________________
-१४, ६]
चतुर्दशः सर्गः धूमोद्गमैरागुरवैः सुरस्त्रीप्रवर्त्यभानैः पटवासहेतोः। सदाम्बरे यत्र तपान्तलक्ष्मीवितन्यते बद्धपयोदवृन्दैः ।।४।। दत्तश्रुतिः किंनरकामिनीनां गोतेषु मूर्ध्वागतनिश्चलाङ्गः। मृगवजो यत्र सजीवशिल्पशङ्कां विधत्ते गगनेचराणाम् ॥५॥ निवारयन्तोऽपि दरीमुनस्थाः करप्रवेशं सवितुः पयोदाः । तडित्प्रभादर्शितवल्लभास्या व्रजन्ति यत्र धुसदां प्रियत्वम् ॥६।।
किङ्किणीनां मणिभी रत्ननिमितानां किङ्किणीनां क्षुद्रघण्टिकानाम् । कृत्यं कार्यम् । कुर्वन्ति विदधति । उत्प्रेक्षा ॥३॥ धूमेति । यत्र गिरी । पटवासहेतोः पटवासस्य परिमलस्य पटवासचूर्णस्य हेतोनिमित्तम् । सुरस्त्रीप्रवर्तमानैः सुरस्त्रीभिर्देववनिताभिः प्रवर्तमानैः प्रवर्तमानं क्रियमाणः' । आगुरवैः कालागुरुसंभवैः । धूमोद्गमैः धूमस्योद्गमैरुदयैः । अम्बरे गगने । बद्धपयोदवृन्दैः बद्धविरचितैः पयोदानां मेघानां वृन्दैः समूहः । सदा सर्वकाले । तपान्तलक्ष्मोः तपान्तस्य वर्षाकालस्य लक्ष्मीः शोभा । वितन्यते । उत्प्रेक्षा ॥४॥ दत्तेति । यत्र गिरी। किन्नरकामिनीनां किन्नरवनितानाम् । गीतेषु गानेषु । दत्तश्रुतिः दत्ते न्यस्ते श्रुती कौँ यस्य । मूर्छागतनिश्चलाङ्गः मूर्छागतं परवशं निश्चलं निष्कम्पमङ्गं शरीरं यस्य सः । मृगबजः मृगाणां कुरङ्गाणां ब्रजः समूहः । गगनेचराणां विद्याधराणाम् । 'तत्पुरुषे कृति बहुलम्' इति ङि-प्रत्ययस्य श्लुगभावः। सजीवशिल्पशङ्कां सजीवं जीवयुक्तं शिल्पं चित्रमितिशङ्का संशयम् । विधत्ते करोति । उत्प्रेक्षा' ॥५॥ निवारेति । यत्र गिरौ । दरीमुखस्थाः दरीणां गुहानां मुखस्था द्वारेषु विद्यमानाः । पयोदाः मेघाः । सवितुः सूर्यस्य । करप्रवेशं कराणां किरणानां प्रवेशं प्रवेशनम् । निवारयन्तोऽपि रुन्धन्तोऽपि । तडित्प्रभादर्शितवल्लभास्याः तडितो विद्युतः प्रभया प्रकाशेन दर्शितं विलोकयितं वल्लभानां वनितानामास्यं मुखं येषां ते, सन्तः । धुसदां
ताराओंके पास तक पहुँचे हुए थे ॥३॥ उस पर्वतपर देवांगनाएं अपने वस्त्रोंको सुवासित करनेके लिए अगुरु धूप जलाया करती थीं। उसके धुएंसे आकाशमें मेघमण्डल तैयार हो जाते थे (धूमज्योतिः सलिलमरुतां सन्निपातः स मेघः-धूम, अग्नि, जल और वायुके सम्मिश्रणसे मेघ बनता है) । फलतः वहाँ सदा बरसातको शोभा उत्पन्न कर दी जाती थी ॥४॥ उस पर्वतपर किन्नरोंकी स्त्रियां गाना गाया करती थीं। उनके गानको हिरण अपने कान लगाकर बड़े चावसे सुनते थे। उस समय उन्हें इतना आनन्द आता था कि उन्हें मूर्छा-सी आ जाती थी, और उनके शरीर बिलकुल ही निश्चल हो जाते थे। उन्हें उस अवस्थामें देखकर विद्याधरोंको सजीव शिल्पकी शंका हो जाती थी ॥५॥ उस पर्वतको गुफाओंमें देवलोग अपनी देवियोंके साथ क्रीड़ा करनेके लिए जाया करते थे। गुफाओंके दरवाजोंके आगे आकर स्थित हुए मेघ उन ( गुफाओं) के अन्दर जानेवाली सूर्यको किरणोंको रोक देते थे, और अन्धकार उत्पन्न कर देते थे फिर भी अपनी बिजुलीको प्रभासे उन्हें प्रियाका मुख दिखला देते थे। इसलिए वे मेघ उन देवोंको बड़े
१. = समुत्पादितः। २. आ 'वितन्यते' इति नास्ति । ३. येन । ४. आ परवशगतं । ५. = भ्रान्तिमान् । ६. श प्रकरप्रदेशं प्रकराणां किरणानां प्रदेशं प्रदेशनम् । ७. श 'रुन्धन्तोऽपि' इति नास्ति । ८. = दृष्टिविषयतां नीतं। ९. = यैः ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
