________________
પ્ર-૩ નિ. ૩. શા માટે ? જ-૩ નું પ્રત્યયુ વ્યંજનાદિ હોવાથી પૂર્વનું નામ પદ થતું હોવાથી પા.૧૮
નિ.૪ થી પદાન્ત { નો સ્ થાય ત્યારે વધુફુ અને પક્ષે પા. ૩. નિ. ૨ થી વિસર્ગ થવાથી વાયુ આમ બે રૂપ થાત.. પણ વતુર્ષ રૂપની સિદ્ધિ કરવા માટે આ રીતે નિયમ બનાવેલ છે. બીજું હવે શું નો
જ રાખવાનું કહેલું હોવાથી પા.૧૮ નિ.૪ થી ૬ પણ ન થાય. પ્ર-૪ નિ. ૪. શા માટે ? પા. ૨૬ નિ. ૭ થી 8 નો ૬ થઈ જ જાત ને ? જ-૪ જો આ નિયમમાં 28 નો શું થાય એવું ન કહ્યું હોત તો પા. ૨૬,
નિ. ૭ ને બદલે (૧) કિ.બ.વ.નાં સન્ પ્રત્યય પર છતાં પા. ૨૦ નિ. ૧. થી પ્રત્યયનાં 1 સહિત સમાન સ્વર દીર્ઘ થવાથી તિ-વતરૂં? આવું અશુદ્ધ રૂપ થાત... (૨) પ્ર.બ.વ.માં ઘુટું પ્રત્યયો પર છતાં પા. ૪૯ નિ. ‘૧ થી ગર્ થઈને તિસર: આવું અનિષ્ટરૂપ થાત. આ બધા નિયમો ન લાગે અને માત્ર ત્રક નો ન્ જ થાય.
આવું જણાવવા માટે આ નિયમ છે. પ્ર-૫ મિ. ૯. શા માટે ? જ-૫ પાઠ-૪૮ નિ. ૫ થી પદન્ત 2 વર્ગ પછી ત વર્ગનો ટ વર્ગ ન થાય
એવું કહ્યું હતું. તેનાં અપવાદ રૂપે ર પછી આ ત્રણ શબ્દનાં નું નો
નું કેરવા માટે આ નિયમ બનાવ્યો છે. પ્ર-૬ નિ. ૧૦. શા માટે ? જ-૬ પાઠ-૨૫ નિ. ૪ થી પદાન્ત ત્રીજા વ્યંજનનો પાંચમો વ્યંજન વિકલ્પ
થવાનો હતો તેને બદલે પદાત્ત ત્રીજા વ્યંજનનો પ્રત્યય સંબંધી પાંચમો અક્ષર પરમાં આવ્યો હોય તો નિત્યપાંચમો વ્યંજન થઈ જાય એવું નિત્ય વિધાન માટે આ નિયમ છે. એના અન્ય ઉદાહરણો - વાવ તિમ્ – કાયમ્ - વાણીમાંથી આવેલું અહીં પંચમ્યન્ત નામથી વાત (આવેલું) અર્થમાં મય (થ) પ્રત્યય લાગે છે. એટલે વ યમ્ (શાસ્ત્રમ્) અહીં પા. ૩૪. નિ. ૧ થી ય પ્રત્યય વ્યંજનાદિ હોવાથી વીર્ પદ બન્યું... પછી પાઠ-૪૮ નિ. ૨ થી | નો ૧ પા.૨૫ નિ. ૧ થી ૭ નો .... પછી આ- નિ. ૯ થી | નો ટુ – વીદ્ભયમ્ ! (નપું. પ્ર.એ.વ.) એ જ રીતે ક્રિષ: સાતમુંદિયમ્ - શત્રુ પાસેથી આવેલું... વગેરે.
.
૧૮૫
