્યા છે અને દીલમાં તો પસ્તાય છે. તથાપિ અહીંતહીંથી ધીમો અવાજ સંભળાય છે કે, બને અપીલની ઈચ્છા રાખે છે. હું નથી ધારતો કે, કોર્ટનાં પરિ@ોને સ્વાદ ચાખ્યા પછી પણ આ બે બુદ્ધિશાળી ફીરકાના અગ્રેસર એવી જ ભૂલ ફરીથી કરવા તૈયાર થાય. લાખો રૂપીઆના ખર્ચ ઉપરાંત, આગેવાનોના લાખોની કિમતના સમયની બરબાદી થવા ઉપરાંત, ટર લંબાયાના પરિણામે બે બંધકોનાં દીલ પણ એકબીજાથી વધુ ને વધુ દૂર હઠતાં જાય છે, કે જેને પુનઃ જેડવામાં ઘણે વખત અને શ્રમ લાગશે. અને એટલું થતાં પણ બને ફીરકાને સંતોષ મળે એવો ન્યાય કોર્ટમાંથી મળવાને નથી જ. હજી હું એકવાર ફરીથી બને ફીરકાના ધર્માત્મા અને બુદ્ધિશાળી નેતાએને અરજ કરૂં કે, શિખરજી તેમજ બીજાં તીર્થોને લગતા ઝગડાને નીકાલ બનેની પસંદગીથી નીમાયેલા પ્રજાકીય આગેવાન પાસે લેવા તજવીજ કરવી. મહારા એ પ્રયાસને નવું જોર આપવું એ બને ફીરકાના સુજ્ઞ શ્રાવક, શેઠીઆઓ, મુનિવરો અને વિદ્વાનોની ફરજ છે અને મને હજી વિશ્વાસ છે કે તેઓ પોતાની ભલી બુદ્ધિને અને લાગવગને સદુપયોગ કર્યા વગર નહિ જ રહે.
છેવટે એક જ વાત કરીથી યાદ કરાવવા રજ લઈશ કેજેઓને સ્વરાજ્ય જેવા મહાન રાજકીય હકકોની ગરજ હાય હેમણે પિતાની અંદરના ટંટા પતાવી જાણવા જેટલી તો લાયકાત અવશ્ય બતાવવી જોઈએ છે.
અને

Page #64

मलित-g......... मेनी मेशीने छ.
તથા ધર્મને નામે કલહ કરવા જેવી અધર્મ પ્રવૃત્તિ હમેશ આત્મઘાતી છે.
હજારીબાગના જજમેંટ પછી જાહેર છાપાં અને
વજનદાર લોકનાયકે શું બોલે છે ? (૧) ડિસેમ્બરના છેલ્લા અઠવાડીઆમાં લખનૈ ખાતે “હીંદી પ્રજાકીય કોંગ્રેસના પ્રસંગે જનના સધળા ફીરકાની સામેલીતિથી “ઓલ ઇન્ડિઆ જન કોન્ફરન્સ ” મળી હતી, જેનું પ્રમુખપદ જાણીતા દિગમ્બર વિદ્વાન શ્રીયુત માણેકચંદ જૈન બી. એ. એલ એલ. બી. વકીલ ( ખંડવાનિવાસી)ને આપવામાં આવ્યું હતું. હેમણે સન્મેદશિખરના કેસ તથા મહારી હીલચાલ સંબંધે પિતાના સ્વતંત્ર વિચારો નીચે મુજબ જણાવ્યા હતા – ___ "हमारी भिन्न भिन्न संप्रदायोंमें इस एकता व सदुद्योग स्थापित करनेके हमारे पवित्र कार्यके मार्गमें कुछ. कारण ऐसे हैं जो सदा बाधाओंके रूपमें उपस्थित रहते हैं और जिनमें हमारे तीर्थक्षेत्रोंके संबन्धके झगडे ये एक प्रधान कारण हैं । प्यारे भाइयो, क्या आप इस बातको स्वीकार नहीं करेंगे कि हमारे पवित्र तीर्थक्षेत्रोंके संबन्धमें तीर्थंकर भगवानके हम सब अनुयायियोंको इस प्रकार लडते रहना हमारे लिये बहुत भारी लज्जाका कारण है ? इन झगडोंको लेकर हम न्यायालयों में अभियोग उपस्थित कर अपने द्रव्यका तथा अपनी शक्तिका जो नाश करते हैं क्या हमारे समान शांतिप्रिय जातिके लिए यह शोभाका कारण हो सकता है ? क्या इन झगडोंसे हमारे बीचमें परस्पर वैमनस्य बढकर हमारे सार्वजनिक सदाचारको हानि नहीं पहुँचती?

Page #65

| તીર્થયુદ્ધશાન્તિનું મિશન.. "अभियोग या मुकद्दमा लडनेको व्यक्तियोंका युद्ध जो कहा गया है यह बिलकुल ठीक है । इस प्रकार आपसमें लडना, तीर्थक्षेत्रों के संबन्धमें कल्पित सत्त्वों का निष्पादन अथवा उनकी रक्षा करनेके भ्रममें अपनी शक्तिका नाश करना, यह हमारे सभ्य होनमें निश्चयमेव सन्देह पैदा करता है । यदि हम सभ्य होनेका दावा रखते हैं तो हमें चाहिए कि हम अन्य उचित मार्गों द्वारा अपने झगडोंका निपटारा करें। सत्त्वसंबन्धी झगडोंका निर्णय न्यायालयमें जानेकी अपेक्षा अन्य उपायसे यदि हो सके तो उस उपायसे काम न लेकर एकदम सीधे न्यायालयका मार्ग धारण करना सर्वथा अनुचित है । + . " हालहीमें नीचेकी अदालतने जो फैसला कर दिया है संभव है कि उसके विपरीत दोनों ओरसे अपील की जाँया इसलिए इसी अवसर पर हमें प्रयत्न करना चाहिए कि ऐसा न किया जावे । * * यह जान कर संतोष होता है कि इस प्रकारके प्रयत्नका आरंभ कर दिया गया है । इस प्रयत्नके करनेवालोंको-विशेष कर हमारे प्रसिद्ध धर्मबंधु श्रीयुत वाडी. लाल मोतीलाल शाहको-जितना हम धन्यवाद दें कम है; परन्तु ऐसा न करके कुछ सज्जन पुरुषोंने उनका उद्योग निष्फल करनेकी चेष्टा की है, व उन्हे बुरी इच्छासे यह उद्योग करनेका अपवाद लगाया है। श्रीयुत वाडीलालजीने इन अभियोगोंको तय करानेके लिए जो उपाय बताया है संभव है कि हमे वह उचित न जान पडे, परन्तु अपना मत- भेद प्रकट करनेके लिए यह आवश्यक नहीं था कि उन्हे मिथ्या अपवाद लगाया जाय सथा उन्हे व उनके सहायकोंके प्रति कुशब्दोंका प्रयोग किया जाय । उन लोगोंको छोडकरकि जिनको इन अभियोगोंसे प्रकट

Page #66

જૈનહિતેચ્છુ.
अथवा अप्रकट रूपमें लाभ पहुँचता हो क्या कोई यह कहने को तैयार है कि यदि अन्य किसी उपायसे इन अभियोगों का अंत किया जासके जो दोनो पक्षवालोंको स्वीकृत हो तो वह हमारे लिए अभिनन्दनीय न होगा ?, तब फिर क्या यह उचित था कि इसके लिये जो उद्योग किया गया उसका इस प्रकार विरोध किया जाय ? प्रिय प्रतिनिधिगण, क्षमा कीजिए । मेरी सम्मतिमें भी श्रीयुत वाडीलालजीने जो उपाय बताया है वह उचित नहीं जान पड़ता। मेरा अनुभव है कि अभियोग लडनेवालोंको धर्म व नीतिका उपदेश करनेसे - Councels of perfection देने से — वे लड़ना नहीं छोड़ते । मैं यह मानने के लिए तैयार नहीं हूं कि प्रत्येक दशामें न्यायालयद्वारा निर्णय कराने की अपेक्षा माध्यस्थों द्वारा निर्णय कराना उत्तम है, और मेरे विचार में शिखरजी संबन्धी इन अभियोगोंका निर्णय न्यायालयद्वारा अथवा मध्यस्थोंद्वारा कराने में अधिक अंतर नहीं । परन्तु इसका अर्थ आप यह न समझें कि मैं न्यायालय में प्रिवी कौंसिल तक लड़ते रहने की सम्मति दे रहा हूं । मेरे विचार में इन अभियोगोंका निर्णय करनेका सबसे उत्तम उपाय यह होगा कि इनका आपसहीमें निर्णयद्वारा - Amicable settlement द्वारा—अंत किया जाय। इस प्रकारका निर्णय दोनों बाजुओं की सम्मतिके साथ होनेके कारण दोनोंको संतोषदायक होगा । इसके लिए यह आवश्यक हैं कि दोनों ओरकी सम्मतियोंका परस्पर में परिवर्तन कराया जाय । हमें चाहिए कि हम एक ऐसी प्रभावशाली कमेटी नियुक्त करें जिसके कुछ सभासद दोनों संप्रदायोंके निष्पक्ष व्यक्ति हों तथा विश्वसनीय अन्यमती भी सभासद हों । यह कमेटी दोनों

Page #67

તીર્થયુદ્ધશાન્તિનું મિશન. पक्षोंके मुखियाओंके साथ परामर्श करके उनकी सम्मतियां जानकर तस्फियेकी शर्ते निश्चित करावे । यदि ऐसा किया जायगा तो मेरी समझसे इन झगडोंका निपटारा होनेकी बहुत આ ચાર હૈ ?
- જ શ્રીયુત બાબુ માણેકચંદજીના અભિપ્રાયને, બીજા સઘળાઓના - અભિપ્રાય કરતાં હું વધારે વિચારણીય માનું છું; અને તે એક કારઅણુથી: કોર્ટ દ્વારા ઈનસાણ માગવાની ઘેલછા વિરૂદ્ધ પિકાર કરવામાં તેઓ મહારા અભિપ્રાયથી સહમત છે તથાપિ-અને મહારા આશય તથા શ્રમ માટે તેઓ ખુલ્લા શબ્દોમાં ઉચો મત જાહેર કરે છે તે પણ–એક સ્વતંત્ર વિચારકને છાજતી હિમતથી તેઓ આગળ જતાં મહારા વિચારથી જુદા પડીને બેધડક કહે છે કે “પ્રિય પ્રતિનિધિगण, क्षमा कीजिए; मेरी सम्मतिमें भी श्रीयुत वाडीलालजीने િઉપર રતાશ હૈ વ૬ ૩વિત જાન પહતા.” ધન્ય છે. -બધુ માણેકચંદજીની સ્પષ્ટ કથન કરવાની વૃત્તિને! જ્યાં સુધી આપણું લેકો આ ગુણ ન શિખે ત્યહાં સુધી તેઓ પ્રગતિ કરી શકે એવી આશા વ્યર્થ છે. એક માણસના એક ગુણથી મહીને હેનામાં સર્વ ગુણો આરોપવાની માની લેવાની “નબળાઈ” હિંદની ઘણુંખરી કામોમાં જોવામાં આવે છે. જેના તરફ આપણને માનની લાગણી હાય હેનામાં પણ કોઈ જાતને દોષ કે ભૂલનો સંભવ તો હેય 'જ; માટે માનની લાગણી સાચવીને પણ દેષ કે ભૂલ જાહેર કરવી
એ જ પ્રગતિપ્રિય મનુષ્યનું કર્તવ્ય છે. અસ્તુ, બાબુ માણેકચં. દજીએ એક વગવાળા મેળાવડાની વચ્ચે અને સભાપતિ તરીકે હારી હીલચાલમાં પોતે માનેલી) ભૂલ સૂચવી તે માટે હું હેમને ધન્યવાદ આપું છું; પરન્તુ તે સાથે મહારે એ પણ કહી લેવું જોઈએ છે કેઃ
ભૂલ કે વગર ભૂલ એ જ માર્ગ હને ( અન્ય ઘણુ માર્ગો પર તુલનાત્મક વિચારની આખરે ) કારગત જણાય અને તેથી જ હે હેને સ્વીકાર્યો.” આ જવાબ સંબંધે વિશેષ ખુલાસો કરવાથી હિતને બદલે અહિતને વધારે સંભવ હોવાથી હું હ-મણાં મન જ જાળવીશ—એટલું તે વિના હરકત કહી શકીશ કે. સભાપતિ મહોદય સૂચવે છે તેમ બને ફીરકાના સજનોની કમીટી દ્વારા

Page #68

૫૪
જેનહિતેચ્છુ
સમાધાનને માર્ગ કહાડવામાં આવે એ સર્વોત્તમ રસ્તે છે અને મહારી અપીલની ડ્રાફટ નકલમાં હું એ જ માર્ગ પ્રથમ સૂચવ્યો હતો, પરંતુ બન્ને ફીરકાના સંખ્યાબંધ ગૃહસ્થોની (તે પર દસ્કત આપવાની અરજ કરવા માટે ) મુલાકાત લેતાં જે જે વિચારો મહારા સાંભળવામાં આવ્યા અને તેથી સુલેહના રસ્તામાં જે જે મુશ્કેલીઓ મહારા જેવામાં આવી તે સર્વને ઉડે વિચાર કરતાં મહને એક જ માર્ગ કાર્યસાધક જણ અને તે એ જ કે જે હે મહારી અપીલમાં પ્રગટ કર્યો છે. મહારી અપીલનો એકએક શબ્દ લક્ષપૂર્વક વાંચવાથી સહમજાશે કે સુલેહના જેટલા રસ્તા જૂદી જૂદી વ્યક્તિઓ તરફથી સૂચ વાઈ શકે તે સર્વને તે એક રસ્તામાં સમાવેશ થઈ જાય છે. માત્ર આટલી વાત ધ્યાનમાં રાખવાથી દરેક વ્યક્તિને પિતાના પ્રશ્નને મુંગે ઉત્તર મળી જશે કે, મહે એવા ગૃહસ્થ કે ગૃહસ્થને કેસ સેપવાનું સૂચવ્યું છે કે જે (૧) કાનુન જાણતા હોય, (૨) ધર્મપર પ્રીતિ ધરાવતા હોય, અને (સથી વિશેષ તો) પ્રજાકીય આગેવાન હેય (અર્થાત દરેક પ્રશ્ન પર હિંદના હિતની દૃષ્ટિથી વિચાર કરનાર અથવા “હેમ-રલર” હેય). કહેવાની જરૂર નથી કે એવી વ્યક્તિ દેખાવમાં ગમે તે ધર્મની હોય તે પણ–વાસ્તવમાં “જૈન” જ છે અને જૈન ધર્મ તથા જૈન સમાજની શાન્તિ તથા હિતને આઘાત ન લાગે એવી રીતને જ ઈનસાફ કરે એ સ્વાભાવિક છે. એ પણ ધ્યાનમાં રહેવું જોઈએ કે, પ્રજાકીય આગેવાનને ઇનસાફના કામમાં મદદ કરવા માટે બને પક્ષના ચુંટાયેલા અગ્રેસરોની કમીટી સાંપવી હેય તે તે પણ કાંઈ મહારી સૂચનાને બાધાકારક નથી. એમ કરવું કે ન કરવું અને કરવું તે ચુંટણું કયા ધોરણથી થવી જોઈએ, એ સર્વ બાબતને નિર્ણય કરવાનું કામ તે બન્ને પક્ષેનું છે. હું જે અપીલમાં સર્વ બાબત પર અમુક નિર્ણય જાહેર કર્યું અને તે નિર્ણયને સ્વીકારવા સમાજને અરજ કરૂં તે, મહને ડર છે કે, એ એક ધૃષ્ટતા ગણાય. હું માનું છું કે એ મહને અધિકાર હોઈ શકે નહિ; અને એવો અધિકાર “લઈ પડું” તો પણ તેથી સુલેહ તરફ સમાજને વાળવાના પ્રયત્નને લાભને બદલે હાનીને સંભવ વધારે છે. દાખલા તરીખે “અપીલમાં રહે માત્ર સૂચના તરીકે લખ્યું હતું કે “બને પક્ષ તરફથી પસંદ કરાયેલા એક કે વહુ પ્રજાકીય આગેવાને (દાખલા તરીકે લોકમાન્ય ગાંધી)ને લવાદ નીમવા ૪૪

