________________
વિશ્વનું પરિમાણ રજજુની પરિભાષામાં આપવામાં આવ્યું છે. તેને સમજાવવું મુશ્કેલ છે. વિશ્વની ઊંચાઈ ચૌદ રજજુ છે. તળિયેથી પૂર્વ-પશ્ચિમની પહોળાઈ સાત રજજુ છે. મધ્યભાગની પહોળાઈ એક રજજુ છે. ઉત્તરોત્તર પહોળું થતાં તે ઉપલા મધ્યભાગમાં પાંચ રજજુ પહોળું હોય છે અને તેની ટોચ ઉપરની પહોળાઈ એક રજજુ જેટલી હોય છે. તેની ઉત્તરદક્ષિણ જાડાઈ સાત રજજુ હોય છે.
વિશ્વની ટોચ ઉપર સિદ્ધક્ષેત્ર આવેલું છે. તેને સિદ્ધશિલા પણ કહે છે અને તે મુક્ત જીવોનું નિવાસસ્થાન છે. તેને આકાર ઉઘાડેલી છત્રી, ઘુમ્મટ કે ઉંધા પ્યાલા જેવો છે. તેના મધ્યભાગની પહોળાઈ આઠ યોજન છે. તે સ્વયં પ્રકાશિત છે. મુક્ત જીવો તેમાં શાશ્વત આનંદમાં વસે છે. કર્મથી મુક્ત થઈ, જીવ સૃષ્ટિના છેડા સુધી ઉપરની તરફ જાય છે. ગતિનો સિધ્ધાંત પૂરો થવાથી મુકત જીવો હંમેશને માટે અહીં સ્થિર થાય છે. તેઓ શુદ્ધ જીવરૂપે, સાચા, નિત્ય, સર્વજ્ઞ અને સર્વશકિતમાન ઈશ્વરત્વમાં વસે છે. સિદ્ધશિલા લોક અને અલોકની વચ્ચેનું સ્થાન છે.
લોકમાં રહેલાં છ દ્રવ્યો અલોકમાં હોતાં નથી. સંક્ષેપમાં કહેતાં, બંધારણ અને સ્વભાવ બંનેમાં અલોક, લોકના અભાવરૂપે છે.
જેન ખગોળવેત્તાઓનું માનવું છે કે પૃથ્વી સ્થિર છે અને સૂર્ય તેની આજુબાજુ ઘુમે છે. ટૉલેમીને મત પણ આવો જ હતો. કૉપનકસે આનાથી વિરૂદ્ધ અભિપ્રાય આપ્યો. એના મત પ્રમાણે પૃથ્વી ઘૂમે છે અને સૂર્ય સ્થિર છે. પ્રૉ. આઈન્સ્ટાઈનના સાપેક્ષવાદ પહેલાં ટૉલેમીને મત અશકય અને બાલિશ લાગતું હતું. હવે એવું જાહેર થયું છે કે સૂર્યની આસપાસ પૃથ્વીના ભ્રમણની વાત, ગણિતની સગવડ ખાતર છે. જી. આર. જૈને, હેમ્બર્ગ યુનિવર્સિટીના ડૉ. શુબ્રગના, ૧૯૨૮ના જાન્યુઆરીની ૩૦મીએ દિલ્હી ખાતે આપેલા વ્યાખ્યાનમાંથી આ પ્રમાણે ટાંકયું છે : “વિશ્વના બંધારણનું જેને પૂર્ણ જ્ઞાન છે તેઓ જૈન ચિંતનના તર્ક અને સુસંગતિની તારીફ કર્યા વિના નહીં રહે. સુપરિષ્કૃત વિશ્વવિજ્ઞાનના વિચારોની સાથોસાથ તેમાં ખગોળ અને ગણિતનું પણ ઊંચું ધોરણ વ્યક્ત થાય છે.” “ભારતીય ખગોળશાસ્ત્રને ઇતિહાસ, “સૂર્ય-પ્રજ્ઞપ્તિ’ વગર અધૂરો છે.”
પૃથ્વીના સામાન્ય આકાર વિષે લખતાં ઈઝાક એસિમોવ નોંધે છે : “ગ્રીકોના સમય પહેલાં બધાંએ ધારી લીધું હતું કે પૃથ્વી સપાટ છે. એવું
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
