________________
૪/૮૮
'
જૈનહિતેચ્છુ.
સમાજ, રાષ્ટ્ર, ઈત્યાદિ ભાવના'એ (Concepts) ના પ્રશ્ન ( કે. જે હરગીજ સાંપ્રદાયિક નથી ) વિચારવાને પરિશ્રમ લેવો. વળી એ પણ જણાવીશ કે, આજે સમસ્ત હિંદને સૌથી વધારે આવશ્યક્તા ઐયની છે, કે જે ઐક્ય દરેક કામમાં શિથિલ થયેલું જોવામાં આવે છે. કેમ અને પંથને લગતા પ્રશ્નને રાષ્ટ્રિય દૃષ્ટિબિંદુથી ચર્ચવા અને રાષ્ટ્રને જે જે તવાની જરૂર છે તે તેતો . દરેક કેમ અને પંથમાં–તે તે પંથની ધાર્મિક માન્યતાને આબાદ રાખીને–દાખલ કરવાં: એ, આજના દેશકાળમાં દરેક સાચા અને સમજદાર દેશસેવકનું પ્રથમ કર્તવ્ય છે.
અને મને વિશ્વાસ છે કે આ અંકમાં અપાયેલો હારા સુલેહના ‘મિશનરને ઇતિહાસ તથા રાષ્ટ, સમાજ, ધર્મ ઇત્યાદિ ભાવના” (Concepts) સંબંધમાં કરાયેલી ચર્ચા, તેમજ એક્યબળ-- ની તારીફ અને અક્યની હિમાયત કરનારા આ અંકમાંના જુસ્સાદાર શબ્દ : એ સર્વ હિંદની પ્રત્યેક કેમ અને ફીરકાને, એક યા બીજા રૂપમાં, એક યા બીજે પ્રસંગે ઉપયોગી થયા સિવાય નહિ જ રહે. તે
બે સિદ્ધાંતમાં મહને સંપૂર્ણ શ્રદ્ધા છે. (૧) પ્રતાપી લેકના-- યાને આગળ કરવા, (૨) મનુષ્યને નિર્માલ્ય બનાવનારી–બુદ્ધિવાદનાં ચુંથણ પર નભતી-કોથી માનભરી રીતે છૂટાછેડા કરવા. આ બે સિદ્ધાંત હિંદની દરેક કામના મગજમાં ઠેકઠેકીને ઘુસાડવા જોઈએ છે અને નેશનલ કોન્ટેસના આગેવાનોની દષ્ટિ સમક્ષ અહારાત્રી ધરી રાખવા જોઈએ છે. ખુદ કેળવાયેલા વર્ગનું પણ આ બે સિદ્ધાન્તાના : ગરવ તરફ લક્ષ જવા પામ્યું નથી; અને તેથી આ બે મુદા પર થોડુંક વિવેચન અહીં કરવું આવશ્યક સમજું છું. '
કોઈ પણ પ્રજાને ઉદ્ધાર, આજકાલ મનાય છે તેમ, સંસારસુધારા પર કે કેળવણીના પ્રચાર પર આધાર રાખતો નથી; પરન્ત: પ્રજાના બલ અને અમુક પુરૂષોમાં પ્રજાએ મૂકેલી સંપૂર્ણ શ્રદ્ધા પર જ દેશના ઉદ્ધારનો ઘણોખરો-લગભગ બધે આધાર છે. પ્રજાના બળને નિસ્તેજ કરનાર ચીજોમાં મુખ્યત્વે નિર્માલ્ય કેળવણી અને ટંટા વધારવામાં પરિણમે એવા પ્રકારની ઇનસાફપદ્ધતિ : એ બે છે. અને એ બન્નેને ઇલાજ માત્ર એક જ છે--સમર્થ લોકનાયકે | મતલબ કે, દેશદ્વાર માટે સૌથી અગત્યનું તત્ત્વ સમર્થ લેકનાયકે.