Page #69

તીર્થં યુદ્ધશાન્તિનુ ‘મિશન.’
૫૧
"
હવે જો કે ” આમાં મ્હે કાંઇ ગાંધી મહાશયને જ નીમવા એવી શરત ( condition) રજી કરી ન હતી, માત્ર • પ્રજાકીય આગેવાન એટલે શું એ સામાન્ય ગણુને Rsમજાવવા માટે એવી એક વ્યક્તિનું નામ ઉદાહરણ તરીકે લખ્યું હતું, તથાપિ કેટલાક આગેવાન જેતાએ મ્હને જણાવ્યુ હતું કે, એ જ વ્યક્તિને નીમવામાં આવશે તા તે પાતાની સહી પાછી ખેંચી લેશે; ખીજાઓએ વળી અન્યાન્ય લાકનાયા બાબતમાં વાંધા દર્શાર્વ્યા હતા. આ દરેકની સમજ ઉપર ટીકા કરવા એસવાથી સુલેહનુ કામ ખીગડવા સભવ છે; અને તેથી હરકાઇ રીતે પ્રથમ તા સધળાઓને સુલેહ કરવા બાબતમાં અને લવાદ નીમવા બાબતમાં જ એકમત બનાવવાના પ્રયાસ સેવવા એ જ મ્હને ડહાપણ લાગે છે. એટલી Rough scheme પર સર્વની સહાનુભૂતિ મળી ગયા પછી વિગત પર વિચાર કરવાનું કામ તા અન્ને પક્ષના ગૃહસ્થાની એક સભા મળીને મુકરર કરે, અને તે પછી લવાદ પેાતાનું કામ શરૂ કરે. હું ધારૂં છું કે, આટલે ખુલાસા લખનૌમાં મળેલી આલ ઇન્ડિઆ જૈન કૅન્ફરન્સ'ના વિદ્વાન અને સ્વતંત્ર પ્રમુખ મહાશયને પુરતા સ ંતાષ આપનારા થઇ પડશે અને એમના મતના અન્યાન્ય મહાશયાને પણ પોતાના મનમાંની શંકાનું સમાધાન મળી જશે. ( વાંચેા આ અંકના પૃષ્ટ ૨૮ ના પહેલા પૅરૅગ્રાફ.) આ પશુ ધ્યાનમાં રાખવું જોઇએ કે, જ્હાં સુધી હાલમાં ચાલી રહેલા ઝગડાનું નિરાકરણ થયું નથી હાં સુધી અન્ને પક્ષની એકત્ર કમીટી હમેશને માટે ઝગડાઓના નીકાલ કરવા માટે નીમવા અન્ને કામેા તૈયાર થાય એવા સભવ એ લાગે છે. હાલ તા બન્ને ફીરકાએ એક બીજા પ્રત્યે ધૃણાની અને અવિશ્વાસની નજરથી જુએ છે તે સત્ય હકીકત છૂપાવવી જોઇતી નથી. તેમાં પરસ્પર વિશ્વાસ અને પ્રેમ ઉત્પન્ન થતા સુધીમાં અજૈન પ્રજાકીય આગેવાના દ્વારા કામ લેવામાં જ ડહાપણુ છે અને એ પ્રજાકીય આગેવાનાના હાથ નીચે કામ કરવા માટે, પાતપાતાના હકકોના રક્ષણની દરકાર વાળા બન્ને ફીરકાએ પાતપાતાના આગેવાનેાની નીમણુક કરવાના આગ્રહ કર્યાં વગર પણ નહિ જ રહી શકે એ પણ ભૂલવું જોઇતું નથી. એક વખત આવી રીતે બન્ને ફીરકાના આગેવાના એક કમીટીના રૂપમાં એકઠા મળશે તે કાઇક દિવસ એ કમીટી સ્થાયી સંયુક્ત જૈન શાન્તિરક્ષક કમીટી ' નું રૂપ પણ લેશે. અત્યારે તા
<

Page #70

જૈનહિતેચ્છુ.
“ગજમાં પિસવાની મુશ્કેલી, ત્યહાં પટેલને ઘર ઉનાં પાણી મૂકાવવાં” - જેવું થાય છે ! એક સુંદર લેખ વડે કે એક છટાદાર ભાષણ દ્વારા * ઉત્તમોત્તમ માર્ગનું સૂચન માત્ર કરવાથી કોઈ સમાજને દિવસ ઉધડી જવાને નથી. ઉત્તમોત્તમને દૃષ્ટિબિન્દુ તરીકે રાખીને, આજના સંયોગમાં. જે કાંઇ મધ્યમ માર્ગ સંભવિત જણાય તે વ્યવહારૂ (practical) માર્ગ જ ગ્રહણ કરવું જોઈએ. હું કહું છું કે, તે વ્યવહારૂ માર્ગ “પ્રહણ કરવા જોઈએ –નહિ કે માત્ર બતાવે જોઈએ. “ભારત જૈન મહામંડલ” અને હેના પ્રમુખવ હમેશ ત્રણે ફીરકાની વ્યવહારૂ એકતાની તરફદારી કરે છે (અને એવી મોઢાની તરફદારીની પણ આ કમનશીબ જન કેમને અત્યારે તે ઘણી જ જરૂર છે એ પણ હું સ્વીકારીશ), પરંતુ તેર ચૌદ લાખની - જૈન કોમમાંથી પાંચ દસ માણસે પણ બોલવા માત્રથી સંતુષ્ટ નહિ રહેતાં કરવા બહાર ન પડે તે શું એ જૈન કામ માટે ઓછું લજજા
સ્પદ છે? “ભારત જન મહામંડલને હું પ્રશંસક હોવા છતાં કહીશ –અને મહને કહેવું જ પડશે–કે આ રસ્તાની તરફદારી કરવા છતાં એ રસ્તે કાંઈ નોંધવા જેગ પુરૂષપ્રયત્ન તેણે સેવ્યો હોય એમ હારા જાણવામાં નથી. શું એ મંડલના બે ત્રણ વગવાળા સભ્યો હારી સાથે અથવા મહારા વગર જ એક ડેપ્યુટેશનના રૂપમાં આગેવાન જિનેની મુલાકાત લઈ હેમને લવાદ તરફ વાળવાને પ્રયત્ન ન સેવી શકે? આગેવાનેને હોટે ભાગ તે છાપાં વાંચવાના શેખ વગરને છે, ભાષણોની દરકાર વગરનો છે, એટલું જ નહિ પણ એમની આસપાસ ઘણેભાગે સ્વાથી કે જીદ્દી પોથાં પંડિતોનું
સર્કલ મધમાખીઓની પેઠે લાગેલું જ હોય છે કે જે તેમના દીલમાં - કવચિત આવતા સારા વિચારોને પણ દબાવી દે છે. આ સંજોગોમાં
એક જ માર્ગ ખુલ્લો છે અને તે એ કે જેમના શબ્દોની કાંઇ - અસર પડે એવા ૪-૫ ગૃહસ્થાએ બન્ને પક્ષના સત્તાધારી આગેવાતેને મળવું જોઈએ અને કેટલીક બાબતમાં છૂટછાટ મૂકીને તથા અપમાન પણ સહીને હેમને પોતાના વિચારની તરફ વાળવા કેશીશ કરવી જોઈએ. અને આ જાતને પ્રયાસ પુરતા પ્રમાણમાં કરવા છતાં કઈ રીતે સત્તાધારીઓ મચક ન આપે તો પછી ભારત જૈન મહામંડલ” જેવા કોઈ મંડલે માથું ફેરવીને જે પિતામાં પાણી હોય લા–સત્તાધારીઓ વિરૂદ્ધ લોકોને વાજબી રીતે ઉશ્કેરીનેટ કર

Page #71

તીર્થ યુદ્ધશાન્તિનું મિશન. દાની મદદથી એ સત્તા છીનવી લેવાની કોશીશ કરવી જોઈએ છે.. ભાષણે અને લેખે માત્રથી જ કેઈ મહાભારત કામ પાર પડવાનું નથી એ હરહમેશ યાદ રાખવું જોઈએ છે. જૈન કોમની ઉન્નતિને મુખ્ય આધાર એકતા ઉપર છે એમ જે ખરેખર માનતા હોય હેમણે બીજા સઘળા સુધારા અને હિલચાલોને થોડા વખત માટે : મુલતવી રાખીને પણ એકતા માટે લડત પૂર જોશથી ચલાવવી જોઈએ છે;–અને એકતા ઉત્પન્ન કરવાનું પહેલું પગથીઉં તીર્થોના ઝગડાને અંત લાવવાની કોશીશ છે.
એક વિશેષ મુદો અને પછી હું અટકીશ. પ્રજાકીય આગેવાનોને લવાદ નીમવાની હીલચાલ જન્મ પામી ચૂકી છે, કેટલીક પ્રગતિ પણ કરી રહી છે એને પણ તોડી પાડવાની હીલચાલ કલહપ્રેમીઓ તરફથી થઈ રહી છે, તેવા વખતમાં ખુદ સુલેહપ્રેમીઓના કેમ્પમાં પણવિચારભિન્નતા ચાલે તે કાંઈ સંગીન કામ બનવાની આશા થોડી જ છે. “ભારત જૈન મહામંડલીના પ્રમુખવર્ય અને અન્ય સભ્યો જે આજથી બને ફીરકાના સભ્યોની સ્થાયી કમીટી દ્વારા સુલેહશાતિ ઉપજાવવાની હિલચાલ ઉપાડી લેવા ખુશી હેય તે હું એમને હજારો ધન્યવાદ દેવા સાથે મહારી હીલચાલ બંધ કરવા તૈયાર છું.. જૈન સમાજને જરૂર છે શાન્તિની; તે કેના વડે અને કઇ યોજનાથી મળે છે તે જોવાનું કામ નથી. “ દહીં-દૂધનું કામ છે; પાડાપાડી સાથે લેવા દેવા નથી. પરંતુ કોઈ પણ કામ એક નિશ્ચયને સત્ય તરીકે માની લીધા વગર અને હેના પર સંપૂર્ણ શ્રદ્ધા રાખીને લાગી પડયા વગર ફતેહ પામતું જ નથી. “સપૂર્ણ સત્ય” એવી કોઈ ચીજ હયા. તમાં નથી; સ્યાદાદ શિલિ માત્ર ફીલસુફીની ચર્ચા પુરતી જ કામની છે; જીવનમંત્ર તરીકે તે એક જ સિદ્ધાંત કામ લાગે તેવો છે અને તે એ કે, એક “સત્ય” “માની ૯” અને એ પાછળ લાગ્યા રહેવામાં જ “મજા” માને. જે પ્રયનને અશુદ્ધાશયી મનુષ્ય તોડી પાડવા કમર કસી રહ્યા છે, અને જેના ઉપર શુદ્ધાશયી મનુષ્યો પણ સપૂર્ણ શ્રદ્ધાના જળનું સિંચન કરી શકતા નથી, તે પ્રયત્ન રૂપી વૃક્ષ કેવી રીતે ઉછરવાનું હતું? જે લશ્કરને આજ્ઞા કરનારે એક નેપલીઅન જ હતો તે લશ્કર શ્રદ્ધાના બલથી એવું અછત બન્યું હતું કે હેનાથી આખું યરપ ધ્રુજતું હતું. એક “કંમ્પમાં બે મત ન જ જોઈએ. તિવારતા ( More beneficial) અને ઉતરતા

