________________
૩૮
આશ્રવ અને અનુબંધ
s
MAR
તા. ૨૬.૭.૯૮, રવિવાર, શ્રાવણ સુદ-૩ અનંત ઉપકારી, અનંત જ્ઞાની શ્રી તીર્થંકર પરમાત્મા, જગતના જીવમાત્ર આ દુઃખમય સંસારથી મુક્તિ મેળવી અનંત સુખમયે મોક્ષને પ્રાપ્ત કરે તે માટે, ધર્મતીર્થની સ્થાપના કરે છે.
ગ્રંથકાર મહર્ષિ આશ્રવતત્ત્વની વાત કરે છે. જીવની મન-વચન-કાયાની કોઇપણ પ્રવૃત્તિ નિષ્ફળ જતી નથી. તેનું સારું કે નરસું ફળ નક્કી જ છે. તેથી આત્મકલ્યાણ કરવા માટે મન-વચન-કાયાના યોગો પર અંકુશ મૂકવો પડે. ગ્રંથકારે મન-વચન-કાયાની વ્યાખ્યા કરી છે : કાયયોગ એટલે પુદ્ગલ અને આત્મપ્રદેશનો પરિણામ તે બંને ભેગા થઈને ગમનાદિ ક્રિયાના હેતુ બને તે કાયયોગ, ભાષાયોગ્ય પુદ્ગલ અને આત્મપ્રદેશનો પરિણામ તે બંને ભેગા થઇ બોલવારૂપ ક્રિયાના હેતુ બને તે વચનયોગ અને મનને યોગ્ય પુદ્ગલ અને આત્મપ્રદેશોનો પરિણામ ભેગા થઈને વિચારરૂપ ક્રિયાનો હેતુ બને તે મનોયોગ છે; યાને કે પુદ્ગલ અને આત્મપરિણામ બંને Interconnected(એકબીજા સાથે સંકળાયેલા) છે. વ્યવહારનયથી જીવ અને જડ અભિન્ન છે અને નિશ્ચયનયથી તે ભિન્ન છે. જીવ સંસારમાં સ્વતંત્ર નથી. જડની સહાય વગર ચેતન કશું કરી શકતો નથી અને ચેતનની સહાય વગર જડ કશું કરી શકતું નથી. બંનેની સહાયથી જ બધું થાય છે.
યોગોના બે પ્રકારમાં અશુભયોગનું કથન પહેલું કરવાનું રહસ્યઃ
હવે યોગો બે પ્રકારના છે. શુભયોગ અને અશુભયોગ. આમ તો શુભયોગ પહેલાં આવે પછી અશુભયોગ આવે. પણ વિવેચન કરવામાં ગ્રંથકારે પહેલાં અશુભયોગને મૂક્યો ત્યારે શિષ્ય પ્રશ્ન કર્યો કે, આવું કરવાની શી જરૂર ? અહીંયાં વ્યુત્ક્રમથી ગ્રંથકાર વિશેષ ધ્વનિત કરવા માંગે છે. જેમ કે અશુભયોગના વિપાકો જોઇને જીવને સંવેગ ઉત્પન્ન થઈ જાય તો લાભ થાય. બીજી રીતે મન-વચન-કાયાના શુભયોગનું પ્રવર્તન પણ જો અશુભઅનુબંધી અર્થાત્ પાપાનુબંધી હોય, તો તેવા શુભયોગનું પ્રવર્તન ફળરૂપે નકામું થાય છે; કારણ કે તેમાં બેઉ યોગ અને વિપાક ભવિષ્યમાં અશુભ થાય છે. તેથી તેમાં
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
