Chandrayash Sanskrit Prashnottarmala

Author(s): Ramyarenu
Publisher: Nesada S M Jain Sangh

Page 160

(૧) વોષિત: સુતા - વોષિસ્તુતઃ - સ્ત્રીનાં પુત્રો. (૨) * વેઃ કાવ્યમ્ - વિચિમ્ - કવિની કવિતા.
(૩) ગળધરસ્ય સૂત્રણ-ળધરસૂત્રાળ-ગણધર ભગવાનના સૂત્રો. (૬) પાલ્ય-પાલક ભાવ સંબંધ : પાલ્ય = પાલન કરવા યોગ્ય. પાલક
= પાલન કરનાર. તે બંનેનો સંબંધ હોય ત્યાં આ સમાસ થાય. દા.ત. (૧) પૃથ્વી: ફેશ: – પૃથ્વીશઃ - પૃથ્વીનો ધણી (રાજા)
(૨) પ્રજ્ઞાયા: પતિઃ - અનાપતિઃ - પ્રજાનો સ્વામી.
(૩) મુનીનામ્ રૃશ્વરી: - મુનીશ્વર: મુનિઓનાં નાથ... (૭) પ્રકૃતિ-વિકારભાવ સંબંધ : પ્રકૃતિ - મૂળવતુ. અને વિકાર - તેમાંથી બનેલ વસ્તુ. આવો સંબંધ જ્યાં જણાતો હોય ત્યાં આ સમાસ થાય છે. દા.ત. (૧) મૃ: પર: – મૃદ્ધ: - માટીનો ઘડો.
(૨) 180 દરમ્ – કારમ્ - લાકડાનું બારણું. (૩) તામ્રશ્ય મા - તામ્રમણૂષા - તાંબાની પેટી. (૪) પાષાની પ્રતિમા – પાષાણપ્રતિમાં - પથ્થરની પ્રતિમા. (૫) • થરો થવા – પયોવા - દૂધની રાબ. આવી રીતે અનેક પ્રકારનાં સંબંધોમાં ષષ્ઠી તપુ. સમાસ થાય છે.
ષષ્ઠી તસ્કુરુષ સમાસનાં દૃષ્ટાન્તો. (૧) દેવની માયા - મતો માયા – મરુન્મયા | (૨) સ્ત્રીના બે બાળકો - યષિતઃ શિન્ - ચોવિંછિ | (૩) સાસુનાં આંસુ - શ્રીઅશ્રુબિન - શ્રવણૂળ | (૪) છોકરીઓનો પ્રયત્ન - વાતાનામ્ ૩દમ: - વીતોમ: | (૫) રામની અયોધ્યા - રામી અયોધ્યા - રામાયોધ્યા | (૬) તમારા બે મિત્રો - પુષ્પમ્િ મિત્રે - યુષ્યન્મિત્રે | (૭) . તેના માણસો - તસ્ય નના: - તેઝના: | (૮) કોની બે આંખ - ) નયને – વિનયને |
:
-
૧૪૯