Page #72

નહિતરછ
(Most beneficial) ની ચર્ચા કે જેને જન્મ “શંકા' માંથી જ થાય છે તે અમારે નથી જોઈતી; અમુક પગલું હિત છે એટલે જ નિર્ણય (અને તે પણ પગલું ભરવા અગાઉ) બસ છે. અને પછી એને જ સર્વોત્તમ માનીને એની પાછળ સર્વ પ્રકારના આત્મગ આપવા તૈયાર થવું જોઈએ. કાર્ય (action) ઘણું વખત ન્યાયશાસ્ત્રની જંજાળ logic) થી ખુવાર થાય છે. સમર્થ પુરૂષ કાર્ય (action)ના જ પ્રેમી હોય છે અને logic ને એક . ગરીબ સાધન માત્ર (poor instrument) માને છે. હું ઈચ્છું છું કે ભારત જેન મહામંડલ'માંથી એકાદ બે પણ સમર્થ પુરૂષો બહાર પડે કે જેઓ કાંઈ કાર્ય કરવામાં મજા લે.
-
V. M. Shah.
(૨) “જન પ્રભાત” પત્ર હારી અપીલની વિરૂદ્ધમાં હીલચાલ કરનાર દિગમ્બરની ઝાટકણી કહાડે છે અને દિગમ્બર સમાજને ચેતવે છે કે કોર્ટ દ્વારા ઇનસાફ મેળવવાને આગ્રહ કરનારાઓની સલાહ સમાજને નુકસાનકારક જ થઈ પડી છે અને પડશે; માટે હજીએ વખતસર ચેતીને દેશોઠારક પ્રજાકીય અગ્રેસરોને લવાદ નીમી સઘળા ટંટાનું સમાધાન કરાવવા તૈયાર થવું એ જ ડહાપણભરેલું છે.
આ પત્રે આગેવાને સંબંધમાં જે કાંઈ લખ્યું છે તે બાબતમાં કાંઈ પણ ટીકા કરવાથી મહારે પરહેજ રહેવું ઘટે છે, જે સુલેહ બને પક્ષને પસંદ નથી તે સુલેહ તરફ હેમનામાં પ્રેમ ઉત્પન્ન કરાવવાનું હારું કામ અતિ બારીક અને ગુંચવાડાભર્યું છે અને તે કામની સફલતા માટે મ્હારે લાગણીઓને અંકુશમાં રાખીને વર્તવું જોઈએ છે. પરંતુ હું પ્રજાકીય આગેવાન દ્વારા ઇનસાફ મેળવવાની રીતના લાભ બતાવવા ખાતર આ સ્થળે “નેશનલ કોંગ્રેસને લગતી થોડીક હકીકત રજુ કરીને તે પર બને જૈન ફરકાના અગ્રેસરોનું લક્ષ જરૂર ખેંચીશ. પ્રથમ તે એ કે, કોંગ્રેસ કેટલાં વર્ષોથી સ્વરાજ્યની વાતો કરી રહી હતી, પરંતુ ખુલ્લા શબ્દોમાં સ્વરાજ્યની માગણને ઠરાવ કરી શકી નહોતી. ડિરેટ” અને “એકટ્રીમીસ્ટ” એવા બે પક્ષોનું યુદ્ધ કોન્ટેસના દળને નિર્બળ બનાવી રહ્યું હતું. એ સીવીલ વૈર નો અંત હારે જ આવ્યો કે હારે હિંદ બહારની એક

Page #73

૫
તીર્થયુદ્ધશાન્તિનું ‘મિશન. " વ્યક્તિ હેમાં જોડાઈ અને બન્નેને જોડનાર સાંકળ રૂ૫ થઈ પડી. તે વ્યક્તિ વિદુષી બાઈ એની બિસેંટ છે, જેણે નરમ અને ગરમ દળના આખા હિંદના જૂદા જૂદા ભાગોમાં રહેતા અગ્રેસરને મળીને, ગમે તેમ હમજાવીને, કાલાવાલા કરીને, યુક્તિપ્રયુક્તિ કરીને એકત્ર કર્યા અને આજ સુધી અસંભવિત લાગતું કામ લખની કોંગ્રેસમાં પ્રત્યક્ષ બનેલું જોવામાં આવ્યું. લખનૈ કૌન્ચેસમાં મંડેરે અને ઍફીમીસ્ટ એકઠા મળી સર્વને એક “નેશનાલીસ્ટ” નામને “ઢળીઓ” બન્યો ! હવે બિસેંટબાઈ હોય કે ન હોય તે પણ આ એકરસ થયેલ ઢાળીએ એજ રહેવાને; કારણ કે બને ધાતુઓ એક બીજામાં ઓતપ્રોત થઈ ગઈ. જૈનના બે ફીરકાઓ આ પિતાની આંખ આગળ બનેલો તાજો દાખલો ધ્યાનમાં રાખીને તે પરથી 'ધડે લઈ હે લાભ શું નહિ ઉઠાવે? (૨) હિન્દુ-મુસલમાનો વચ્ચે
એકતા થાય એ કેટલાક સ્વાથીઓને પસંદન હતું અને તેથી ગઈ સાલની મુંબઈ ખાતેની મેસ્લેમ લીગ'માં તેફાન જગાડવામાં આવ્યું હતું.એકજ વર્ષ બાદ લખનૈમાં કોંગ્રેસ અને મેસ્લેમ લીગને પવિત્ર હસ્તમિલાપ અને તે પણ લગ્ન જેજ મજબૂત થઈ ગયેઆ વસ્તુસ્થિતિ ઉત્પન્ન કરવા માટે કોંગ્રેસના હિંદુ આગેવાનોએ મુસલમાન ભાઈઓની કોઈક વધુ પડતી માગણુઓને ઉદાર દીલથી સ્વીકાર કર્યો હતો. જૈન ભાઈઓ ! શિખો કે પોતપોતાના હિતની જ દરકાર કરવાથી પિતાનું હિત જાળવી શકાતું નથી, પણ બીજાના હિતનું બહુમાન કરવાથી જ પરિણામે પોતાનું હિત જળવાય છે. હકકો અને મોક્ષનો ઈજારે ઇરછનારા બે ફીરકામાંનો હરકોઈ પણ એક ફીરકો જે ( જેમ પોતાના ઉપયોગની ચીજ બીજાને આપી દેવામાં પરિણામે પિતાનું જ હિત સધાયું માને છે તેમ) તીર્થને લગતા સઘળા હકકે બીજા ફિરકાને પિતાની મેળે જ સમર્પણ કરવા હસતા મુખડે બહાર પડે, તો શું તે બીજો ફીરકે પેલા ફીરકાની આવી ભલમનસાઇ અને પિતાની સ્વાર્થ વૃતિ વચ્ચે મુકાબલો કરવા અને શરમાઈ નીચું
કરવા તૈયાર ન થાય? અને તેથી શું બનેના હકકો અને બનેનું મેક્ષ નિશ્ચિત-નિર્ભય ન બને? આ સ્થળે લોકમાન્ય તિલક મહાશયના શબ્દો ટાંક્યા વગર મ્હારાથી રહી શકાતું નથી. “હિંદુઓએ મુસલમાનો માટે વધારે પડતી નરમ દેરી મૂકી” એવી ટીકા વ્હારે કેટલાક હિતશત્રુઓ તરફથી કરવામાં આવી ત્યહારે હિંદુ

Page #74

જે હિતેચ્છ.
સમાજના પ્રતિનિધિ તરીકે તે સમર્થ દેશભકતે હિંદુ-મુસલમાનના હાટા સમૂહ વચ્ચે જણાવ્યું કે, આ મુસલમાનોના હકમાં અમો હિંદુઓ જેટલી નરમ દેરી મુકીએ તેટલી ઓછી જ છે, પુરતી નથી. સધળા હકકો મુસલમાનેને જ મળે તો પણ અમે હિંદી તરીકે ખુશી છીએ; કારણ કે હિંદુ તેમજ મુસલમાન આખરે તો હિંદી જ છે અને કોઈ રીતે હિંદના હાથમાં સત્તા આવે એમાં જ અમારું હિત છે.” શ્વેતામ્બર અને દિગમ્બર જૈન ભાઈએ ! ઝનુની “આચાર્યો” અને “પિયા પંડિત” ની ઉશ્કેરણુંઓ રૂપી સાણસીમાંથી હમારી જાતને છોડવી, હમારી આસપાસ દેશમાં શું બની રહ્યું છે તે જોવા–હમજવા જરા તો તૈયાર થાઓ અને તેહમજને હમારા હિતમાં ઉપયોગમાં લેવા જરાત કોશીશ કરો. ધ્યાન રાખજે કે, માણસ જેમ જેમ ઉદાર દીલનો થાય છે તેમ તેમ વધારે સુખી થાય છે. દાનવીર શેઠ હુકમચંદજી સાહેબે બોર્ડીંગ, પાઠશાળા વગેરે પાછળ બેચાર લાખ રૂપીઆ પરનો મોહ ઉતાર્યો, તો પરિણામ એ. આવ્યું કે થોડા જ વખતમાં એકાદ બે કોડનો નફો થયો! સ્વાર્થત્યાગને પરિણામે સ્વાર્થસિદ્ધિ, જેમ રાત્રીની પછી દિવસ આવે છે તેમ, જરૂર આવે છે જ. જેઓ પિતાના ભાઈને ટાળીને પિતાના જ હકની દરકારમાં ગાંડાધેલા બની રહે છે તેઓ ગમે તેટલા બલવાન હશે તો પણ પિતાના હકકે ગુમાવી જ બેસવાના. આપવા તૈયાર ચાઓ, તે કુદરત હમને જ આપશે–અને વધારે આપશે. દાન
અને ઉદારતાના ધર્મની પિકળ વાહવાહ કરનારા ભેળા જૈન ભા‘ઈઓ ! શું ધર્મ એ માત્ર વાતો કરવાની જ ચીજ છે કે? વર્તન વખતે તો “ હારૂ મહારું તૈયારું અને મહારૂં મ્હારૂં આગવું” એવા જ ઘાટ ઘડો છો કે? અને એવી જાતના ધમ વડે હમે આ દુનિયામાં સુખ અને પરદુનિયામાં મુક્તિ મેળવવાની આશા રાખે છે કે? યાદ રાખજો કે કુદરતમાં કાંઈ પિપાબાઈનું રાજ્ય નથી. હમારા ઉચ્ચાની અને માન્યતાઓની નહિ પણ હમારાં કાર્ય ની જ ત્યહાં સેંધ રહે છે અને હમારાં સ્વાથી કે સંકુચિત હૃદયથી કરાતાં કાર્યોને બદલો હમારા ગેરલાભમાં આપવાના રસ્તા કુદરત પાસે હજારો છે, કે જેની હમને ખબર પણ નહિ હોય.
V. M. Shah.

Page #75

તીર્થં યુદ્ધશાન્તિનુ 'મિશન’.
૬૧
(૩) ‘જૈનગઝેટ'માં તે પત્રના વિદ્વાન અધિપતિ કે જેઓ એક કુશળ ધારાશાસ્ત્રી છે તેઓ લખે છે કેઃ
-
"The Shikhar Sammed Suit which was instituted by Babu Maharaj Bahadur Singh,& Swetambar gentleman against some members of the Digambar sect, in November 1912, has been decided after full four years. Both parties have spent several lacs of rupees in the litigation alone, and the result is that the Court has declared that the Digambaries have no concern with the Jal-mandir, the central temple situated in the valley. Presumably, (the judgment has not yet been published), the learned Subordinate Judge has held that, the evidence of Digambar millionaires and Pandits who swore having offered worship to the Digambar images in the 2 side rooms of the temple, was not reliable. This is not the only ugly feature of the case. The Court has also held, it appears, against the sworn testimony of Swetambar milionaires and Sadhus that the Digambars have worshipped at 20 cupolas according to their own mode of worship as a matter of right. The worst feature of the decision therefore is that both the parties would be dissatisfied with it and cross-appeals to the High Court, and further appeals to the Privy Council will follow, adding to the expense and bitterness of feeling. Even now the parties would be welladvised in having a mutual, direct, face to face conference, without prejudice to their legal rights in Court, with a view to an amicable
¿
"
1

Page #76

કરા
જનહિત છુ.
Bottlement. It is never too late to mond, and all is well that ends well. But would the selfseeking pirokars, karindas, mukhtars, and law agents of the parties allow such an opportunity to be brought about q”.
. “A final Arbitration by a Seleoted Board of Arbitration, on the evidence recorded by Court is again, we sincerely suggest, the only remedy which can heal the irritating wound and bridge over the deep gulf between the two communities.
કેટની લડાઈની હિમાયત કરનારા બાબતમાં
જૈન પેપર શું કહે છે? જૈન ગેઝીટ નામના અંગ્રેજી પત્રના નૈવહેમ્બરના અંકમાં હેના વિદ્વાન અધિપતિ લખે છે કે ધર્મના બહાને કોર્ટમાં પડાવવાનું કામ કેટલાક જૈનેને ઘણું લાભદાયક થઈ પડ્યું છે.--એક , માનવંતા ધંધા” જેવું થઇ પડયું છે ! કોઈ પણ સરકારી નોકરી મેળવવા જેટલી કે કોઈ પણ ધંધામાં જોડાવા જેવી લાયકાત ન ધરાવતા માણસને મુખતાર અથવા તીર્થને વ્યવસ્થાપક નીમવામાં આવે છે અને કોર્ટમાં ઝગડા- લડવાનું કામ, વકીલની અસાધારણ હેટી ફીઓ ઠરાવવાનું, અને ચુકવવાનું, અને વાઉચર રાખ્યા વંગર જ કેટનાં ખર્ચો કરવાનું ઇત્યાદિ કામો હેને સોંપવામાં આવે છે + + + + + આ સઘળા અપવિત્ર લડાયક વિચારો માત્ર હલકા, સ્વાથ કજીઆદલાલો જ પિતાના ફાયદા માટે લોકોના દીલમાં ઉત્પન્ન કરે છે.”
" (૨) જૈનસંસાર” પત્ર “એક પ્રહસન એવા મથાળા નીચે એક રમુજી લેખ પ્રગટ કરે છે અને વાચકોને ઇસારામાં ચેતાવવા કોશીશ કરે છે. તે “પ્રહસનનો ગુજરાતી અનુવાદ નીચે મુજબ છે –
દલાલ–દોસ્ત ગેલમોલ ! આજે આટલો ઉદાસ કેમ છે?

