________________
ત્ર ઇતુ ને કારણે ઘુટુ પ્રત્યય પરછતાં (નિ. ૪-૫) નું આગમ થશે... નમન, નૃત્ય, મિતનું વિન્તયનું તથા સ્ત્રીલિંગ કરવા માટે $ () લાગશે (નિ. ૭) દા. ત. નમતી, નૃત્યન્તી, મિતતી વિ...
પ્રશ્ન - ૩ કર્મણિવર્તમાનકૃદન્ત કેવી રીતે બને ? . ઉત્તર - ૩ ચાલતી ક્રિયા બતાવાતી હોય સાથે કર્મની મહત્તા બતાવતો કર્મણિપ્રયોગનો અર્થ હોય તો કર્મણિવર્તમાનકૂદત્તનો પ્રયોગ થાય છે. કર્મણિવર્તમાનકૃદન્તમાં ધાતુને માત્ર માન (બાર) પ્રત્યય લાગે છે અને આ માન (ગન) પ્રત્યય પરછતાં કોઈપણ ગણનો કોઈપણ ધાતુ હોય તો એને કર્મણિની જેમ ય પ્રત્યય લાગે છે. અને ધાતુના આદેશો જે થાય છે તે અહીં થતાં નથી. મૂળધાતુ ને જ મને લાગે છે... વળી ય માં હોવાથી નિ. ૨ થી માન ની પૂર્વે ન આવે છે એટલે બધું કર્યા પછી કર્મણિવર્તમાનકૃદન્તનું ધાતુર્થમાન' એવું અંગ બને છે. • દા. ત. નવમાનનું, ગમન, પુષ્યમાળ, વર્તમાન પત્યાનમ્ વિ... " પ્રશ્ન - ૪ ઘુટું પ્રત્યયો કેટલા ? કયા કયા ?
ઉત્તર - ૪ ઘુટુ પ્રત્યય-૧૨ છે.. પુંલિંગ-સ્ત્રીલિંગ-નાં પહેલાં પાંચ પ્રત્યયો-- , -ગૌ. અને નપું.માં પ્રદ્ધિ. બ.વ. નો રૂ. પ્રત્યય એમ કુલ-૧૨ પ્રત્યય ઘુટું છે.
પ્રશ્ન - ૫ કર્તરિવર્તમાનકૂદત્તને વાક્યમાં કેવી રીતે વપરાય ?
જવાબ - ૫ કર્તરિવર્તમાનકૃદન્ત વિશેષણ રૂપે બને છે. એટલે વાક્યમાં એનું વિશેષ્ય જે લિંગ-વચન-વિભક્તિમાં હોય તે લિંગ-વચનવિભક્તિમાં કર્તરિવર્તમાનકૃદન્ત વાપરી શકાય છે. એટલે કર્તરિ વર્તમાન કૃદન્તનાં ત્રણે લિંગમાં સંબોધન સાથે સાતે વિભક્તિમાં અને ત્રણે વચનમાં રૂપો થઈ શકે છે. દા. ત. ગીવાન પડયષ્યઃ પરેગ્યો રક્ષતો છે गुरवः ! दोषान् हरन्त्या देशनया संसारेऽटतामस्माकमुद्धाराय बन्धनानि मुञ्चन्त्य मुक्तये स्पृहयतोऽस्मानुद्धरत ।
* ૧૩૪
