________________
૩૪
આશ્રવ અને અનુબંધ તે સારા ભાવ માટે કારણ બની શકે. ક્ષેત્રાકૃત પુણ્ય અને પાપપ્રકૃતિ પણ હોય છે, કે જે, જે તે ક્ષેત્રમાં જ ઉદયમાં આવે. National economy sound(રાષ્ટ્રિય અર્થતંત્ર સદ્ધર) હોય તો તે પુણ્યપ્રકૃતિ ઉદયમાં લાવવામાં કારણ બને. તેમાં પાછી તીવ્રરસવાળી પુણ્યપ્રકૃતિ અને મંદરસવાળી પુણ્યપ્રકૃતિ માટે નિયમો જુદા. જેમ કે શેરડીના સાંઠામાંથી રસ કાઢે તો તેમાં રસ કાઢવામાં તેનો જે પરિશ્રમ-પુરુષાર્થ છે તે ગૌણ છે, કારણ સાંઠામાં રસ ચિકાર ભરેલો જ છે, પણ સાંઠાને પીલીને રસ કાઢી લીધેલા કૂચામાંથી રસ કાઢે તો તેમાં તેની મહેનત-પુરુષાર્થ મુખ્ય કહેવાય. - તમારા ભાવોની બીજા ઉપર અસર થાય તેના માટે વ્યવહારનયનો દાખલો આવે છે કે, એક વેપારી પાસે ઘણાં ચંદનનાં કાષ્ટ છે. તેને થાય છે કે આ બધાં ચંદનનાં કાષ્ઠ ક્યારે વેચાય? તેને નિમિરિયો કહે છે કે જો રાજા મરે તો તારો બધો માલ વેચાઈ જાય. હવે આ વેપારી રાજાને નમસ્કાર કરી હાથ જોડે છે ત્યારે, તેને થાય છે કે રાજા જલદી મરે તો મારું બધું કાષ્ઠ વેચાઈ જાય, અને રાજાને એમ થાય છે કે આ માણસ કાયમ મને નમસ્કાર કરે છે અને મને તેને મારી નાંખવાનો ભાવ કેમ થાય છે? નક્કી કોઇ કારણ છે. પછી કારણ તપાસતાં બધી ખબર પડી. માટે એ નક્કી જ છે કે, તમારા સારા કે ખરાબ ભાવોની બીજાના ભાવો પર અસર થાય છે. તમે મહાત્મા પાસે જાઓ તો તમારા પરિણામ કેમ સુધરે છે? કારણ તેમના ભાવોની તમારા પર અસર થાય છે. જેવી કક્ષા હોય તેવી અસર થાય. સાધુ પાસે જાઓ તો સમ્યજ્ઞાન પામી શકો. 'સંવિગ્ન અને ગીતાર્થથી જીવ ધર્મ પામે. હા, સામે ઉપાદાન પણ જોવું પડે. તે પણ factor(પાસું) તો ખરું. એકાંતે માનો તો મિથ્યાત્વ. માટે સર્વ નયથી વિચાર કરો તે જ સત્ તત્ત્વ છે, એક નયથી મિથ્યાત્વ છે. નય એકાંશગ્રાહી છે, માટે એક નયથી વિચારો તો Half truth(અર્ધ સત્ય) છે, Whole of the truth(પૂર્ણ સત્યો નથી. જે સર્વાશ છે તે પ્રમાણ છે, જે એક અંશ છે, તે સંપૂર્ણ નથી. પ્રમાણના અભિપ્રાય તે સત્ય અભિપ્રાય છે, માટે તેને Authority અધિકૃત) ગણવું. પદાર્થ પછી વાક્યર્થ પછી મહાવાક્ષાર્થ પછી ઔદંપર્યાર્થ એટલે કે અંતિમ તાત્પર્યાર્થ, કે જે પ્રમાણથી જ નીકળે છે, માટે તેને જ ગ્રહણ કરવું.
સભા- પુરુષાર્થ અને પુણ્યમાં ચઢિયાતું કોણ ? સાહેબજી:-પુરુષાર્થ અને બુદ્ધિ, સુખ-દુઃખનું ગૌણ કારણ છે, પ્રધાનપણે કર્મ કારણ
(૧) સંવિઝ : સંવિગ્ન એટલે સંસારથી ભય પામેલો અને મોક્ષનો ઇચ્છુક, ભગવાનના શાસસની બરાબર પ્રરૂપણા કરનાર. ગીતાર્થ ગીતાર્થ એટલે સર્વ નયના જાણકાર અને તેઓનો યથાયોગ્ય સ્થાને વિનિયોગ કરનાર, ઉત્સર્ગ-અપવાદના જ્ઞાતા, સ્વસમય અને પરસમયના જ્ઞાતા હોય તે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