Page #77

તીર્થયુદ્ધશાન્તિનું મિશન.
ગેલમેલ–શું કહું, દલાલજી! આજ કાલ કમાઇ કાંઇ રહી નથી.
દલાલ કેમ ભલા, કમાઈને શું થયું? શું કાંઈ ધંધેરોજગાર બંધ પડયા છે?
ગોલમાલ અરે ભાઇ, ધંધારોજગાર તે ઘણા દિવસથી બંધ જ હતું; પણ આજકાલ કૈલાસનો મુકદમો પણું બંધ પડી ગયો છે, હવે હું કોઈ નવો ધાર્મિક મુકદમ ખડો કરવાની ચિંતામાં છું. પણ ઉપાય કઈ સૂઝતો નથી. કશીશ તે ઘણએ કરું છું, પણ હજી સુધી કોઈ ઝગડો જાગ્યો નહિ. અને તેથી જ ચિંતામાં રહું છું.
લાલ અને હું રળવાને ઉપાય બતાવું તો? ગેલમોલ–તો તો હાર માટે ઉપકાર માનું.
દલાલ–જે ત્યારે, આજકાલ વિધવાઓ તે ધણીએ છે; અને હને ખબર પણ હશે જ કે દરેક વિધવા પાસે કાંઈ નહિ તે હજાર બે હજાર રૂપીઆ તે હોય છે જ.
ગેલ –હા, હોય છે; પણ તેથી શું? શું હારે તે લુટી લેવા ? અરે પણ લુટવા કેણ દે છે ? આજકાલ તે ગવર્નમેન્ટના રાજ્યમાં કોઈ કેઇને આંગળી પણ લગાડી શકે તેમ નથી.
" દલાલ–(ખડખડ હસીને)-અછ લૂટવાનું કાણું કહે છે? આજકાલ તો પ્રપંચ અને ધાર્મિક ઢોંગથી જેવું કામ ચાલે છે તેવું બીજા કશાથી નહિ. લોકોને બહેકાવીને વશ કરી લેવા અને તેમને વિશ્વાસની ઘોર નિંદ્રામાં નાખીને ખીસ્સા કાતરી લઈ માલદાર બનવું!
બોલ–(અજા થઇને) અને એ ભેદ ખુલો થઈ જાય તો સરકાર પકડે નહિ કે?
દલાલ–તે જવા દે એ વાત; ચાલ બીજી યુક્તિ બતાવું. જે તુ શાહુકાર તો છે જ; લોકોમાં જાહેર કર કે અમારી દુકાનમાં જે કોઈ રૂપિયા જમા કરાવશે હેને સેંકડે એક રૂપિયા પ્રમાણે વ્યાજ આપીશું. લાલચ બુરી ચીજ છે; લેક ઝટપટ હારા પાસે રૂપિયા જમા કરાવવા આવશે: બેત્રણ વર્ષ સુધી વ્યાજ આપી તેથી હારી સાહકારી ખૂબ જામશે અને પછી હારી પાસે લાખ-બે લાખ રૂ પિયા એકઠા થાય એટલે કહાડજે દેવાળું !
ગોલ૦–અરે યાર, પણ દેવાળું કહાડવાથી તે પછી મહે દેખાડવા જેવું જ ન રહે હેનું કેમ?
દલાલ-કોણ કહે છે કે હે દેખાડવા જેવું ન રહે? હે

Page #78

જૈનહિતેચ્છ
તો જેવું છે તેવું ને તેવું જ રહેશે હેની ખાત્રી હું આપું . છતાં વધારે ખાત્રી જોઈતી હોય તે પૂછ દેવાળું કહાડી ચૂકેલાઓને; શું તેઓનું હે ફરી ગયું છે? - ગાલ૦–પણું મહને–
દલાલ–શું ધળ હને? તું પાછે બહુ વ્હીકણુ તો! ચાલ એ બાળક હમજાવવાની વાત જવા દે. આજકાલ કાંઈ પુરાણે જમાને રહ્યા નથી કે જેથી દેવાળું કહાડનારને ગધેડા પર ઉધે ઓંએ બેસાડી શહેરમાં ફેરવવામાં આવે. આજકાલ તે દેવાળું કહાડનારા શેઠના શેઠ બન્યા રહે છે અને ભાજપાણી ઉડાવે છે.
ગેલ૦–અરે ભાઇ, પણ મહારી વાત તો સાંભળીશ કે હારી જ તતુડી વગાડયાં. કરીશ? - દલાલ–તો મ્હારી તનુડી રહી હારી પાસે; ભલે તુ હારી શંખ જ ૬ક. " ગેલ૦–તું નાહક ગુસ્સે ન થા. મહારી મુશ્કેલી તે એ છે કે, આજકાલ હારી દુકાનનું કામ મંદ પડયું છે તેથી લોકો વિશ્વાસ કરે તેમ નથી હેનું શું?
દલાલ-કામ મંદ પડયું છે એ વાત તે માત્ર અમુક ગામવાળા , કે તેની નજીકના લોકો જ જાણતા હોય; કાંઈ બધા તો ન જાણતા હોય અને હેમાં પણ ઘરખૂણે બેસનારી વિધવાઓ તે ન જાણતી હેય? જે દોસ્ત તું કૈલાસના મુકદમાને લીધે નામીચ આદમી બની ચૂકે છે; હવે માત્ર જરા કશીશ કરીશ તે લોકો અને ખાસ કરીને વિધવાઓ તો જરૂર હને ધર્મધુરંધર સહમજીને રૂપિયા વ્યાજે મૂકવા આવશે જ.
હા, એ તે હું કબુલ કરીશ; પણ હારે દલાલ તરીકે મહને મદદ કરવી પડશે. ચિંતા ના કરતો, હને પણ દલાલી મળશે. પણ જેજે એક વાતની સંભાળ રાખજે.
દલાલ-તે કઈ વાત? ગોલ–કોઈને ન કહે તો જણાવું.
દુલાલ–અરે એમ તે વળી બનતું હશે? અમે દલાલ કે એવી રીતે એકની વાત બીજાને કહીએ તો અમારું કામ જ કેમ ચાલે?

Page #79

તીર્થયુદશાન્તિનું ‘મિશન.
ગોલ–રહારે સાંભળ. વાત માત્ર એટલી જ કે તું બડવાયા, ઈન્ટર, મહુ વગેરે સ્થાનોમાં રૂપિયા જમા કરાવવાની સલાહ આપવા ના જતા.
દલાલ–કેમ વારૂ? હાં શું કાંઈ ભૂત પ્રેત છે કે મને ખાઈ જશે? ખરેખરું કહી દે; મહારાથી વાત છૂપાવીશ તો હારું કામ નહિ બને.
ગોલ–કહું? શું કહ્યું? ભાઈ કહેતાં જરા ડર લાગે છે.
દલાલ–તે રહેવા દે હારી ગુપ્ત વાત હારા દીલના ભોંય‘રામાં! હવે જે મહારે વિશ્વાસ જ નથી તે પછી વિશ્વાસને પાત્ર બનવાની હારે માટે જોખમદારી પણ નથી. અત્યાર સુધીની વાત હવે હું નિર્ભયતાપૂર્વક લોને કહી શકીશ.
ગોલ–તું પણ જબરો નાકવાળો જણાય છે જે ! કહેતાં જરા વિલંબ થયે એટલામાં તો દલાલ ભાઈડાને મીજાજ જાજરૂમાં જવા લાગ્યો. વાહરે દોસ્ત ! આવીએ કાંઈ મજાક થતી હશે! સાંભળ મહારાથી જ કામ લેવાનું છે તે હારાથી કાંઈ છૂપાવવાનું મહને કેમ પાલવે ? હકીકત એવી છે કે, બડવાયાની એક વિધવાએ મહારે ત્યાં એ હજાર રૂપિયા જમા કરાવ્યા હતા. થોડા દિવસ તો હું વ્યાજ દેતે રહે. એ જોઈ મુંબઈમાં રહેનારી એક વિધવાએ પણ એક હજાર રૂપિયા જમા કરાવ્યા. હેને પણ થોડો વખત વ્યાજ દીધું. -હવે એકેને હું એક પાઈ પણ આપતો નથી. મડવાયાવાળી જરા જબરી જણાય છે, પણ મહારા જેવા ઉસ્તાદ પાસે હેનું શું ચાલી શકે? એક વખત તે મુંબઈ આવી અને મને કોર્ટની ધમકી આપી એટલે મહે એને ૨૫-૫૦ રૂપિયા આપીને હમજાવી દીધી અને એના ચોપડામાં એવું લખી વાળ્યું કે આ રૂપિયા ધીરેધીરે ચુકવવામાં આવશે, એને માટે સરકારમાં કર્યાદ કરી શકાશે નહિ. ત્યાર પછી એની વીશેક ઉઘરાણું થઈ હશે પણ બંદે જવાબ જ દે ત્યારેને?
- દલાલ અને પેલી મુંબઈવાળીનું શું થયું? “ * ગાલ૦–અરે એ બીચારી શું કરવાની હતી? કઈ વખત મહારા ઘેર આવીને ખોળો પાથરતી, કોઈ વખત શિર પટકતી, એક વખત જરા ગરમ થઈને સરકારમાં ક્વાનું બલી ગઈ એટલે હેં -સાફ સંભળાવી દીધું કે રૂપિયા કેવા અને તે કેવી? આજ સુધી હને એક ગરીબ નિરાધાર વિધવા ધારીને મદદ તરીકે કાંઈ આપતો રહ્યો હારે આજે ગળે પડવા આવી છે કે?

Page #80

જનહિત છું. -~-~~ ~
દલાલ (ખુબ હસીને)-જબદેત, જબરો! પણ યાર ચોપડામાં જમાખર્ચ થયું હશે હેનું કેમ? 1 ગાલ૦–મૂર્ખ રે મર્મો ! જમા કરું એ હું કાંઈ કાચ દિઠે કે?
દલાલ–આટલો હિમતવાન અને ઉસ્તાદ છતાં મહારી પાસ શરૂઆતમાં ડરપકપણ દેખાવ કરતો હતો. વાહ ભાઈ ગોલમોલ ! સૌને બનાવે તેમ મહને પણું બનાવવાને જ કે? ખેર, પણ કહે તો ખરો કે મહારી દલાલી તે ખરેખર આપવાની કે એ પણ મુંબઈવાળીની અનામતની માફક જહાઈ?
ગાલ૦– જે દલાલ ન જે હોય તે? એટલુંએ વિચારવાની બુદ્ધિ કહાં બળી છે કે જે પિતાના ભગવાનને અને વિધવા બહેનને પણ છોડે નહિ તે શું ખોટા કામની દલાલી કરનારને કરો છે?
દલાલ–તહારે તે બચ્ચા તું પણ જેને આ લાલ ભાઇડાને હાથ !
ગાલ –શું કરશે મારતામીજી!
દલાલ–આખા સમાજને કહી દઈશ–ટરો પીટાવીશ પેપર દ્વારા પોલ ખુલ્લી કરીશ; પછી જોઇ લેજે. બચ્ચા હારા શું હાલ થાય છે તે? -
ગોલ –( ચાળા પાડીને ) “શું હાલ થાય છે તે '...ખી... ખી...ખી...શું હાલ થવાના હતા મી તીસમારખાં? સમાજને તું પીછાનતો નથી પણ હું તો એટલી સારી રીતે પીછાનું છું કે મને હેના તરફની ધાસ્તી જ થઈ શકતી નથી. સમાજ એક નિદ્રાપ્રિય બાળક છે, જેનું લોહી પીવા ચાહનર ઉંદર કુંક મારી મારીને કરડવાથી પિતાની આશા સફળ કરી શકે છે. હારા ઢંઢેરાથી, છાપાવાબાઓની બુમોથી અને સભાઓના ભાષણની ગજેનાથી કોઈ સમાજ રૂપી બાળક ચેતી જાય–જાગૃત થઈ જાય એવો ભય મહને છે જ નહિ. રાત્રી, અજ્ઞાનતા અને ધર્મ ઘેલછા એ ત્રણ જ્યહાં સુધી આ દુનિયામાં કાયમ છે ત્યહાં સુધી અમને ઉલ્લુઓને કોઇને ડર નથી.
(૩) બીજાં પેપરોમાંથી પણ ઘણું “ઉતારા' આપી શકાય તેમ છે, પણ વિસ્તારમયથી આટલેથી જ અટકીશ. વળી એ પણ વિચાર

Page #81

તીય યુદ્ધશાન્તિનુ મિશન’.
G
.
થાય છે કે, ઉપરના ‘પ્રહસનમાં શ્રોયુત મહાશય ગાલમાલજી કહે છે તેમ · રાત્રી, અજ્ઞાનતા અને ધર્મધેલછાએ ત્રણ જ્હાં સુધી આ દુનિયામાં કાયમ છે ત્યાં સુધી ઉલ્લુઓને કાઇના ડર નથી, ત્હારે પછી વધારે ખેલવાથી પ્રયેાજન પણ શું? આગેવાના સ્વયં જાગે, વિચારે, સલાહદાતાઓના શબ્દોના તાલ સ્વય કરે, તા જ કાંઇક સાકતા થાય. નહિ તે। વિનાકારણુ શેઠીઆ વર્ગની આંખે થઈ હલકા પડવાનું અને એ જ લાભ કે વિશેષ ?
(૯) હવે શું કરવું ?
કાટના ચુકાદે ચારે વર્ષે અને લાખાના ખ પછી મળી ચૂકયા. એ ચુકાદાએ બન્ને પક્ષના મજ્જતદાર આગેવાનાને સાગન ઉપર જાડું ખાલનારા માન્યા અને બન્ને પક્ષને ‘ટાઢા માર’ માર્યાં. આથી અન્ને લડવૈયા હૃદયમાં ખળી રહેલી વૈરની આગ છૂપાવીને બહારથી પેાતાની છતનું ઢાલ વગાડે છે. પણ હ્રદયમાં વૈરતૃપ્તિની ઈચ્છા રૂપી આગ સળગી રહી છે હેતુ શું કરવું ?
શું કરવું ? બીજું શું—સિવાય કે (૧) ઉપલી કોર્ટ અથવા (૨) લવાદ ? !
ઉપલી કાર્ટૂનું શરણું લેવું ત્હારે ?...પણ એ પ્રશ્ન જ શાને? જેઓએ ચચ્ચાર વર્ષ સુધી હેરાન થઇ અને મ્હોટાં ખર્ચે જ્હારી પરિણામે હાર ખાધી છે તેઓને, અદાલતમાંથી શું મળી શકે તેમ છે હેની વાનગીના અનુભવ હજી થયા નથી વારૂ? અને જો આટલા ધક્કા લાગવા છતાં હજી શાન ન વળી હોય તેા એક તાજે ાખશે.આંખ આગળ બન્યા છે તે વિચારી જુએ.
“ ગુજરાત પાટન તાલુકાના ચારૂપ ગામમાં જૈતાએ મહાદેવ ખગેરે પંચાયત દેવાનું ખંડન કરેલું તે બાબતની કદ પાટનના એંજીસ્ટ્રેટની કોટ માં નોંધાવામાં આવી હતી. મેજીસ્ટ્રેટ જૈન આરાપીઆને દંડની શિક્ષા કરી તેથી તેએ સેસન્સમાં અપીલ કરી. અપીલ કા દંડની શિક્ષા રદ :કરી એટલે કદીએ હાઈકામાં અપોલ નોંધાવી. x + + આટલી હદ સુધી લડયા પછી બન્ને ૫સને સૂઝયું કે હાઇકોર્ટમાં જાઓ કે પ્રિવી કાઉન્સીલમાં જાઓ,

