________________
(૨૮) આચાર્ય, ચંગની આકૃતિ જોઈ બહુ ભવ્યતાનાં ચિન્હ દેખી, તેની માને સમજાવી, છોકરાને જૈનદીક્ષા આપવા પોતાની સાથે લીધું. કર્ણવર્ટીમાં પોતાનો અપાશરો હતો ત્યાં એને લઈ ગયા. ચાચિંગ પરદેશથી આવ્યો, ત્યારે એને એ વાત ગમી નહિ તેથી કર્ણાવટી ગ, પણ પિતાનો દીકરો દીક્ષા લે એ વાત ત્યાં તેને ગળે ઉતરી તેથી તે હેમચંદ્રએ નામે સાધુ થય,ને થોડા જ વખતમાં પોતાની પેશીઓરીથી સરિએ ઉપપદ પામ્યો. એને આગળ જતાં પોતાની તપસિદ્ધિના મહિમાથી સિધ્ધ એ ઉપનામ પણ પામ્યા. એના રચેલા ગ્રંથમાં અભિધાનચિંતામણિ, દેશીનામમાલા શબ્દાનુશાસન અધ્યાત્મોપનિષદ્ વિષષ્ઠી શલાકાપુરુષચરિત્ર ઈત્યાદિ અને દયાશ્રય એટલા જાણ વામાં છે. એણે જે વ્યાકરણઅષ્ટાધ્યાયી બનાવી હતી તે એણે સિધ્ધરાજને ભેટ આપી તેને તેણે બહુ માનથી પાલખીમાં મૂકી ગામમાં ફેરવી, પણ બ્રાહ્મણોએ કહ્યું કે એમાં તમારી કાંઈ સ્તુતિ નથી તેથી હેમચંદ્ર તે આષ્ટાધ્યાયીના ઉદાહરણ ૨૫ કચાશ્રય કાવ્ય કરન્સ માંડ્યું એમ દંતકથા છે. હેમાચાર્યના મરણ વિષે અનેક દંતકથાઓ થાલે છે. શંકરાચાર્યે ઝેર દેવરાવી મારી નાખ્યા, તો કોઈ કહે છે કે શંકરાચાર્યને ને એમને વાદ થયેલો તેમાં શંકરાચાર્યે કુમારપાલના મહેલને છેલે માળથી માયાવી મલય દેખાડી માયાવી હેડી તેમને બતાવી, તેમાં પોતે બેસવા ગયા એટલે નીચે પડી છુંદાઈ મુઆ, પણ એ વાત ઉપર કશો આધાર રાખી શકાય નહિ. એટલું નક્કી છે કે એ બહુ વિદ્વાન અને પ્રાકૃત તથા સંસ્કૃત વ્યાકરણ અને દેશી શબ્દોના અર્થ સંબંધે પ્રમાણુયોગ્ય પંડિત સિદ્ધરાજના તથા કુમારપાલના વખતમાં હતા, અને કુમારપાલના રાજ્યની આખર વખતમાં ઈ. સ. ૧૧૭૪ પૂર્વે મરણ પામ્યો. કુમારપાલના સમયમાં શંકરાચાર્યના મઠના દેવબોધિ આચાર્ય સાથે તેમને વિવાદ થયેલો એમ સમજાય છે,
