Akalanka Granthtrayam

Author(s): Bhattalankardev, Mahendramuni
Publisher: ZZZ Unknown

Page 288

पृ० १०. पं० २६.] टिप्पणानि
१४३ [आप्तमी० श्लो० १०६] "वस्तुन्यनेकान्तात्मनि अविरोधेन हेत्वर्पणात् साध्यविशेषस्य याथात्म्यप्रापणप्रवणप्रयोगो नयः।" [सर्वार्थसि० १।३३] “ज्ञातृणामभिसन्धयः खलु नयास्ते द्रव्यपर्यायतः 'नयो ज्ञातुर्मतं मतः ।” [सिद्धिवि० पृ० ५१७ A. ५१८ A.] “प्रमाणप्रकाशितार्थविशेषप्ररूपको नयः। - [राजवा १०१३३] "नयन्ते अर्थान् प्रापयन्ति गमयन्तीति नयाः, वस्तुनोऽनेकात्मकस्य अन्यतमैकात्मैकान्तपरिग्रहात्मका इति ।" [नयचक्रवृ०पृ०५२६A.] “यथोक्तम्- 5 द्रव्यस्यानेकात्मनोऽन्यतमैकात्मावधारणम् एकदेशनयनान्नयाः ।” [ नयचक्रवृ० पृ० ६ B. ] "एगेण वत्थुणोऽणेगधम्मुणो जमवधारणेणेव । नयणं धम्मेण तो होई नो सत्तहा सोय॥" [विशेषा० गा० २६७६ ] "नयन्तीति नयाः, अनेकधर्मात्मकं वस्तु एकधर्मेण नित्यमेवेदमनित्यमेवेति वा निरूपयन्ति ।" [तत्त्वार्थहरि० १६] तत्त्वार्थसिद्ध० ११६॥ " उक्तं हि-णयदि त्ति गयो भणिो बहूहिं गुणपज्जएहिं जं दव्वं । परिणामखेत्तकालंतरेसु अविण?सब्भावं ।। 10 ....... 'प्रमाणपरिगृहीतार्थंकदेशवस्त्वध्यवसायो नयः।" [धवलाटी० सत्प्ररू०] " स्वार्थकदेशनिर्णी तिलक्षणो हि नयः स्मृतः।' (पृ० ११८) "नीयते गम्यते येन श्रुताथाशो नयो हि सः।" [तत्वार्थश्लो० पृ० २५८ ] नयविव० श्लो० ४ । “अनिराकृतप्रतिपक्षो वस्त्वंशग्राही ज्ञातुरभिप्रायो नयः।" [ प्रमेयक० पृ० २०५ A.] “जं णाणीण वियप्पं सुयभेयं वत्थुयंससंगहणं । त इह गयं पडतं णाणी पुण तेहि णाणेहिं ।।" [नयचक्र गा० २] "वस्तुनोऽनन्तधर्मस्य प्रमाणं 15 (ण) व्यञ्जितात्मनः । एकदेशस्य नेता यः स नयोऽनेकधा स्मृतः ॥” [तत्वार्थसार पृ० १०६] "तद्वारायातः पुनरनेकधर्मनिष्ठार्थसमर्थनप्रवणः परामर्शः शेषधर्मस्वीकारतिरस्कारपरिहारद्वारेण वर्तमानो नयः ।" [ न्यायावता० टी० पृ० ८२] "नीयते येन श्रुताख्यप्रमाणविषयीकृतस्यार्थस्यांशः तदितरांशीदासीन्यतः स प्रतिपत्तुरभिप्रायविशेषो नयः ।” [प्रमाणनय० ७१] स्या० मं० पृ० ३१०। " प्रमाणपरिच्छिन्नस्यानन्तधर्मात्मकस्य वस्तुनः एकदेशग्राहिणः तदित- 20 रांशाप्रतिक्षेपिणः अध्यवसायविशेषा नयाः।" [ जैनतर्कभा० पृ० २१ ] “प्रकृतवस्त्वंशग्राही तदितरांशाप्रतिक्षेपी अध्यवसायविशेषो नयः।" [ नयरहस्य पृ० ७९ ] नयप्रदीप पृ० ९७ B.
__ मलयगिर्याचार्यमतेन सर्वेऽपि नयाः मिथ्या एव; तथाहि-"अनेकधर्मात्मकं वस्त्ववधारणपूर्वकमेकेन नित्यत्वाद्यन्यतमेन धर्मेण प्रतिपाद्यस्य बुद्धिं नीयते प्राप्यते येनाभिप्रायविशेषेण स ज्ञातुरभिप्रायविशेषो नयः । . . . . . इह हि यो नयो नयान्तरसापेक्षतया स्यात्पदलाञ्छितं 25 वस्तु प्रतिपद्यते स परमार्थतः परिपूर्ण वस्तु गृह्णाति इति प्रमाण एवान्तर्भवति, यस्तु नयवादान्तरनिरपेक्षतया स्वाभिप्रेतेनैव धर्मेण अवधारणपूर्वकं वस्तु परिच्छेत्तुमभिप्रेति स नयः वस्त्वेकदेशपरिग्राहकत्वात्,'स च नियमान्मिथ्यावृष्टिरेव ।" [आव० नि० मलय० पृ० ३६९ A.]
पृ०१०.पं०२६.'स द्रव्यार्थिकः'-" तच्च सच्चतुर्विधम्, तद्यथा द्रव्यास्तिकं मातृकापदास्तिकम् उत्पन्नास्तिकम् पर्यायास्तिकमिति ।" [तत्त्वार्थाधि० भा० ५।३१] " इत्थं द्रव्यास्तिकं 30 मातृकापदास्तिकं च द्रव्यनयः । उत्पन्नास्तिकं पर्यायास्तिकं च पर्यायनयः। [तत्त्वार्थहरि० ५।३१ ] तत्त्वार्थसिद्ध० ५।३१। “दव्वदिओ य पज्जवणो य सेसा वियप्पासिं ।" [ सन्मति० १।३] “नयो द्विविधः द्रव्यार्थिकः पर्यायार्थिकश्च।”[सर्वार्थसि० १।६] “द्वौ मूलभेदौ द्रव्यास्तिकः, पर्यायास्तिक इति । अथवा · 'द्रव्यार्थिकः... - पर्यायार्थिकः।" [ राजवा० ११३३ ] "तत्र मूलनयो द्रव्यपर्यायार्थगोचरौ। मिथ्यात्वं निरपेक्षत्वे सम्यक्त्वं तद्विपर्यये ।" [सिद्धिवि० 35 प०५२१ A.1 "तेषां वा शेषशासनाराणां दव्यार्थपर्यायार्थनयो द्वौ समासतो मलभेदी तत्प्रभेदा संग्रहादयः ।" [ नयचक्रवृ० पृ० ५२६ A. ] “दव्वट्ठियस्स दव्वं वत्थु पजवनयस्स पज्जाओ।" [ विशेषा० गा० ४३३१ ] धवलाटी० सत्प्ररू० । प्रमाणनय० ७५ ।