Page #82

ze
જૈન હિતેચ્છુ,
દીલને સતેજ તા કયાંકથી મળવાને નથી. તેથી છેવટે બન્ને પક્ષે જાણીતા શેઠ પુનમચંદ કરમચંદ કટાવાળાને ‘ પંચાયતનામું ’ લખી આપ્યું અને તે જે ન્યાય આપે તે બન્ને પક્ષે થુલ રાખવાની સહી આપી.
"
આ પચમહાશયે હજી ચુકાદા આપ્યા નથી. આજકાલની જ આ વાત છે. લડીને શું કાંદા કહાડયા હતા પ્રત્યક્ષ પુરાવા છે. ધ્યાનમાં રહે કે, પંચમહાશય કાષ્ઠ ધારાશાસ્ત્રી નથી તેમ ધારાશાસ્ત્રીઓની મદદ લે તેવા પશુ નથી. શુદ્ધ હૃદય, સામાન્ય અલ ( Common Sense ), નિડરતા અને દેશપ્રેમ એ ચાર તત્ત્વા જ વધારેમાં વધારે કુશલ ચુકાદા આપવા માટે આવશ્યક છે. શુ લેાકમાન્ય તિલક, આ૦ મી. જીણા, આ॰ પંડિત આલવિયા, દેવી ખિસેટ, મહાત્મા ગાંધી, ઇત્યાદિ ઇત્યાદિ હિંદના પ્રકાશિત રત્નામાં એ ચાર તત્ત્વા પુરતા પ્રમાણમાં નથી ? અને અદાલતના જડો કરતાં કાયદાનું જ્ઞાન તેમાં શું ઓછું છે ? ત્હારે ઘેર ગંગા હાવા છતાં શા માટે દૂર ભટકવામાં આવે છે? શા માટે અચેાકસ પરિણામેા માટે—ઝાંઝવાના નીર માટે—પશ્ચાત્તાપ અને ટાઢ માર મેળવવા માટે—કા દરબારનાં બારણાં ઠેલવાં પડે છે ? આ સુનુ બધુ ! ચેતા, હજીએ ચેતા, ચેતીને જૈનધર્મ અને હિંદ માતાનું ગૈારવ વધે એવા રસ્તા ગ્રહણ કરી અને બીજાઓને દાખલા એસાડવા જેવી પહેલ કરવા જેટલા ડાઘા હમે ન હેા તા પણ પાટણના જૈતાએ કરેલી પહેલનુ અનુકરણ કરવા જેટલી તેાસજ્જનતા અવશ્ય ધારણ કરે.
-
જૈનેતર લવાદ નીમતાં જૈનધર્મનું ગૈારવ નહિ જળવાય એવા હમને વહેમ હોય તા ભલે હેમના હાથ નીચે બન્ને જૈન ફ્રીરકાના અમુક ચુટાયલા ગૃહસ્થાની કમીટી સે. એ કમીટી અને એ લવાદથી હમારૂ હિત જ સધાશે એ વાતની ખાત્રી રાખેા. પૂર્વકાળે હમારા જાહેાજલાલીવાળા દેશમાં પંચાયત પદ્ધતિથી જ વાંધા ચૂકાતા હતા અને તેથી દેશમાં સ્વમાન અને અધ્યભાવ જળવાઇ રહેતા હતા, તે પ્રમાણે પુનઃ આજના આ રંક બનેલા દેશને સ્વમાન અને ઐક્યભાવ પ્રાપ્ત થાય એટલા માટે કાર્ટૂની જંખના છેડી દેશનાયકામાં વિશ્વાસ મૂકવાનો ઘણી જ જરૂર છે; માટે દેશનાયકામાં શ્રદ્ધા રાખા અને હમારા સંસાર અને ધર્મનો બાબતમાં પરાયાને હાથ ઘુસાડવાની

Page #83

તી યુદ્ધશાન્તિનુ ‘મિશન’.
ધેલછા છેડી હમારા જ બધુઓ દ્વારા હમારા વાંધા પતાવવાનુ ડહાપણું હજીએ સ્વીકારા, કૃપા કરી સ્વીકારા. હું હમને કરગરીને કહું છું, કરી કરીને કહું છું, આગ્રહપૂર્વક કહું છું, વિનયપૂર્ણાંક વિનવું છું કે, મ્હારા-હમારા ધર્મના ગારવ ખાતર, સમાજના હિત ખાતર, પરભવના ડર ખાતર, ઇજ્જત ખાતર,—રે આ તાકાની પવન વચ્ચે હમારૂ હાડીઉ ડૂખી કે ચાંચીઆના હાથે લૂટાઇ ન જાય અને હમારૂ અસ્તીત્વ બન્યું રહે એટલા ખાતર પણ, આ બધુએ, એ બુદ્ધિશાળી જૈન અગ્રેસરા, એટલા ખાતર પશુ હજીએ ચેતા, હઠ છેડે, શ્રદ્ધા રાખેા અને લવાદ નીમવાથી હમારૂ' કલ્યાણુ જ છે એ કથનમાં સપૂર્ણ આસ્થા રાખા.
૬૯
એવી શ્રદ્ધા ઉત્પન્ન થઇ ચૂકી છે એમ હું માની લઈશ. તે પછી શું? લવાદ કાને નીમવા ? સલાહકારક કમીટીમાં કયા ગ્રહસ્થાને મુકરર કરવા ? તે તે ગૃહસ્થા લવાદ અને કમીટીના મેમ્બર તરીકે ક્રામ કરવા ખુશી છે કે કેમ હેનેા જવાખ લેવા કાણે જવું? ખુશી બતાવતા લવાદ વગેરેએ કામ કચે સ્થળે અને ચ્હારે શરૂ કરવું ? આ સર્વ ખાખતાના વિચાર કરવાના રહે છે; અને એ વિચાર કરવાનુ કામ મ્હારી સત્તા બહારનું છે. તે તેા બન્ને ફ્રીરકાના વાદી–પ્રતિવાદી મહાશયેા અને અન્યાન્ય અગ્રેસરાનું કામ છે; અને તે કામ તે સધળા એકઠા મળીને વિચાર કરે તા જ બની શકે. પત્રવ્યવહારથી કે છૂટીછવાઇ મુલાકાતેાથી કાંઇ જ બની શકે નહિ. એટલા માટે—
પહેલામાં પહેલી જરૂરીઆત અને તુરતમાં ભરવા યોગ્ય પગલુ એ છે કે, શ્વેતામ્બર દ્વિગમ્બર આગેવાનાની એક ન્હાની સરખી કાન્ફરન્સ અથવા મીંટીંગ મુંબઈ જેવા ઉદાર વિચારવાતાવરણવાળા સ્થળે મેલાવવી અને હુંમાં થતી દરેક વાતચીત હાલ તુરત માટે ખાનગી રાખવી.
એ પણ ભૂલવું જોતું નથી કે, આવું આમત્રણ કોષ વગવાળા મેાાદાર પ્રસિદ્ધ જન મહાશયના નામથી નીકળે તેા જ હેમના માન ખાતર બન્ને સંપ્રદાયના આગેવાન ગૃહસ્થા હાજરી આપવા આકર્ષાય. આ મહત્ત્વનું કારણ વચ્ચે આવતું ન હોત તેા હું પાતે એ મહદ્ પુણ્ય અને પ્રચર્ડ સમાજસેવાના સ્હાવા અને સદ્ભાગ્ય પ્રાપ્ત કરવા બહાર પડત. પરન્તુ હું મ્હારી વાસ્તવિક સ્થિતિ

Page #84

જનહિતેચ્છ
position) કરતાં વધારે દેખાવ કરવા ઇચ્છતો જ નથી. કોઈ એક તામ્બર કે કોઈ એક દિગમ્બર સુપ્રસિદ્ધ ગૃહસ્થ અગર વેતામ્બર-દિગમ્બર બનેનું જોડકું આવું આમંત્રણ આપે એ જ વધારે કારગત થઈ પડે; અગર સંવત્સરી પ્રસંગે અપીલ કરનાર-અપીલમાં સહી આપનાર બન્ને વર્ગના જૈન બંધુઓ તરફથી આમંત્રણ પત્રિકા બહાર પાડવામાં આવે તો તે કારગત થઇ પડે. આ અતિ ઉપયોગી, ઉપકારી અને પુણ્યશાલી પગલું ભરવામાં જેઓ પહેલ કરશે તેઓ ખરેખર મહાયશ ખાટશે.
આવી એક સો-પચાસ આગેવાનોની નહાની અને ખાનગી કૅન્ફરન્સ ભરવાનું જલદી બને તે માટે ભારત જેન મહામંડલે તથા મુંબઈની “જેન એસેસીએસન ઓફ ઇન્ડિ” અને
જૈન ગ્રેડયુએટસ અસોસીએશન” પિતાની સઘળી લાગવગને ઉપયોગ કરી પ્રયત્ન સેવ જોઈએ છે. લોખંડ ગરમ છે ત્યહાં સુધીમાં જેઓ ધણુ મારવામાં પ્રમાદ સેવશે તેમાં જૈન કોમના આગેવાન બનવાની લાયકી કેટલી છે તે કોના જોવામાં આવી જશે
ધ્યાન દો કે, જે ચાર વર્ષના અરસામાં આખું હિંદ સ્વરાજ્ય તરફ વધુ ને વધુ ગતિ કરી રહ્યું છે, ઍડરેટે અને એ
મીસ્ટે પિતાના વાંધા દૂર કરી એક થઈ ગયા છે, હિંદુઓ અને મુસલમાને સેંકડો વર્ષની જુદાઈ ભૂલીને સમ્માભાઈ માફક જોડાઈ ગયા છે, લોકમાન્ય તિલક જેવાએ “સઘળા હકકો અમારા મુસલમાન ભાઈઓને આપ, એટલે અમને બધું મળી ગયું માની એવી ઉદ્દઘણું વડે હિંદનું ચળકતું ભવિષ્ય સરક્યું છે તે જ ચાર વર્ષ દરમ્યાનમાં આપણે જેનો કોંગ્રેસ કે દેશને લગતી હીલચાલોમાં ભાગ લેવાનું તો દૂર રહ્યું પણ અંદરોઅંદર લડીને, સરકારને વચ્ચમાં નાખીને, માર ખાવા છતાં પણ કોર્ટનાં જ બારણાં સેવીને. હિંદીઓની સ્વરાજ્ય માટેની નાલાયકીને દાખલો અચ્યો ઇડિઅનેને પુરો પાડયો છે, કોંગ્રેસ માતાની આશાઓને ફટકો માર્યો છે–રે મને માફ કરજે-એક પ્રકારને દેશદ્રોહ કરવામાં જ આપણે ચાર વર્ષ વીતાડયાં છે. આખો દેશ ચાલે એક દિશાએ, અને આપણે એકલા ચાલીએ બીજી દિશામાં -આનું નામ આપણી ઉત્તમતા કે? અને શું આ લાયકાત ઉપર આપણે પિતાને “સમકિતી” અને બીજા બધાઓને “મિથ્યાત્વી” કહીએ છે કે? મહારા

Page #85

- - તીર્થયુદ્ધશાતિનું ‘મિશન”.
૭૧ મુરબ્બી “સમકિતી ' ભાઈઓ! “સમ્યક” અથવા “ચીજને સમ્યક એટલે ખરા રૂપમાં જોવાની હમારી શક્તિને પ્રકટ કરો અને હ. મારા હિતશત્રઓએ પોતાના સ્વાર્થ ખાતર કે બેટી હુંપદ ખાતર હમારા “સમ્યકત્વ” ઉપર લગાડેલાં પડ અને જાળાં અને પડદાને એક બહાદૂર વીરના બળથી તોડી નાંખો. સીમા વગરનું બળ ધરાવનારા મહાવીરના વંશજને છાજતું બુદ્ધિબળ અને ઇચ્છાશક્તિ (will-power) રૂપી બળ પ્રકટા અને સમાજ તથા દેશનું ગૌરવ ખીલ. કલહ અને સ્વાર્થના સ્વપ્નની અંધારી કોટડીમાંથી બહાર કૂદી એકત્ર હિંદના સૂર્યપ્રકાશમાં આવે અને હિંદને પ્રભાવશાલી સ્વરાજ્યનું વાતાવરણ દેખાડવા મથતા હમારા પવિત્ર બધુએને પડખે ઉભા રહી સાચા ધર્મયુદ્ધના સૈનિક બને
વીર પિતા હમને સર્વ સાચી વીરતા આપ! ઉદાર સ્થાનિકવાસી જૈન ભાઈઓને અપીલ
જુનાગઢ ખાતે ગયા ભાદ્રપદ માસમાં “સ્થાનકવાસી જૈન નિરાશ્રીત સહાયક ફંડ” ખોલવામાં આવ્યું છે, જેમાં શરૂઆત? મળેલી રકમોથી સંતોષકારક કામ ચાલે છે. નિરાશ્રીતને આ ફંડમાંથી મદદ કરવામાં આવે છે. ઉદાર દીલના ધર્મબંધુઓએ માસિક યા, વાર્ષિક મદદના રૂપમાં આ પારમાર્થિક ખાતાને ટેકો કરવો ઘટે છે. પૂત્રવ્યવહાર--જેઠાલાલ પ્રાગજી રૂપાણુ વકીલ, કાર્યવાહક, સ્થા. જેને નિરાશ્રીત પંડ, જુનાગઢ.
જોઇએ છે-વાષિક દશ હજાર રૂપિયાની આવકવાળા જેન ટર (એલ. એમ એન્ડ એસ ) માટે સુશિક્ષિત જૈન કન્યા જોઈએ છે. પત્રવ્યવહાર ખાનગી રહેશે. લખો – ડોકટર એમ c/o જન’ પત્રની ઓફિસ. ભાવનગર
જોઇએ છે–સ્થાનકવાસી જૈન કોન્ફરન્સ અને સ્થાનકવાશી મુંબઈ બોડીંગ બન્નેની મરણ તુલ્ય દશા માટે હેના આગેવાને હવે બળાપ કરવા લાગ્યા છે તે બળાપામાંથી તેમને બચાવવા માટે કાં તે તે રીબાતી સંસ્થાઓની આયુષ્યદોરી જલદી તોડી નાખે અગર તે મજબુત હાથથી હેની સ્થિતિ સુધારે એવા કુશળ વૈદ્યની જરૂર છે. ફી તરીકે મનમાન્યાં જુતીઆં મળશે ! ઉમેદવારે તાકીદે નીચેના શિરનામે લખવું – Conscience c/o Himself. શિરનામું ન ઉકેલી શકે તેમણે ઉમેદવારી કરવાની તકલીફ લેવી નહિ.

