Akalanka Granthtrayam

Author(s): Bhattalankardev, Mahendramuni
Publisher: ZZZ Unknown

Page 310

पृ० ७६. पं० २७.]
टिप्पणानि
१६५
पृ० ७५. पं० २६. 'चन्द्रार्वाक्परभागयोः ' - तुलना - " तदेतस्मिन् प्रतिबन्ध - नियमे कथं चन्द्रादेर्वाग्भागदर्शनात् परभागोऽनुमीयेत नानयोः कार्यकारणभावः सव भावात् । न च तादात्म्यलक्षणो भेदात् ।" [ सिद्धिवि० पृ० ३०६ B. ]
पृ० ७६. पं० ७. 'एतेन पूर्ववत् ' - अत्रायं पूर्वपक्ष:- “ अथ तत्पूर्वकं त्रिविधमनुमानं पूर्ववत् शेषवत् सामान्यतोदृष्टं च ।" [ न्यायसू० ११११५ ]
5
पृ० ७६. पं० ७. 'वीत ' - पूर्वपक्ष:- " तत्र प्रथमं तावत् द्विविधं वीतमवीतं च । तत्र अन्वय मुखेन प्रवर्त्तमानं विधायकं वीतम् । व्यतिरेकमुखेन प्रवर्त्तमानं निषेधकमवीतम् । तत्र अबीतं शेषवत् । वीतं द्वेधा पूर्ववत्, सामान्यतोदृष्टख ।” सांख्यतत्त्वकौ० पृ० ३० । पृ० ७६. पं० ७. 'संयोग्यादौ ' - पूर्वपक्ष:-" अस्येदं कार्यं कारणं संयोगि विरोधि समवायि चेति लैङ्गिकम् ।" [ वैशे० सू० ९।२।१]
10
पृ० ७६. पं० १०. ' अन्यथानुपपन्नत्व' - तुलना - " अन्यथानुपपन्नत्वं हेतोर्ल - क्षणमीरितम् । तदप्रतीतिसन्देहविपर्यासैस्तदाभता ।। " [ न्यायाव० श्लो० २२]
पृ० ७६. पं० १८. 'निर्व्यापारो' - तुलना - प्रमाणसं० पृ० १०७ |
पृ० ७६. पं० २८. 'सत्वमर्थ ' - तुलना - " अन्यथा निश्चितं सत्त्वं विरुद्धमचलात्मनि । ” [ प्रमाणसं० पृ० १०७ ]
पृ० ७६. पं० ३१. 'सर्वज्ञ प्रतिषेधे ' - तुलना - “ सर्वज्ञवीतरागयोर्विप्रकर्षाद्वचनादेस्तत्र सत्त्वमसत्त्वं वा सन्दिग्धम्, अनयोरेव द्वयो रूपयोः सन्देहेऽनैकान्तिकः । " [ न्यायवि० पृ० १०५] उक्तपादेर्दोषसंक्षयो नेत्येके व्यतिरेकोऽस्य सन्दिग्धो व्यभिचार्यतः || ” [ प्रमाणवा० २।१४२ ] परीक्षामु० ६ । ३३ । प्रमाणनय० ६।५७ ।
पृ० ७८. पं० २२. ' परदुःख परिज्ञानात् ' - तुलना - " सर्ववेदने तु परसन्तान - 20 रागादिवेदने रागादिमत्त्वमिति न सत्; तथाहि - परसन्तान संवित्तौ वीतरागित्ववेदने । तस्य रागित्वमप्यस्तीत्येतदत्यन्तदुर्घटम् ॥ यदैवासौ रागी पररागवेदने तथा परवीतरागवेदने वीतरागोऽपि । उभयमपि तदेवेति चेन्न; एकेनाप्यनुभूतत्वाभावे रागी कथं मतः । तटस्थस्य हि संवित्तौ न रागित्वादिसंभवः । तथाहि-न घटवेदने घटीभवति । एवं रागादयोऽपि परसन्तानान्तर्गतास्तटस्थतया अवगम्यमाना न रागित्वं निर्वर्त्तयन्ति । " [ प्रमाणवार्तिकालं० लि० पृ० ४३४ ] 25
पृ० ७८, पं० ३०. 'असिद्धश्वातु' – तुलना - " तत्र शब्दानित्यत्वे साध्ये चाक्षुषत्वादित्युभयासिद्धः ।" [ न्यायप्रवे० पृ० ३ ] " अविद्यमानसत्ताकः परिणामी शब्दः चाक्षुषत्वात् । " [ परीक्षामु० ६।२३ । ] प्रमाणनय० ६।५० ।
15
पृ० ७६. पं० ३. ' विरुद्धा' - " एकलक्षणमाहात्म्याद्धेत्वाभासा निवर्तिताः । विरुद्धानैकान्तिका सिद्धाज्ञाता किञ्चित्करादयः । अन्यथानुपपत्त्या निर्णीतो हेतुः । श्रन्यथैवोप- 30 पत्त्या विरुद्धः । अन्यथा वोपपयाऽनैकान्तिकः । तथा अन्यथा च सम्भूष्णुरसिद्धः । अज्ञाने पुनरज्ञातोऽकिचित्करः तथैव । न ह्येकलक्षणाभावे त्रिलक्षणं गमकम् । अनुपलब्धिस्तावश्चित्रा निश्चेतुमशक्यैव ।" [ सिद्धिवि० पृ० ३४३-४४]
पृ० ७६. पं० २७. ' तत्र मिथ्योत्तरं ' - तुलना -“दूषणाभासास्तु जातयः । "