Chandrayash Sanskrit Prashnottarmala

Author(s): Ramyarenu
Publisher: Nesada S M Jain Sangh

Page 183

આવે છે. આખો સમાસ નપું. એ.વ.માં જ આવે છે. ઉત્તરપદમાં સાકારાન્ત શબ્દ હોય તો અકારાન્ત થઈ જાય છે. - અંતવાળા શબ્દો હોય તો રૂ-૩ અન્તવાળા થઈ જાય છે. ઉત્તરપદ સ્વરાદિ હોય તો નિયમાનુસાર સંધિ કરવી. અયોધ્યાયા: સમીપમ્ ઉપાયોધ્યમ્ - અયોધ્યાની પાસે, ૩રસ્ય પશ્ચા-નૂરમ્ - ઢગલાની પાછળ.
કેટલાંક અવ્યયીભાવ સમાસ ,
ગબ્બીયા: પશ્ચાતુ–ગવર્નમ્ | માતાની પાછળ. (૨) મરીનું સમીપમ્-૩૫ર | શત્રુઓની પાસે. (૩) છાત્રયો પશ્ચાતુ-અનુચ્છીત્રમ્ | બે વિદ્યાર્થીની પાછળ. (૪) વધ્વા: સમીપ-૩૫વધુ | વહૂની નજીક.
નાર્યાઃ પશ્ચાત્બનનાર | સ્ત્રીની પાછળ. (૬) રૂપો: સમીપ-૩૫૬ | બાણની પાસે. (૭) ઉદ્યાની પશ્ચાત્-બન્ધાનમ્ | બગીચાની પાછળ. (૮) ઋષભસ્ય સમીપ-૩૫ર્ષમમ્ ઋષભદેવની પાસે. (૯) પશ્ચાતુ-અર્વાશ્વ-તસ્મતિ-અન્યૂશ્વત્ | ઘોડાની પાછળ. (૧૦) માયાઃ સમીપમ્-૩૫ર્થ-તમાન્ ૩૫ાર્યાત્ | સાધ્વીજીની પાસેથી. (૧૧) ગયો: પશ્ચાત્-બનુ+ગમ્ | બે હાથીની પાછળ. (૧૨) ઉતૂ સમીપ-કપોલૂમ્ | ઘુવડની પાસે
સપ્તમીના અર્થમાં ધ અવ્યયની સાથે નામનો આ સમાસ થાય છે. દા.ત. (૧) પૃદે તિ–આધિપૃદમ્ - ઘરને વિષે..
(૨) ૩દ્યાને તિ-અષ્ણુધીનમ્ - બગીચામાં (૩) અયોધ્યાયામ્ તિ-અધ્યયોધ્યમ્ - અયોધ્યાને વિષે.. (૪) ના–ધનહિ - નદીને વિષે.. (૫) કમ્યુનિ-૩ષ્યવુ - પાણીમાં... વિ.
“દરેક...” એવા અર્થમાં પ્રતિ અવ્યયની સાથે નામનો આ સમાસ થાય. દા.ત. (૧) વિનમ્ દિન-પ્રતિદ્ધિનમ્ - દરરોજ....
૧૭૨