________________
૧૫૦
આશ્રવ અને અનુબંધ
FGC
-
%D0
તા.૮-૧૧-૯૮, રવિવાર, કારતક વદ ૫. અનંત ઉપકારી, અનંત જ્ઞાની શ્રી તીર્થંકર પરમાત્માઓ, જગતના જીવમાત્ર આ દુઃખમય સંસારમાંથી મુક્ત થઈ અનંતસુખમય એવા મોક્ષપદને પામે, તે માટે ધર્મતીર્થની સ્થાપના કરે છે.
હવે ગ્રંથકાર મહર્ષિ, જીવને સંસાર પ્રત્યે ઉદ્દેગ ઉત્પન્ન થાય; તથા જે ધર્મસેવવા છતાં પણ તેનાથી તેનો સંસાર વિખેરાય નહીં પણ સંસાર ઊભો રહે છે, તેવા ધર્મ પ્રત્યે પણ ઉગ થાય; તેના માટે વ્યક્રમ કરીને, પહેલાં અશુભનું અને પછી શુભનું વર્ણન કરે છે.
હવે પ્રશ્ન થાય કે જીવ જો ગુણનું સેવન કરે છે તો પછી તેનો સંસાર કેમ ઊભો રહે છે? તો ગ્રંથકાર કહે છે કે, ખાલી ગુણ સેવે તેટલા માત્રથી જીવનું ઠેકાણું પડતું નથી, પણ ગુણ જો સાનુબંધ હોય તો જ તે ગુણ ક્રમસર આગળ વધારતાં તેને છેક મોક્ષ સુધી લઈ જાય. આમ, માત્ર ગુણ નહીં પણ સાનુબંધ ગુણ જોઈએ. વ્યવહારનયથી દયા પણ મોક્ષનું કારણ બની શકે, પણ તે દયાનો ગુણ સાનુબંધ જોઇએ. સાનુબંધ એટલે વર્તમાનમાં તમે જે માત્રાકક્ષાની દયા સેવતા હો, તેમાં ઉત્તરોત્તર વૃદ્ધિ થવી તે. ધર્મમાં Extra-ઉમેરો થઈ જે પ્રાપ્ત થાય તેવો વૃદ્ધિગત ધર્મ જ ઠેઠ મોક્ષ સુધી લઈ જઈ શકે. સાનુબંધ ધર્મમાં Chain(હારમાળા) ચાલવી જોઇએ, અને તે રીતે કોઈપણ ગુણ ક્રમશઃ વૃદ્ધિ પામતાં પામતાં પરિપૂર્ણ કક્ષા સુધી લઈ જાય તો ઠેકાણું પડે. જેમ દયાથી મોક્ષ બતાવ્યો તેમ સમતાથી પણ મોક્ષ બતાવ્યો છે. તેમાં પણ શરૂઆતની સમતામાં ઉમેરો થતાં થતાં પરિપૂર્ણ સમતા આવે ત્યારે જ મોક્ષ થાય. સમતાથી મોક્ષ એ નિશ્ચયનયનું વિધાન છે, જ્યારે દયાથી મોક્ષ તે વ્યવહારનયનું વિધાન છે, પણ બંને નય ગુણ તો સાનુબંધ જ માંગે છે.
સભા- વ્યવહારનયના ગુણો સાનુબંધ હોય તો નિશ્ચયનય કેમ ન માને?
સાહેબજી:- વ્યવહારનય જુદા ગુણ માંગશે અને નિશ્ચયનય જુદા ગુણ માંગશે. નિશ્ચયનય કહેશે કે વ્યવહારનયના ગુણો ઉપચરિત ગુણો છે. આ એક પરિભાષા છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
