Chandrayash Sanskrit Prashnottarmala

Author(s): Ramyarenu
Publisher: Nesada S M Jain Sangh

Page 190

જ મતુ લાગે એવું નથી... ક્યાંક એ. વ. નાં અર્થમાં પણ નીચે કહેવાયેલ નિંદા-પ્રશંસા વિ. અર્થમાં મતુ લાગે છે.... દા. ત. શઙ્ગાવાનું રિ: શંકાવાળો ઈન્દ્ર... વિગેરે...
નિન્દા અર્થમાં ર્ નામનો એક આવર્ત છે જે કુલક્ષણ-ખરાબ લક્ષણ કહેવાય.. આવો કકુદ્ નામનાં આવર્તવાળો ઘોડો અપશુકનીયાળ ગણાય. ત્ અસ્તિત્રસ્ય જ્ઞાન્ કફુર્ (તે નામના લક્ષણ)વાળો ઘોડો... અહીં નિન્દા અર્થમાં મત્તુ લાગ્યો છે..
પ્રશંસા અર્થમાં - રૂપમસ્તિ યસ્યા:-રૂપવતી (ન્યા) રૂપાળી છોકરી, એ જ પ્રમાણે શીલવતી, મુળવતી, લાવતી વગેરેમાં જાણવું.
-
નિત્યયોગ હંમેશાં તે .(પ્રથમાથી બતાવેલ) ચીજ તેની પાસે-તેમાં (ષષ્ચન્ત-સપ્તમ્યન્તથી સૂચવાતા નામમાં) હોય જ... તે નિત્યયોગ કહેવાય. દા.ત. ર્માણિ સન્તિ અસ્ય-અસ્મિન્ વા... ર્મવાન્ (સંસારિનીવ:) કર્મનો યોગ સંસારીજીવને હંમેશા હોય છે માટે અહીં નિત્યયોગમાં મત્તુ લાગ્યો અતિશાયન-‘ચડીયાતું’ એવો અર્થ બતાવાતો હોય ત્યારે... બત્તમસ્તિ ગસ્યવતવાનું મહ્ત્વ બળવાળો મલ્લ... ર્તમાન્ ત્રાત: વિ.
-
સંસર્ગ-ક્યારેક સંયોગ થયેલો દેખાતો હોય ત્યારે પણ તુ લાગે રડમસ્તિ અસ્ય-રડવાનું (નન:) લાકડીવાળો માણસ... ક્યારેક સત્તામાત્રથી મતુ થાય છે... વ્યાઘ્રવાન્ Rિ: । વાઘવાળો પર્વત... મત્તુ પ્રત્યયાન્ત નામો વિશેષણરૂપે બનતાં હોવાથી વિશેષ્ય પ્રમાણે સાતે વિભક્તિમાં ત્રણે લિંગમાં રૂપો થઈ શકે છે.... દા.ત.
पद्मवति तडागे स्थित ! हे शिव! कृपावान् भवान् बाणवतां नृपाणां चक्रवद्भ्यो रथेभ्योऽवतरद्भिरलङ्कारवद्भिः पुत्रैः सह मालावद्भ्यो मित्रेभ्यः શંવત્ વર્ષ યતુ...। કમળવાળા તળાવમાં રહેલા હે શંકર ! કૃપાવાળા આપ બાણવાળા રાજાઓનાં પૈડાવાળા રથોમાંથી ઉતરતાં ઘરેણાંવાળા પુત્રો સાથે માળાવાળા મિત્રોને કલ્યાણવાળું વરદાન આપો...
૧૭૯