Chandrayash Sanskrit Prashnottarmala

Author(s): Ramyarenu
Publisher: Nesada S M Jain Sangh

Page 148

મુખ્યક્રિયાની સાથે થતી ગૌણક્રિયાને બતાવતું ઉદાહરણ - પુણે ક્ષતિ મનોરથા ન હન્તિ – પુણ્ય નાશ પામતે છતે ઇચ્છાઓ ફળતી નથી. fજનેરે નીયમને રૂદ્રાક્ષસનાનિ પત્તે - જિનેશ્વર દેવ જન્મે છતે ઇન્દ્રોના આસન કંપે છે.
પ્રશ્ન - ૯ સપ્તમીવિભક્તિને બદલે ષષ્ઠીવિભક્તિ ક્યારે થાય ?
જવાબ - ૯ ઉપર જણાવ્યા મુજબ સતી-સપ્તમી જ્યાં થવાની હોય ત્યાં જો અનાદર જણાતો હોય તો સપ્તમીવિભક્તિને બદલે ષષ્ઠીવિભક્તિ થાય છે. દા. ત. આચાર્યભગવંત ઉપદેશ આપતે છતે શ્રાવકો ઝઘડવા લાગ્યા. માવાર્યસ્થ ધર્મમુપદ્વિશતઃ શ્રાવક્ષા વ્યવસ્ ! અહીં આચાર્યભગવંતનો અનાદર સ્પષ્ટ જણાતો હોવાથી વાર્ય શબ્દને અને તેના વિશેષણરૂપે રહેલા ૩પતિશત્ કૃદન્તને ષષ્ઠી વિભક્તિ લાગી. નિયમમાં “પણ” લખેલ હોવાથી વિકલ્પ સપ્તમી વિભક્તિ થાય... ભાવાર્થે ધર્મમુદ્રિતિ શ્રીવા, વ્યવન | એ જ રીતે ગર્ચ હિતં વનં થયતઃ સુતા 4ખ્યમવત્ | નન હિત વવ થતિ સુતા અખ્યમવનું | પિતાજી હિતકારીવચન કહેતે છતે પુત્રોએ તિરસ્કાર કર્યો. ધી પિતામહ) પશ્યતો દુ:શાસનો દ્રૌપદી: वस्त्राण्यकृषत् । भीष्म पितामहे पश्यति. दुःशासनो द्रौपद्याः वस्त्राण्यकृषत् ભીષ્મપિતામહ દેખતે છતે દુઃશાસને દ્રૌપદીનાં વસ્ત્રો ખેંચ્યા.
પ્રશ્ન - ૧૦.છત્તિ-નિવૃતિ રૂપ કેટલી રીતે સિદ્ધ થાય ?
જવાબ - ૧૦ નચ્છતિ રૂપની ઓળખાણ ૪ રીતે થાય છે તે આ પ્રમાણે (૧) ગમ્ ધાતુ ગ. ૧. પ. પ. વર્તમાના વિભ. ત્રી. પુ. બ. વ. તેઓ જાય છે. (૨-૩) ભમ્ ધાતુ કર્તરિ વ. કુ. નપું. પ્ર. બ. વ. -જતાં એવા મિત્રો)... તથા દ્ધિ. બ. વ. જતાં એવાં (મિત્રો) ને (૪) અમ્ ધાતુ કર્ત. વ. કુ. સ્ત્રી. સંબોધન એ. વ. હે જતી એવી સ્ત્રી !.. આ રીતે કુલ-૪ રીતે સિદ્ધ થાય... (૧) તિતિ-તિરવું ગ. ૬ ૫. ૫. વર્ત. વિભ. ત્રી. પુ. એ. વ. -તે લખે છે – (૨) તિરદ્ કર્તરિ. વ. કૃ. ૫. સ. એ. વ. -લખતાં એવા બાળકને વિષે.... (૩) ઉતરવું કર્તરિ વર્ત. ક. નપું. સ. એ. વ. લખતાં એવાં મિત્ર ઉપર.. (૪) ઉતરવું કર્ત. વ. કૃ. સ્ત્રી. સંબોધન એ. વ. હે લખતી એવી (સરલા).. એમ-૪ રીતે સિદ્ધ થાય.
:
૧૩૭