________________
૧૭૪
બુદ્ધિના ચાર પ્રકાર :
(૧) ઔત્પાતિડીબુદ્ધિ :- તે તે કાર્યપ્રસંગને અનુલક્ષી સ્વાભાવિક એકાએક ઉત્પન્ન થાય.
(૨) વૈનચિકીબુદ્ધિ :- ગુરુ આદિના વિનયથી ઉત્પન્ન થાય તે.
.
પરિશિષ્ટ
(3) કાર્મિડીબુદ્ધિ :- કાર્ય કરતાં કરતાં ઉત્પન્ન થાય તે. દા.ત. લુહાર, સુથાર, વેપારી વગેરેની બુદ્ધિ.
(૪) પારિણામિડીબુદ્ધિ :- પૂર્વાપરના અનુભવથી અથવા વયના પરિપાકથી ઉત્પન્ન થાય છે તે.
(“તત્ત્વજ્ઞાન તરંગિણી’’માંથી સાભાર)
પરિશિષ્ટ - ૪
આયુષ્યને લાગતા સાત પ્રકારના ઉપઘાત
(૧) પ્રબળ અધ્યવસારાથી ઃ- અત્યંત કામાસક્તિ કે સ્નેહાસક્તિ હોય અને પ્રિયપાત્રનો વિયોગ થાય તો તેના આઘાતથી આયુષ્યનો શીઘ્ર ક્ષય થાય છે.
(૨) નિમિત્તથી :- શસ્રાદિના પ્રહારથી, વિષપાનથી કે દંડ-ચાબુક વગેરેના સખત પ્રહારથી આયુષ્યનો શીઘ્ર ક્ષય થાય છે.
(૩) આહારથી :- અતિ અલ્પ આહારના કારણે શરીર કૃશ થવાથી, સ્નિગ્ધ આહારના કારણે રોગાદિ થવાથી, ભારે, ઘણો અને અહિતકર આહાર કરવાથી આયુષ્યનો શીઘ્ર ક્ષય થાય છે. (૪) વેદનાથી :- શૂળ વગેરે વ્યાધિની પીડાથી આયુષ્યનો શીઘ્ર ક્ષય થાય છે.
(૫) પરાઘાતથી :- બીજા તરફથી થયેલા આઘાતથી, ઊંડા ખાડા વગેરેમાં પડવાથી કે પર્વત ઉપરથી ઝંપાપાત કરવાથી આયુષ્યનો શીઘ્ર ક્ષય થાય છે.
Jain Education International
(૬) સ્પર્શથી :- ચામડીને તાલપુટવિષનો, અગ્નિનો, ભયંકર સર્પાદિક ઝેરી વસ્તુનો કે વિષકન્યાદિનો માત્ર સ્પર્શ થવાથી આયુષ્યનો શીઘ્ર ક્ષય થાય છે.
(૩) આપ્રાણથી :- ગળે ફાંસો ઘાલવાથી, શ્વાસનું રુંધન થાય અથવા નાક કે ગળામાં કોઇ આડખીલી ઊભી થવાથી કે રોગાદિને કારણે શ્વાસનું રુંધન થવાથી આયુષ્યનો શીઘ્ર ક્ષય થાય છે.
(“તત્ત્વજ્ઞાન તરંગિણી’’માંથી સાભાર)
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
