________________
૧૫૬
આશ્રવ અને અનુબંધ સંજ્ઞામાંથી ફલિત થયેલો ધર્મ હોય તેમાં પુણ્યાનુબંધીપુણ્ય બંધાય જ નહીં. સંજ્ઞાથી ફલિત થયેલા ગુણના સેવનમાં પાપનો અનુબંધ પડશે. નિર્વેદ અને સંવેગપૂર્વકનો ધર્મ જ જોઇએ. તે સિવાય તમે આખી દુનિયાનું દાન આપી દોને તોય મોક્ષ ન થાય. તે તો તરત પૂછશે, આ દાન કેમ આપ્યું ? મને કોઇ મારી નાંખે તોય હું કાંઇ ન કરું ને સહન કરી લઉં, તો મારો સહિષ્ણુતા ગુણ ઊંચો ખરો; તેમ છતાં જો પાયામાં નિર્વેદ-સંવેગ નહીં, તો મારો તે ગુણ મોક્ષનું કારણ નહીં બને. તેવા ગુણથી પણ માત્ર પુણ્ય બંધાશે, પુણ્યાનુબંધીપુણ્ય નહીં. સંવેગ-નિર્વેદની ગેરહાજરીમાં ગમે તેટલા અને ગમે તેવા ગુણોનું સેવન મોક્ષ નહીં પમાડી શકે.
સભા:– સાહેબજી, અમે તો સંજ્ઞાની વચમાં જ છીએ.
સાહેબજીઃ- પહેલાં તમે ઓધથી પણ આનાથી દૂર રહેવાનું સ્વીકારો. નિશ્ચયનય તો ધર્મમાં, પ્રતીતિમાંથી ફલિત થયેલ તત્ત્વરુચિ માંગશે, પણ તે તો ઉપલા નયની વાત છે, માટે તે પછી; પણ પહેલાં તો “પ્રભુ મને અવિરતિના પાપથી છોડાવજે”, એવી ભાવના ભાવો. “હું જે ધર્મ કરું છું તેનાથી સંસારની નિવૃત્તિ અને મોક્ષમાર્ગે પ્રવૃત્તિ થાય’ તેમ ઇચ્છા કરો. આટલું તો ઓધથી ચાલુ કરો, ક્રમશઃ આગળ વધી શકશો.
આપણે ત્યાં અપુનર્બંધકદશા પામ્યા પછી જીવની કિંમત છે. કારણ કે તેને અનુકૂળ લાગતા વિષયકષાયરૂપ સંસારમાં જે સર્વસ્વની બુદ્ધિ હતી તે તૂટી છે, અને તેના કારણે મુક્તિનો અદ્વેષી થયો છે. આ સંસાર એટલે કે વિષય-કષાય, તે અનુકૂળ હોય ત્યારે આત્માને આકર્ષિત કરે છે. તેમાંથી જેટલી સર્વસ્વની બુદ્ધિ તૂટી તેટલું દર્શનમોહનીય મંદ પડ્યું, માટે તેને મોક્ષની રુચિ થશે.
સભા:- વ્યક્તપણે અમને ઘણી વખત સંજ્ઞા દેખાતી નથી.
સાહેબજી:- તો અવ્યક્ત સંજ્ઞા પડેલી હશે. જો અવ્યક્ત કે વ્યક્ત સંજ્ઞાથી યુક્ત ધર્મ ન હોત તો આપણે સંસારમાં શું કામ રખડીએ છીએ ? સમકિતી શેનાથી બધા ફેરફાર કરે છે ? તમે અને તે બંને ધર્મક્રિયાઓ તો લગભગ સમાન જ કરતા હો છો, તો પણ તે જ ધર્મથી તે કર્મજગતમાં ખળભળાટ મચાવી દે છે, અને તમે ? અરે, ઘણી વખત તો તમે દર્શન-પૂજાદિ કરતા હો, જ્યારે તે સમકિતી ક્રિયારૂપ ધર્મ ન પણ કરતો હોય, તો પણ તે તેના પરિણામથી કર્મમાં ફેરફાર કરે છે; સંસારની બધી જ પ્રવૃત્તિ કરતાં કરતાં તે મોક્ષ સાધી શકે છે. સમિતી માત્ર બેઠો હોય તો પણ, અસંખ્યાતગુણ નિર્જરા કરતો હોય. કારણ, તે હવે દેખતો છે, તે પરિણામોને ઓળખે છે. તેની આખી પરિણતિ જ જુદી હોય
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