Page #86

नहित
..
....
mmmm
જાહેર પેપરની દીલેજાનભરી સહાનુભૂતિ. .. (१) मेन गंजीर' पत्र भारतन महामस'नु સુખપત્ર છે હેમાં હેના સુશિક્ષિત સમ્પાદક (કે જેઓ જન્મથી हिमभ्म नेन ) १ :- ..
"Mr. Wadilal Motilal Shaha, the talented Editor of the Jain Hitechchu, and a selfless and ceaseless worker for the good of the Jaina community has addressed several thousand copies of a printed appeal of 8 pages in Hindi and in Gujrati to all Jains, entreating them in the name of Lord Mahavira, and of the noble religion of Ahimsa which was preached by Him, to desist from this irreligious suicidal - struggle, which must necessarily affect prejud. icially Jains and Jainism as a whole. We hope his appeal would not fall on deaf ears, and diseased minds. It is loud enough and sufficiently incisive and sharp-pointed, and we trust that it would not be quite a wail in the wilderness. . .
. (२) जति प्रसाधन माटोमरना भाडेना लिमતવાત સમ્પાદક શ્રીયુત દયાચન્દ્ર ગોયલીય બી. એ. (દિગમ્બર
न) :.. " हम ने गतांक में इस बात पर जोर दिया था कि दिगम्बर श्वेताम्बर समाज में जो मुकदमें तीर्थों के सम्बंध में चल रहे हैं उन का निबटेरा अदालत द्वारा कदापि नहीं हो सकतो, कारण कि एक मुकदमा खतम होगा कि दूसरा प्रारम्भ हो जायगा । वर्षों बीत जाएँगे और लाखों खर्च हो जाएंगे, वकीलोंके घर भर जाएंगे और मुनीम-गुमाश्ते मालामाल हो

Page #87

७३
तीर्थ युधशान्तिनु 'मिशन.' जाएंगे परन्तु मुकदमा जारी रहेंगे। जैन समाजके प्रसिद्ध विचारशील और निःस्वार्थ सेवक मिस्टर वाडीलाल मोतीलाल शाहने भी परस्परके झगडों को मिटानके लिये इस बातका प्रयत्न किया था कि दोनों सम्पदायवाले आपुसमें मिलकर देश हितैषियों द्वारा फैसला कर लें, परन्तु हमे शोक के साथ लि. खना पड़ता है कि हमारी समाज के कुछ धनाढयों के नाम से एक लेख निकला है जिस में उन्होंने हमारे तथा शाह वाडीलाल जी के आशय को न समझकर दिगम्बर समाज को व्यर्थ में भड़काने और अशांति पैदा करने का प्रयन्त किया है। हमारा आशय यह कभी नहीं था और न है कि कोई सम्प्रदाय अपने स्वत्व को खो बैठे । हम बराबर यही कहते आए हैं और कह रहे हैं कि दोनों सम्प्रदायवाले कुछ पंच नियत करें और उन के सामने अपने अपने स्वत्वों को प्रमाण सहित सिद्ध करें। । दूसरे शब्दों में हम यह चाहते हैं कि पंचायत द्वारा फैसला हो जाए। अदालत में समय और धन का दुरुपयोग न किया जाए। हमें आश्चर्य होता है कि आप लोगों ने अदालत में लड़ने को पंचायत से अच्छा समझा है । इस में संदेह नहीं कि आप लोग सदा हमे धर्मशून्य कह कहकर अपने को धर्मात्मा सिद्ध किया करते हैं और अपने मुंह मियां मिटु बना करते हैं, और इस बात का हम पर कलंक लगाया करते हैं कि हम देशोन्नति , की धून में धर्मोन्नति की परवा नहीं करते; परन्तु पाठकगण 'जरा आप ही विचारिये कि जिस मनुष्य में देशोन्नति का इतना भी विचार नहीं कि अदालत में लड़ने की अपेक्षा पंचायत म जाना अच्छा है, उन से क्या धर्मोन्नति की आशा की जासकती है ? जिस मनुष्य को समाज के रुपये का दुरुपयोग होते

Page #88

७४
नाहित. देखकर. दुःख नहीं होता, वह क्या धर्मोनति कर सकता है ? स्मरण रहे अदालत भी जब मुकदमा पेचीदा देखती है तो पंचायत द्वारा तै कर लेने के लिये जोर देती है । प्राचीन काल में पंचायतों द्वारा ही सारें मुकदमें तै हुआ करते थे। यह कहना कि पंचायत में क्या वकील को देना नहीं पडता, इस बात को सिद्ध नहीं करता कि पंचायत और अदालत के खर्च बराबर है। पंचायत के रूबरू यदि आप में योग्यता हो तो आप. स्वयं अपने पक्ष का आसानी से समर्थन कर सकते हैं। महीनों अदालत में झांकने और इतना बडा दफ्तर रखने की बजाए योडे से समय में तमाम बातों का निबटेरा हो सकता है । यह कहना कि पंचायत के फैसले से संतोष नहीं होता सर्वथा मिथ्या है । इस के विपरीत ऐसा प्रायः देखने में आता है कि भदालत के फैसले से, सब जज के फैसले से, हाईकोर्ट के फैसले से, पीवी कौंसिल के फैसले से, हारने वाले पक्ष को संतोष नही होता, परन्तु ऐसा कभी मुन्ने में नहीं आया कि पंचायत से किसी पक्षको संतोष न होता हो । पंचायत का फैसला ही ऐसा होता है कि जिसमें दोनों पक्ष वालों को संतोप होनाए। पंच लोगों का भाव ही यह होता है कि ऐसा फैसला किया जाय कि जिस से किसी पक्षको असंतोष प्रगट करने का अवसर न रहे । खास कर सम्मेद शिखर जी जैसे मुकदमें में पंचायत द्वारा यह कदापि संभावना नहीं की जा सकती कि वह दिगम्बरियों का तीर्थ राजसे बिलकुल स्वत्व मिटा दे, अथवा श्वेताम्बरियों का हटादे । परन्तु अदालत से यह सम्भव है कि वह एक पक्ष का स्वत्व बिलकुल मिटा दे । सर्वज्ञ देव न करें, यदि पीवी कोंसल ने किसी एक पक्ष के स्वत्व को बिल- - कुल मिटा दिया तो फिर क्या होगा? ऐसी अवस्था में पंचा

Page #89

तीर्थ युद्धशान्तिनु' 'भिशन.'
यत द्वारा ही ऐसे झगडों को तै करा लेना चाहिये । परन्तु जो महाशय इस राय से सहमत नहीं है और अदालत द्वारा लडना ही श्रेष्ठ समझते हैं, उन्हें हम उन के इस उदारता के कार्य से रोकना नहीं चाहते, परन्तु इतनी प्रार्थना अवश्य करते है कि मुकदमे का खर्च वे अपने पास से करें । बेचारी जाति को रुपये का दुरुपयोग करने के लिये बाधित न करें । वह जाति जिसे रुपये का हिसाब भी नहीं समझाया जाता, यह कदापि नहीं चाहती कि १ रु. के स्थान में १००) खर्च हों । यदि आप लोग इसी मार्ग का अवलम्बन करना चाहते हैं, तो इस के खर्च का भार भी आप अपने सिर पर उठाइये । आप लोगों में बडे बडे धनाढ्य हैं, देखें कौन उदारता दिखलाते हैं और कबतक लड कर अपनी तीर्थ भक्ति को दिखलाते हैं । दूसरों की निंदा करने, दूसरोंको धर्मशून्य बतलाने से आप घ मात्मा नहीं बन सकते । धर्म ग्रंथों को रट लेने से, दस बीस लाख के धनी हो जाने से कोई धर्मात्मा नही बन सकता । धर्मात्मा वह है जिस ने कुछ अपने मन बचन काय को अपने वश में किया हो, विषय वासनाओं को मंद किया हो, कपायों को शमन किया हो । जिनकों विषय वासनाओं से कभी छुट्टी नहीं मिलती वे चाहे कितने ही विद्वान और धनवान हों धर्मात्मा नहीं कहला सकते ।
७५
"अतएव पाठक गण विचार करें और इस बात के लिये योग करें कि दिगम्बरी श्वेताम्बरी दोनों में परस्पर में फैसला हो जाय और मुकदमेबाजी में फिजूल खर्च न हो ।”
(3) मनुं सोऽप्रिय हैन पत्र 'सांभवर्तमान' पारसी માલેકીતુ હોવા છતાં, જે દિવસે મ્હારી ‘અપીલ’ બહાર પડી તે જ

Page #90

9.
જૈનહિતેચ્છ.
- દિવસના પિતાના અંકમાં (તા. ૧ સપ્ટેમ્બર) આજની જૈન
સંવત્સરી–જેન કેમને એક અપીલ” એવા હેટા મથાળા તળે એક લાંબી મુખ્ય લેખ ( લીડર) લખવા જેટલી ભલાઈ બતાવી ચૂક્યું હતું, જે લેખ નીચે મુજબ છે –
“આજે આપણા જઈને ભાઈઓને સંવત્સરીનો પવિત્ર તહેવાર છે. એ પર્વને જઈન કોમ વાજબી રીતે મેટી અગત્ય લાગુ પાડે છે. ભગવાનના નામ ઉપર હંમેશાં મરી ફીટતી ધર્મચુસ્ત જઈને કોમ એ પવિત્ર દિવસે ભગવાનની આજ્ઞા અનુસાર ચાલવાને ખાસ ઇંતેજાર બને છે. સંવત્સરીનું પર્વ જઈનમાં સર્વોત્તમ લેખાય છે, કેજે દિવસે એક ક્ષુદ્રમાં ક્ષુદ્ર માણસ પણ ભગવાનની ભક્તિ કરવા. અને ભગવાનની આજ્ઞા માથે ચડાવવા ચુકતા નથી. એ શુભ દિવસે દરેક બુદ્ધીશાળી જઈને ભગવાનની આજ્ઞા સાંભળવા, વિચારવા અને અમલમાં મુકવા ખાસ ઉત્સુક બને છે. જઈની માન્યતા મુજબ શ્રી છન ભગવાન એક વખત આપણું જેવા મનુષ્ય હતા, પરંતુ જયારે મારા-તારાપણાને ભેદભાવ અને સકળ પ્રાણી માત્ર સાથે વેરભાવ છોડી દઈ ક્ષમાના સાગર બન્યા ત્યારે તેઓ મનુષ્ય મટી. ભગવાન થયા. તેઓ તેમના અનુયાયીઓને પણ એજ માર્ગે ચાલવાનો ઉપદેશ આપતા ગયા છે. એટલા માટે શાસ્ત્રકારોની આજ્ઞા મુજબ વેરવિરોધની ક્ષમા-કાંઈ નહીં તે વર્ષમાં એકવાર સંવત્સરીના પવિત્ર પર્વ પ્રસંગે—માંગવાની દરેક ધર્મચુસ્ત જઇનની પહેલી અને આઈન ફરજ છે. એ જ કારણથી સંવત્સરી પ્રતિક્રમણની યોજના કરવામાં આવી છે; એજ કારણથી દરેક જઈને ભાઈઓ એક બીજાના ઘરે જઈ “ખમત ખામણાં કરી આવે છે, અને ગામે ગામ પિતાના સંબંધીઓને “ક્ષમાપના પત્રો લખે છે.
જઇનેની આવી ધામક માન્યતા હોવાથી આજના સંવત્સરીના પવિત્ર પર્વ પ્રસંગે ભગવાનની આજ્ઞા પાળવાને તૈયાર થવાને તેઓને જાગરૂત કરવા સારૂ કેટલાક આગેવાન કેળવાયેલા જઈને ભાઈઓએ પિતાની કોમ જેગી એક અગત્યની અપીલ બાહર પાડી છે, જે ઉપર તમામ જૈન બંધુઓનું આપણે માનપુર્વક ધ્યાન ખેંચીશું.
જાણીતા કેળવાયલા ગ્રહસ્થા તરફથી પોતાની કોમનું

Page #91

તીર્થયુદ્ધશાન્તિનુ મિશન. હીત હઈડે ધરીને જે વિચારશીલ અપીલ આજના પવિત્ર દિવસે બાહર પાડવામાં આવી છે તે ઉપર જઈન કામના સઘળા ફીરકાએના એક એક જઇન ભાઈએ પુરસ્પતી, ગંભીરાઈ અને ધીરજથી પુખ્ત દરમ્યાફત કરવો ઘટે છે. જન ધર્મના બે અને આજે લાંબો વખત થયે પિતાના તીર્થના ધામો માટે લાખ રૂપીઆના ખર્ચે એક મેક સાથે ચાલુ કછઆઓ થયા આપણે જોયા છે. એ કજીઆઓ લડવા પાછળ નાણુંની જે મેરી બરબાદી કરવામાં આવી છે તેમાંથી જૈન કોમના ઉપયોગનું અને તેની ઉન્નતિ કરનારું એકાદ મહત્વનું ખાતું એ ભાઈઓ જે ગંભીરાઈથી મનપર. લેતે ખચીતજ આસાનીથી સ્થાપી શકતે. સંવત્સરી જેવા મહવિના દિવસે વૈરવિધ છોડીને ભગવાનને રાજી કરવામાં શું જૈન બંધુઓની પવિત્ર ફરજ નથી એ સીધો સવાલ આજના શુભ દિવસે આપણે તેને પુછીશું. ખુદ ભગવાન કે જેઓ સધળી જાતના વેરવિરોધના કટ્ટા શત્રુ છે તેમનાજ ધર્મનાં કે તીર્થનાં નામથી માંહોમાંહે વેરવિરોધ કરવામાં જેને બીલકુલ વાજબી લેખાશે નહીં. ઉપલા જઇન મુખીઓ પોતાની અપીલમાં વાસ્તવીક રીતે જણાવે છે તેમ તીર્થો તારવાને માટે અને નહીં કે ડુબાવવાને માટે છે. માટે ધર્મ કે તીર્થ નિમિત્તે જઈનેથી કલેશ કે વેરવિરોધ થઈ જ શકે નહીં તે બીન જઈને હમણું ગાયા ભુલી ગયા લાગે છે. ઐક્યતાનું બળ જમાવી તે વડે સંસારને તરવાનો પુલ બનાવવાને બદલે તે બળ તીર્થ નિમિતેજ તેડવાને જઈનને તૈયાર થતા જોઈને આપણને ખચીતજ ભારે ખેદ ઉપજે છે. આખી દુન્યામાં જઈનેની વસ્તી માત્ર ૧૩ લાખની ગણાય છે; માટે કુસંપ કરીને અંદર અંદર લડી મરીને નબળા પડવાને રસ્તો અંગીકાર કરવાથી બાઝ આવવાની ઠાવકા જઇએ હવે દુરઅંદેશી બતાવવી ઘટે છે. એક્યતાના બળ વગર જડવાદના આ જમાનામાં પવિત્ર જઇને ધર્મ પોતે કેવી રીતે ટકાવી શકશે તે ઉપર શાંતીથી ઘર કરવાને જઈન બંધુ. એને આપણે સંવત્સરીને આજના પ્રસંગે મજબુત આગ્રહ કરીશું. વેપારીઓ નફા છેટાને હીસાબ જેમ દીવાળી પર કહાડે છે તેમ પાપ-પુણ્યનું સરનામું સંવત્સરીના દિવસે કહાડવાની દરેક સાચા જઇનેની શું ફરજ નથી? - મજકુર જઈને આગેવાનોની અપીલમાં જેમ વાજબી રીતે

