________________
૧૫૪
આશ્રવ અને અનુબંધ જેમ પાપાનુબંધી પાપ બાંધે. મુનિ વિનયરને લોભસંજ્ઞા કે ક્રોધસંજ્ઞાથી દીક્ષા લીધેલી છે. ૧૨-૧૨ વર્ષ સુધી કેવું સુંદર ચારિત્ર પાળ્યું છે ! સારામાં સારા આચાર પાળે છે. તેના ગુરુ પણ તેને પરિવારમાં ઊંચામાં ઊંચો સાધુ તે છે તેમ માનતા. તેવી છાપ તેણે ઊભી કરી છે. પણ તેણે દંભનો આશરો લીધો છે. અંદર તો રૌદ્રપરિણામ ભર્યા છે. સતત વિચાર્યા કરે છે, ક્યારે લાગ મળે ને રાજાને મારી નાંખ્યું. આમ રૌદ્રધ્યાનના પરિણામે નરકગતિ બાંધી રહ્યો છે. માટે શુભયોગો પણ સંસારાનુબંધી ન બને તે માટે કાળજી રાખવી જરૂરી છે. સાઇડમાં યાને કે આનુષંગિકપણે સંજ્ઞા તો ગુણસ્થાનકવાળાને પણ આવી શકે, તે જુદી વાત; અને સંજ્ઞાથી જ ધર્મ કરે તે જુદી વાત. મૂળમાં સંજ્ઞા ગોઠવાવી ન જોઇએ.
સભા - વિનયરત્નને તેમના ગુરુ ઓળખી ન શક્યા?
સાહેબજી:-Actors (નાટક/ચલચિત્રાદિના કલાકારો) કેવા મહામાયાવી હોય છે! Acting(અભિનય)માં પોતે રડે અને તમને રડાવે, પણ વાસ્તવમાં અંતરમાં તો તે હસતો જ હોય ને! તેમ જેની પાસે ભાવદર્શક અભિનયની રેખા-ઉપરેખાનું જ્ઞાન હોય, તે ગીતાર્થને પણ થાપ ખવરાવે. કારણ ગીતાર્થ પણ બાહ્યલિંગો-ચિહ્નો ઉપરથી જ નિર્ણય કરે ને ? અવધિજ્ઞાની-મન:પર્યવજ્ઞાની વગેરે પરિણામોને જોઈ શકે, અત્રે તેની વાત નથી. જેમ ખરા રાજકારણીની ઓળખ આપતાં કહ્યું કે તેના જેટલા ગુણ દેખાતા હોય તે દોષ સમજવા. હાથ મિલાવે ત્યારે પણ વિચારવું પડે કે પાછળથી ખોસી તો નહીંદેને? જેમ રાજકારણીના દેખીતા ગુણ પણ દોષ સમજવા, તેમ ખરા મુનિનાદેખીતા દોષ પણ ગુણ સમજવા. જેમ કે ગચ્છમાં સાધુને સારણા-વારસાચોયણા-પડિચોયણા કરે, તેમાં પડિચોયણામાં વખત આવે આચાર્ય શિષ્યને ઠોકી પણ દે, છતાં પણ તે મારવાની તેમની ક્રિયાથી તેમને પુણ્યાનુબંધી પુણ્ય બંધાય. આમ, દેખીતો દોષ, ગુણસ્વરૂપ પણ હોઈ શકે. આ વિનયરત્ન જે રીતે સાડા બાર વર્ષ સુધી રહ્યો, તેમ કાંઈ એમ ને એમ રહી શકાય ખરું? આમ તો અમારી જેમ સાધુની બધી જ આચારસંહિતા પાળે છે, બધી ક્રિયા સારામાં સારી રીતે કરે છે, અંદર હાડોહાડ વિપરીત પરિણામો પડ્યા હોવા છતાં કેટલી માયા કરી હશે ! આમ, અંદર પડેલા તેના વિપરીત-ક્લિષ્ટ પરિણામોને કારણે જ તે નરકગતિયોગ્ય કર્મો બાંધે છે. આમ, સંજ્ઞામાંથી ફલિત થયેલ ધર્મથી ઠેકાણું ન પડે; જેમ કે પરિગ્રહસંજ્ઞામાંથી ફલિત થયેલું દાન, ભય(અપયશાદિનો)માંથી ફલિત થયેલો ધર્મ, વગેરે.
જયાં સુધી સાચો કાર્યકારણભાવ ન ગોઠવાય ત્યાં સુધી ધર્મ ફળ ન આપી શકે. પૂ. આચાર્ય હરિભદ્રસૂરિજી જણાવે છે કે જેટલા પણ ગુણો સેવો, તેમાં નિર્વેદ અને સંવેગ ન ભળે તો તેની કોઈ કિંમત નહીં. નિર્વેદ અને સંવેગના અભાવમાં એક ગુણ સેવો કે હજાર
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
