Chandrayash Sanskrit Prashnottarmala

Author(s): Ramyarenu
Publisher: Nesada S M Jain Sangh

Page 163

પ્રસજ્યનગ્ તે તે વસ્તુનો તદન અભાવ બતાવવો હોય ત્યારે વપરાય છે. દા.ત. ન સૂર્ય પશ્યન્તિ - અસૂર્યમ્પશ્યાઃ । (મદિષ્ય:) જે સૂર્યને પણ (એટલે ઉપલક્ષણથી તારા-મનુષ્યાદિ આખા નગરને) (અંતઃપુરમાં રહેવાનાં કારણે) તે રાજરાણીઓ... જોઈ શકતી નથી... પણ આ નગ્નો ઉપયોગ બહુ ઓછો થાય છે. એટલે એને વિશેષ બતાવેલ નથી.
તત્સદેશ-પર્યુદાસનન્ તત્યુ. સમાસ
(૧) ન પુરાઃ
(૨) ૧ સ્વાઃ (૩) ન ત્રસા: (૪) · ન મુાઃ
-
(૫) મૈં અસય: (૬) ન વટા:
-
-
-
(७) न शरद्
(૮) ન મૃગા:
(૯) ૧ અન્વા (૧૦) ન કમ્ (૧૧) ન ઋષમા
-
અસુરા: દેવ સિવાયનાં-દાનવો.
ઞસ્વા: (સ્વા:) સ્વ (સંજ્ઞાવાળા) નહીં તેવા (સ્વરો) અત્રસા: ત્રસ નહીં તે (સ્થાવ૨ જીવો)
-
અમુટા: મુગટ સિવાયનાં અલંકારો
અનસય: તલવાર સિવાયનાં ભાલા વિગેરે શસ્રો અવટા: વડલા સિવાયનાં વૃક્ષો
અશરણ્ શરદ સિવાયની ગ્રીષ્માદિ ઋતુ
અમૃĪ: હરણા સિવાયનાં પશુઓ અનમ્બા માતા સિવાયની સ્ત્રી
-
-
અનુવરમ્ પેટ સિવાયનું અંગ
ઞતૃષા: ઋષભદેવ સિવાયનાં તીર્થંકર ભગવંતો
(૨) દ્વિરોધી પર્યુ. નઝ્ તત્યુ. સમાસ
(૧) ન સાર: (૨) ન ાર્યાનિ (૩) ન શિ (૪) ન રિપુ:
(૫) ન આતપ:
(૬) ન યશઃ
(૭) ન શુત્તિ: (૮) ન શીત: (૯) ન શુભમ્ - અન્નુમમ્
असारः સારું નહીં તે, ખરાબ.
-
अकार्याणि
अशक्तिः
अरिपुः
अनातपः
अयशः
अशुचिः अशीतः
-
-
-
-
ન કરવા યોગ્ય (ખરાબ) કામો.
-
શક્તિ ન હોવી તે, નબળાઈ.
શત્રુ નહીં તે, મિત્ર.
તડકો નહીં તે, છાંયો
યશ નહીં તે, અપકીર્તિ
પવિત્ર નહીં તે, ગંદુ
ઠંડુ નહી તે, ગરમ સારું નહીં તે, ખરાબ
૧૫૨