Page #92

જૈનહિતેચ્છુ.
જણાવવામાં આવ્યું છે તેમ તીર્થસ્થાનાના ખરા માલેક તા ભગવાન છે; શ્વેતામ્બર જઇના અગર દિગમ્બર જઈનેા તા ભગવાનના ત્રસ્ટી છે. ભગવાનના એક પુત્ર મદિર અધાવે અને બીજો પુત્ર તે મંદિ રના માલિક બનવા તૈયાર થાય એ જેમ શાભા ભર્યું નથી, તેમજ પહેલા પુત્ર કા` દરબારે હડે એ પણ શાભાભર્યું નથી. માટે એવા માંહામાહેના વાંધાની, ભાઇચારાની રીતે-સમાધાનીથી અને સુલેહશાંતીથી પતાવટ કરવાની દેખીતી માટી જરૂર છે, અને તેમાંજ જધૃત કામનુ' સાચું હીત સમાયલું છે. આવું ઠાવકું પગલું.ભરવાથી, ન્યાય મેળવવાનાં ઓઠાં હેઠળ ચડસાચડસીના આવેશમાં કાટ દરખારે કરવામાં આવતી લાખા રૂપ્યાની બરબાદી જઈન ખ ુએ આસાનીથી અચાવી શકશે, અને તેને કામના લાભનાં બીજાં ભલાં કામેામાં રૂડા ઉપયેાગ કરી શકવાને લાગ્યશાળી નીવડશે. માટે શ્રી મહાવીર પીતા કે જેમના સર્વે જૈતા પુત્રા છે તેમના નામના ગઉરવ ખાતર, તેમના ધર્મના ઞરવ ખાતર, તથા દુન્યામાં મુઠ્ઠીભર બાકી રહેવા પામેલા . જનાની અક્યતાને ખાતર કા દરબારે નહીં ચહડતાં લેાકપ્રીય, સુદ્ધીશાળી અને અપક્ષપાત આગેવાનેાની લવાદી મારફતે ધર્મ સંબધી સવાલેામાં ઇન્સાફ મેળવવાની ઉપલા ગૃહસ્થાએ આજના સવત્સરીના દિવસે પેાતાની કામને કીધેલી માનપૂર્વક વિન ંતી દરેક જઇન બંધુના ઉત્સાહપૂર્વક ઉત્તેજનને દરેક રીતે પાત્રજ લેખારો, શ્વેતામ્બર–દિગમ્બર વર્ગ વચ્ચેના તીર્થં સંબધી ઝગડાઓનું નીરાકરણ કોર્ટ દરબારમાં ચાલતા કેસ હાલ તુરત મેકક્ રખાવીને, બંને પક્ષે પસંદ કીધેલા પોતાનાજ લેાકમાન્ય ગાંધી સરખા પ્રજાકીય આગેવાનને લવાદ તરીકે તેમી તે મારકૂતે કરાવવાનાં પગલાં જઈને કામ જો ભરશે તેા તેથી પેાતાના પવીત્ર ધર્મની આજ્ઞા અનુસાર વેરવીરાધ ટાળવાનું પુન્ય તે જેમ હાંસલ કરી શકરો, તેમ માતાની કામને એકત્ર બનાદ્રીને પોતાના ધર્મનું બળ તે વધારી શકશે. પેાતાના આગેવાન ધર્મબંધુઓની એ વાજબી વીન ંતિને અનુસરીને સંવત્સરીના આજના પવીત્ર શુભ દીવસથી શ્વેતાંબર-દ્વિગ અર જઇન ભાઇઓ પરસ્પર હાથ મેળવવાના જ પ્રયાસ કરવા માંડશે, તેા એવા સંયુક્ત હાથ વડે જઈન કામની પુરાણી કીર્તી તે ખચીતજ એર વધુ ઉજવળ બનાવવાને ભાગ્યશાળી નીવડશે.”
૭૮

Page #93

તીર્થયુદ્ધશાન્તિનું ‘મિશન.”
तीर्थाका नाममाजकी स्थिति में जहाँ तक पता वाढीलालजीके
(૪) જૈન પ્રભાત નામના દિગમ્બર પત્રના આશ્વિનના અંકમાં નીચેની એડીટરીઅલ જોવામાં આવે છે – ___“जैन प्रभात'के गतांकमें हमने तीर्थोके झगडे मिटानेके संबंध एक लेख श्रीयुत वाडीलालजी मोतीलालजी शाहका प्रकाशित किया था। इस लेखको लेखकने गुजराती और हिन्दी भाषामें ट्रैक्टरूपसे भी बाँटा था । ध्यान रहे कि वाडीलालजी न तो दिगम्बर हैं और न मूर्तिपूजक श्वेताम्बर। वे तीर्थोको नहीं मानते । उन्होंने एक साधारण जैन होनेके नातेसे और जैन समाजकी स्थितिका अध: पतन होते देखकर इस ले- . खको प्रकाशित किया था। हमें जहाँ तक पता लगा है दोनो संप्रदायके कुछ कुछ अगुएं और सर्वसाधारण वाडीलालजीके बताये हुए उपायसे सहमत रहे हैं । पर समाजके अभाग्यसे उसमें ऐसे भी मनुष्योंकी कमी नहीं है जो दोनोमें-दिगम्बर श्वेताम्बरोंमें-ऐक्य होने देना नहीं चाहते । समाजके ऐसे पुरुष वाडीलालजीके प्रयत्नके विरुद्धमें परिश्रम कर रहे हैं। उनकी यह हार्दिक भावना है कि दिगम्बर श्वेताम्बरोंका युद्ध शान्त न होने पावे । * * * * * * *
"श्वेताम्बर समाजका भी यही हाल है । उसके अनुयायी भी अपनेको सच्चे कहकर प्रसिद्ध करते हैं, पर उनमें भी वे ही दुर्गुण हैं जो हम दिगम्बरोंमे बता आये हैं। अतएव दोनोका अपनेको सच्चा बताना भूलभरा है। सच्चा सत्यका अनुयायी तो एक भी नहीं है । पर वे जिस सत्यके अनुयायी होना चाइते हैं उसीके लिये श्रीयुत वाडीलालजी आदि महाशयोंने अपने विचार निवेदन किये हैं । वे साधारण जैन समाजको विश्वास दिलाते हैं कि उस निवेदन पत्रमें जो कुछ लिखा गया है समाज के लिये हितकर है और शुद्ध हृदयसे लिखा गया है। समाजके प्र

Page #94

* ૮૦
જનહિતેચ્છ.
स्येक समझदार व्यक्तिको उसके प्रति अपना सहानुभूति दिखाना चाहिए । क्यों कि वर्तमान समय जीवनसंग्रामका समय है। ऐसे समयमें अपने जीवनको उपयोगी न बनाकर उसकी शक्तिका निरर्थक लडाई-झगडोंमें व्यय करना समझदारीका काम नहीं है। ऐसे कामोंमें जो धर्मकी दुहाई देकर समाजको उत्ते. जित करते हैं, असलमें वे समाजको धोखा देते हैं। क्योंकि जैनधर्म कभी कलह बढानेकी-अशान्ति उत्पन्न करनेकी आज्ञा नहीं देता । न वह धर्मके नामसे युद्ध कराता है और न स्वत्वोंका प्राप्त करनेके लिये अँठ, चोरी, रिशवत आदि उपायाँको काममें लानेकी आज्ञा देता है । वह सदा शांति चाहता है और यही उसका उद्देश है । हमारी समाजको अपने धर्मके इस उद्देशको समझकर ही अपने कर्तव्य स्थिर करने चाहिए।"
૫) કવેતામ્બર મૂર્તિપૂજક જન કોન્ફરન્સના મુખપત્ર “હેર૪ના એડીટેરીઅલમાં નીચે મુજબ અભિપ્રાય વાંચવામાં આવે છે –
જ પવિત્ર તીર્થ સંબંધી ઝધડા–શ્વેતાંબર અને દિગંબર વર્ગ વચ્ચે તીર્થો સંબંધી વાંધા દિનપ્રતિદિન વધતા જાય છે. તેને ફેલો એક કોર્ટ દ્વારા કરાવવામાં સંતોષ લેવાતો નથી, પણ એક પક્ષ તે કેટથી પિતાથી વિરૂદ્ધ ચુકાદો આવ્યા કે ઉપલી કેર્ટનું શરણ લે છે અને એમ વધતાં વધતાં કિવિ કાઉન્સિલ સુધી જવા સુધીની વાતો આવે છે; આમ થવાથી લાખો રૂપીને ખર્ચ અને થાગ શ્રમ અને જબરી ચિંતા રાખવી પડે છે. પરિણામે શું થવાનું તે નિશ્ચિત કહી શકાતું નથી, તો એવા મામલામાં આપ મેળે લવાદ માત ઐસેના હકકે સંબંધી ખુલાસો કરાવી લેવાય તો તે ખર્ચ અને શ્રમને ભેગ આપ બચી જાય તેમ છે. તે વણીક જેવા ડાહ્યા વચ્ચે તે પ્રમાણે કરવું ઉચિત છે એમ અમે માનીએ છીએ. આ સંબંધમાં બંને પક્ષનાની સહીવાળી અપીલ આ પત્રમાં પ્રકટ કરી તે પર સમસ્ત સમાજનું ધ્યાન ખેચીએ છીએ ને દરેક પક્ષકાર, તીર્થસંરક્ષક સંસ્થાઓ, અને આગેવાનેને વિનવીએ છીએ કે તેમાં કરેલી વિનતીને સ્વીકાર

Page #95

તીર્થયુદ્ધશાન્તિનું મિશન”. કરી આ વધુ પડતી હદે ચડેલી વાતને અંત લાવ ઘટે છે. આ સુચના જેઓને હિતકર જણાય તેઓએ પોતાને તે. અભિપ્રાય હીલચાલના ઉત્પાદક રા. વાડીલાલ મોતીલાલ શાહ પર લખી મોકલવા કૃપા કરવી. - (૬) વેતામ્બર મૂર્તિપૂજક ફિરકાના “જૈન શાસન' સાપ્તાહિક પત્રના તા. ૬ઠી સપ્ટેમ્બરના અંકમાં અધિપતિની નેંધ નીચે મુજબ છે –
દેશમાં ઠારે ઠાર દિગમ્બર અને વેતામ્બર બધુઓના તીર્થ ક્ષેત્રો માટે આવા ઝઘડાઓ વારંવાર બનતા સાંભળવામાં છે, પરંતુ સૌથી અગત્યને અને સૌથી વધારે નુકશાનકારક શ્રી સમેતશિખરને ઝઘડે આજે ઘણું વર્ષ થયાં આપણી સમક્ષ ચાલી રહી છે, જેમાં લાખો રૂપીયાને અપવ્યય થઈ રહયો છે એટલું જ નહિ પણ ધર્મ અને જાતિનાં સારાં સારાં કાર્યો કરી શકે તેવા આગેવાને દિવસ ને રાત્રિ એ જ ઝઘડામાં રોકાઈ રહયા છે. અને અત્યારે સમસ્ત જગતના મનુષ્યગણની બે અજની ગણનામાં માત્ર ૧૩ લાખ જેટલી અતિ ટુંકી ને થોડી સંખ્યામાં રહયા છીએ તે પણ આપણે આપણી પ્રજા, શક્તિ, વીય, સામર્થ્ય, લક્ષ્મી અને આત્મ ભાવના નાશ વાળતા જઈએ છીએ. તીર્થો આપણને તારવા માટે છે, ડુબાડવાને માટે નથી. આજે લાંબા વખત થયાં સમેતશીખર માટે કેટેના બારણુઓ આપણે ખખડાવી રહયા છીએ પણ ન તો દિગમ્બરીય આગેવાને સમજતા, કે ન તો ભવેતાંબરીય બંધુઓ સમાધાની ઉપર વાત લાવતા. આ સંબંધમાં આપણે દિગમ્બર - શ્વેતાંબર અને સ્થાનકવાસી પત્રકાર બધુઓ ચુપકીદી પકડીને બેસી રહયા છીએ, પણ હવે એ ચુપકીદી તજી દેવી જોઈએ છે. જ્યારે આપણે જોઈએ છીએ કે આપણાજ બધુઓનાં ખીસાંઓ પૈસાથી ખાલી થતાં જાય છે. દિ. ગમ્બર અને શ્વેતાંબર એવા પક્ષથી આપણું ઉન્નતિક્રમમાં વિરોધ આવતો જાય છે, ત્યારે આપણે કાંઈક ઉહાપોહ કરવાની જરૂર છે. આ સર્વજનસમુદાય! આવો યુવક અને આગેવાન વર્ગ! સંવસરીના દિવસે આપણી વચ્ચે આજે લાંબા સમયનું વૈમનસ્ય ચાલ્યું આવે છે તેને વિદારવાનો કાંઈ જેઓએ નિશ્ચય કર્યો છે તેના આપણે અકડા બનીએ. આપણે ખાલી ખાલી સગાં વહાલાઓને લખીએ કે

Page #96

સર
જૈહિતેચ્છુ.
અ
“અમને ક્ષમા આપે-અમે તમને ક્ષમા આપી છે. ”, આપણે ઈતર જાતિના આપણા મિત્રાને પણ વિવેક ખાતર એમ લખીએ, પણ જે આપણા ધર્મના ગુઢ રહસ્ય પ્રમાણે આપણા મધુઓ પ્રત્યે આ પણે કટુતા વાપરીએ છીએ તેની આપણે શું ક્ષમા નહી માગીએ ? દિગમ્બરીય બંધુઓ, ક્ષમા માગેા અને ક્ષમા આપા! શ્વેતાંઅરીય બન્ધુએ ! ક્ષમા આપે। અને ક્ષમા માગેા. અન્ધુ અ ન્યુ માં આમ વિખુટાં રહીને એક એકના દુશ્મન સમાન ત વર્તન ચલાવીએ છીએ ? પરમ માનનીય અન્ધુએ ! ધર્મ વેલચ્છા અને અજ્ઞાનતા છેાડીને આવા આપણે ક્ષમાપનાનાં રહસ્યને ઝીલીએ. આ સમેતશીખરના મુકરદમાની સમાધાની માટે શી યેાજના કરવી, એકજ પિતાના બે પુત્રાનાં વૈમનસ્યને તિલાંજલી આપવાને શા પ્રયાસેા કરવા, એની ઝંખનામાં અમે ધણા દિવસ થયા હતા. પ્રિય સુહા! દુશ્મનાને આપણે ક્ષમા આપીએ છીએ, આપણુને યાદીમાં કારી ધા મારનારાઓનુ આપણે લાલનપાલન કરીએ છીએ, ત્યારે માત્ર આપણા અન્ધુઆ, માત્ર એક પુજા વિ ધાનમાંજ સહેજ મતમતાંતર ધરાવીએ, બીજા કાઇ પ્રકારનું કાંઇ વૈમનસ્ય નહી, તેવી પરિસ્થિતિમાં અરેરે ! આપણા ઉદાર દગમ્બરે અને શ્વેતાંબરાના ઉદાત વર્તનમાં આટલી કલુષીતતા વાપરીએ તે શું કદિ યેાગ્ય કહેવાય ? પ્રિય બન્ધુએ ! અમારી એ જંખના ઘણા વખત થયાં ચાલી આવતી હતી; પત્રકારનુ કર્તવ્ય સત્ય રાહ દર્શાવવા એ જ છે. છતાં કર્તવ્ય માર્ગમાં અનેક વિટ་બક્ષુએ સહતાં આ દિગમ્બર શ્વેતાંબરની સધી કરાવવાનું વાતાવર જનસમાજમાં જરાએ સ્ફુરે તેા તે પ્રસગને ઝીલી લઇ યાગ્ય ઉદવાહન કરી શકાય, એ આશયે અત્યાર સુધી સમયની રાહ જોવાતી હતી. આમાં અમારા પ્રમાદ સેબ્યા જાય તે પશુ તે ક્ષતન્ય ગણાય એમ યાચી આ સધિના યાગ્ય કાલને અમે સંપૂર્ણ અનુમાદન આપીએ છીએ. યેાગ્ય સંધિ આવી છે, ચાલા તેને વધાવી લઇએ. આપણા ઉભય પક્ષના માનવંતા આગેવાનેાના એકીકરણે આજે એક નવી યાજના આપણી પાસે રજી કરી છે. વાચકે ! આવા ! આપણે તેને વધાવી લઇએ. સમેતશીખરના હક માટે આપણે જે લડીએ છીએ અને દિગમ્બર બન્ધુએ ગર્જના કરીને જે લાખા રૂપીયાના ચંદો એકઠો કરે છે અને શ્વેતાંબરાજે

Page #97

20
તીર્થં યુદ્ધશાન્તિનુ ‘મિક્ષન.'
લાખાના ભંડાર વકીલ બેરિસ્ટરામાં વાપરે છે તે ખીના માટે આપણે હવે શાચ કર્યા વીના નહીં રહી શકીએ. અને એમ કરીને એક પિતાના એ પુત્રાનાં વૈમનસ્યને તિલાંજલી આપવાના જે અવસર આવ્યા છે તેને અનુમેાદન આપી એ ઉપર્યુંક્ત મહદાશયી . બન્ધુએ દર્શાવેલી સમેતશીખર અને એવાં ખીજાં તી ક્ષેત્રા કે જેમાં શ્વેતાંઅર દિગંબરના હકનેા ઝાડા ખડા થતા હોય તેમાં કા દરબારે ખરચીનાં નાણાં નહીં વેરતાં એક નવી યુક્તિ અજમાવીએ. આપણા દેશના પ્રજાકીય આગેવાના કે જેઓ બહાશ ધારાશાસ્ત્રીએ હાય જેમકે સત્યેન્દ્રપ્રસાદ સિંહા, સુરેન્દ્રનાથ બેનરજી, મી. વાચ્યા કે મહાન સ્વાત્યાગી નર લેાકમાન્ય ગાંધી, વિગેરેને વચ્ચે નાંખી આપણા તીર્થંના ઝઘડાનું નિરાકરણુ લાવીએ. આ અનુપમ આન્દોલન સફલ જૈન સમાજને લાભકર્તા અને અત્યંત હિતાવહ છે. તીર્થોના ઝઘડામાં તેત્રા મહાશાની લવાદ નીમીતે નીવેડા લાવવે તેમાં સમય, શક્તિ અને લક્ષ્મીના બચાવ થશે અને માને સરખા સતાષ થશે. આ યોજનાથી ખરેખર આપણા કલેક્ષને તિલાંજલી મળશે. ઉપર્યુક્ત બન્ધુએ આવી યોજના રજી કરીને વ્યત્રહારિક રીતના જે ફાયદા જણાવે છે તે પણ ખરેખર મનનીય છે. આગેવાનોના મતને કોર્ટના ફાયદાની બારીકીએ ક આધ કરી શકતી નથી. તે તેા કેવળ સત્યનેજ શૈધે છે . અને સત્યને ન્યાય આપે છે. આ અને એવા ખીજા અનેક કારણેાએ આપણને એજ ઉપર દર્શાવેલ ચાજના અનુકુલ છે. તેા ને આપણે તે ચે:જના કામે નહી લગાડીએ તે હવે આપણા કેમે પાર આવે તેમ નથી. આપણા દેશમાં ગ્રામ્ય પંચાયતા, લેાકલ ખેડ, ન્યાય આપવા માંડી છે અને હામ રૂસના માટે આગેવાના મથી રહ્યા છે તેવામાં દેશનું ગૈારવ સાચવનારી જૈન પ્રશ્નજ પેાતાના દેશજીય આગેવાને પાસે ન્યાય માગીને સ્વરાજ્યના ન્યાય મંદિરના લાભ લીધો તેવા દાખલા પ્રથમ તકે કાં ન બેસારી શકે ? બન્ધુએ ! આપણું એજ કર્તવ્ય અને એજ નિશ્ચય. આપણા જૈન સ્વાસ્થ્ય માટે, આપણા ગૈારવ માટે એજ રાહ. આપણા એજ નિશ્ચય થવા જોઇએ કે ઉપર જણાવેલા મહાશયાની ચૈાજજનાને બહાલી આપવી અને દરેક ગામના આગેવાનાએ તેમાં સહાનુભુતી દર્શાવવી. છ

Page #98

જૈનહિતેચ્છુ.
(૭) શ્વેતાંબર ‘જૈન’ [સાપ્તાહિક] પત્રના તા. ૩ સપ્ટેમ્બરના અંકમાં નીચે મુજબ એડિટારીઅલ છેઃ—
૪
:
“આ પર્યુષણ પર્વ પ્રસંગે, વીરશાસનનું ઐક્ય જળવાય અને આવાં નિરર્થક વૈર આછાં કરી લવાદ માત આ તકરારના અત લાવવામાં આવે તે માટે સકળ સંધતું લક્ષ ખેચવા શ્વેતાંબર તેમજ દીગંબર અને સ્થાનકવાસિ સંપ્રદાયના આગેવાન અને સુશિક્ષિત–પ્રતિષ્ઠિત ગૃહસ્થા તરફથી એક પેમ્પેલેટ બહાર મુકવામાં આવ્યું છે, અને તે સાથે આવા ઝધડા પાછળ લાખાના ખર્ચ ન કરતાં પાતપાતાના આગેવાનેાતે લવાથી છેવટ લાવવાને લખવા દરેક ગામાના સધને વિંન'તિ કરવામાં આવી છે.
સવત્સરી જેવા પવિત્ર દિવસે આંતર વિરાધને દૂર કરી તિભૂમિની પવિત્રતા જાળવવા સાથે હક્કની ભાંજગડનેા વ્યાજબી કુડચેા જૈન સમાજ પાતાના હાથે લવાદથી લાવે તેવે! શુભ પ્રસંગ પ્રાપ્ત થવા એ આનંદને વિષય છે. *
*
*
*
*
આ ચાજના બહુ કિમતી અને અગત્યની છે એમાં શક નથી.
।
“સ'ધનુ' એકય એ સમાજનું બળ છે. દાયકા પૂર્વે સમેતશીખર ઉપર હવા ખાવાના બગલા આંધવા ખગાળાના ના. લે. ગવર્નર ફ્રેજર સાહેબના પ્રયત્ના પણ આવા અય દર્શક અવાજથી ભાંગી પડયા હતા, તે એકત્ર બળની સંગીનતાનું જીવતું જાગતું દૃષ્ટાંત છે. એટલુંજ નહિ આવી વિશ્વાસુ લવાદના જન્મથી અનેક ભાંજગડાના પહેલી તકે અને આછા ખર્ચે અત આવવા ઉપરાંત રાજકિય હકો મેળવવામાં પણ જૈન સ માજ આગળ વધી શકે તેમ છે. તે આ લવાદની યેાજના પ્રમાણિક પણે અમલમાં મુકવા અને સધના નેતાએ ચેાગ્ય મસલત કરશે તેમ અમે ઇચ્છીએ છીએ, અને દરેક ગામના સધ તે માટે પેાતાની સલાહ આપણી આણંદજી કલ્યાણજીની પેઢી તરફ્ અમદાવાદ લખી સમાજના એક દર્ અવાજ રજી કરશે તેમ આશા રાખીએ છીએ.”

Page #99

મેશર્સ મહેતાની કાં
સરકારી તથા જી. આઇ. પી. રેલ્વેના લીલાઉવાળા. મેડાઝ સ્ટ્રીટ, કાટ, સુખઈ.
આફીસ ટેલીફોન નં. ૧૨૮૫
ઘરના ટેલીફોન નં. ૬૯૬ મુંબઇના સર્વ લીલાં ખાનાઓ કરતાં કોઇ અવનવી અને સ્વતંત્ર પદ્ધતિથી ચાલતું, વેચનારાઓના લાભ હમેશાં સાચવતું, ણાજ મધ્યમસરના કમીશનથી કામ કરતું, ખરીદદારાને ડગાવાની સ્તીથી દુર રાખતું, જરાપણ ઢીલ કીધા વગર વખતસર હિસાબ કાવતું અને ફક્ત પ્રમાણીકપણા ઉપરજ પેાતાના આધાર રાખતું ના એક આબદાર અને મોટા લાગવગવાળુ લીલાંઉખાનું છે. માએ તેની સાથે કામ પાડયું છે ?
તેના માલીકનેા આજ લાઇનમાં ઘણાં વરસાને અનુભવ વાથી કેવા માલ ક્યાં વેચવા તથા તેવા માલ ખરીદનાર માણસની
સ્થિતિ છે. તે એવણ બરાબર સમજે છે અને ખરીદદારાને અવણના મારફત ચેાકસ જાતની સવળતા મળતી હાવાથી માલના ભાવ ઘણા સારા ઉપજે છે.
માલીકની સીધી દેખરેખ હેઠળ બધું કામકાજ થાય છે. અંતે છેલ્લામાં છેલ્લી સુધરેલી ઢબ મુજબ અત્યંત કરકસરથી તેનુ મેનેજમેન્ટ ચાલતું હાવાથી ઘણાજ મધ્યમસરના કમીશનથી તદ્દન પ્રમાણીકપણે કામ કરવું તેને પાસાય છે.
ટુંકામાં તે એક સર્વોત્તમ લીલાંઉખાતુ છે. નામદાર સરકાર, જી. આઇ. પી. રેલ્વે, તથા અનેક મોટા માણસેા તરથી તેને કામ મળે છે અને તમારા તરથી પણ કામની આશા રાખે છે.
દરેક બાબતમાં ઘણીજ સભ્યતા સાથે પુરેપુરૂં ધ્યાન અપાય છે. जो तमारे हजारो रुपिया रळवा होय तो
વેપારીને હંમેશનાં ઉપયાગી નીચેનાં પુસ્તક વાંચેા. ભવિષ્ય દ્વિપક—જેનાથી રૂ, સુતર, ચાંદી, અફીણ, ઘઉં, ાખા, અળસી, સરસવ, એરંડા, ધી, તેલ, ગાળ, ખાંડ વગેરે અનેક ચીજોમાં તેજી-મદી ક્યારે અને કેટલી થશે તે સ્પષ્ટ જાણી શકાયછે. રૂ.૧) ભવિષ્ય દ ક—આયુષ્ય, રાગ, મરણ, સુખદુ:ખ, વેપાર, તેાકરી, પરદેશ ગમન વગેરેમાં થનાર લાભ-હાતી જાણવા માટે આ ગ્રંથ એક દુરબીન જેવા ઉપયાગતા છે. કિ. રૂ. બા
ભવિષ્યઃપણ—નવું વર્ષ કેવું નીવડશે, વરસાદ, ખેતી, નીપજ કેવાં થશે તે તથા અનેક ચીજોમાં થનાર વ‰ટ અગાઉથી બતાવ નાર આ ગ્રંથ પૈસા કમાવાનો ઉત્તમ સાધન રૂપ છે. કિ રૂ. હમેશ ઉપયોગી એવા આ ગ્રંથે હમણાંજ ખરીદી માબાદથાઓ. મારા પતા:-મી, એસ. શાહ-વઢવાણ સીટી ન ૨.

Page #100
SARArrasaaanaasastaa AaaaaaaaARA (1) શ્વેતામ્બર-દિગમ્બર શાન્તિપ્રચારક ‘અપીલ’માં સહી કરનારા ગૃહસ્થા પ્રત્યે વિનતિ.. બને ફીરકાના આગેવાનોની હાની કોન્ફરન્સ મુંબઈ ખાતે બોલાવવાની તાકીદ કરી, એ કૅન્ફરન્સમાં લવાદ કોને નીમવા તે સવાલના નિર્ણય સાથે મળીને કરશે તથા તેઓ પ્રત્યે લવાદનું કામ સ્વીકારવાની અરજ કરો. | ( વાંચે, આ અંકનું પૃષ્ટ 67. ) (2) અન્ય જન ફીરકાઓ અને જનેતર કેમેરા પ્રત્યે વિનંતિ. હુમારી અંદરનાં તડ દૂર કરી ઐય કરી; વાંધાની પતાવટ દેશનાયકા મારફત જ કરે; દેશનાયકોને દેવ’ માનો. હમારી કોમ એ હુમારા દેશનો એક ભાગ છે—બન્નેનું' હિત જોડાયલ' છે એ દૃષ્ટિથી જ કેમનું કામ કરે. " ( વાંચે આ અકના પૃષ્ટ 4, 88, 2, 21, 36, 58, 67. ) aasanaaRARRRRRAREN ને બે પ્રેસમાં હાથાભાઈ શકરાશા | ગાંધીએ જાણું, ખાડીઆ, અમદાવાદ ન્નકરી RSS બ