Akalanka Granthtrayam

Author(s): Bhattalankardev, Mahendramuni
Publisher: ZZZ Unknown

Page 324

टिप्पणानि
उद्धृतोऽयम्-".." हेतुरेकान्तसाधने " [ न्यायवि० वि० पृ० ५०२ A.]
तुलना - " सिद्धः सिद्धसेनस्य विरुद्धो मल्लवादिनः । द्वेधा समन्तभद्रस्य हेतुरेकान्तसाधने । " [ जैनतर्कवा० पृ० १४२ ] स्या० रत्ना० पृ० १०३२ ।
पृ० ११५. पं० २३. 'जाड्य' - बौद्धाचार्यैः अहीकजाड्यादयोऽपशब्दाः प्रतिवादिनः प्रयुक्ताः । ग्रन्थकारः तत्तत्सिद्धान्तासङ्गतिप्रदर्शनेन बौद्धाचार्या एव तच्छब्दयोग्या इति 5 प्रदर्शयति । जाड्यादिशब्द प्रयोगस्थलानि --" ध्वस्तप्रज्ञानां पञ्च लिङ्गानि जाड्ये" [ प्रमाणवा० १।३४२ ] " तदेतज्जाड्यवर्णितम्” [ प्रमाणवा० ४।३५ ] “ एतेनैव यदह्नीकाः किञ्चिदश्लीलमाकुलम् । प्रलपन्ति ।" [ प्रमाणवा० १।१८२ ] हेतुबि० पृ० १२९ । वादन्यायटी ० पृ० २ । “एतत्सांख्यपशोः कोऽन्यः सलज्जो वक्तुमीहते । ” [ प्रमाणवा० २ । १६५ ] “ शृङ्गे गौरित्यलौकिकम् । ” [ प्रमाणवा० ३ । १५०, ४३७ ] " एषा लोकोत्तरा स्थितिः " [ प्रमाणवा० ४५५] 10 "धिव्यापकं तमः" [ प्रमाणवा० ३।२३९ ] वादन्यायटी० पृ० ५१ । "C 'तमोविजृम्भणम्” [ प्रमाणवार्तिकालं लि० पृ० ३४६ ] “जयेद् घाटन बन्धकीम्” [ प्रमाणवा० ३।३३४ ]
इति षष्ठः प्रस्तावः ।
पृ० १२२. पं० ३. ]
पृ० ११६. पं० ६. 'सिद्धम्' - व्याख्या तुलना च - " सकलं सर्वथैकान्तप्रवादातीतगोचरम् । सिद्धं प्रवचनं सिद्धपरमात्मानुशासनम् || सिद्धं प्रमाणमित्यर्थः सिद्धयति 15 निर्णयविषयतां गच्छति अनेन अर्थ इति सिद्धमिति हेत्वन्तरमाह - सिद्धपरमात्मानुशासनम् इति । सिद्धो निश्चितः परमात्मा सकलवस्तुयाथात्म्यदर्शी पुरुषविशेषोऽनुशासनः काले देशे च कचिदुत्पन्नस्य अनु पश्चात् शासनः शास्ता यस्य तत्तथोक्तम् यत एवं प्रवचनं ततः सिद्धमिति ।" [ न्यायवि० वि० पृ० ५३४ A. ]
पृ० ११६. पं० १८. 'पुरुषातिशयो' - तुलना - न्यायवि० टि० पृ० १६७ पं० ३। 20 पृ० ११८. पं० १६. 'श्रोत्रं हि ' - पूर्वपक्ष:- “ अप्राप्तान्यक्षिमनः श्रोत्राणि । ” [ अभिधर्म को० ११४३]
१७६
तुलना - राजवा० पृ० ४८ । तत्त्वार्थश्लो० पृ० २३५ । न्यायकुमु० पृ० ८३ | सन्मति ० टी० पृ० ५४५ । स्या० रत्ना० पृ० ३३४ ।
पृ० ११८. पं० २८. 'करणसन्निपातोप' - तुलना - " तदेतेषां पुद्गलानां करण- 25 सन्निपातोपनिपाते श्रावणस्वभावः शब्दः पूर्वापर कोट्योरसन प्रयत्नानन्तरीयको घटादिवत् [ अष्टश०, अष्टसह० पृ० १०७ ]
पृ० ११६. पं० २०. 'हीनस्थान' - तुलना - " मिथ्याज्ञानतदुद्भूततर्ष सचेतनावशात् । हीनस्थानगतिर्जन्म ॥ [ प्रमाणवा० २।२६० ] आप्तप० पृ० १ ।
93
पृ० १२२. पं० ३. 'सम्यग्ज्ञानाङ्कुशः' – व्याख्या - " शब्द इति सर्वोऽपि पौरुषेयः 80 शब्दः पुरुषार्थस्य निःश्रेयसः तत्कारणस्य अभिधायकोपि तु सत्यो विप्रतिसारविकलश्च, न सर्वोप्यसौ तद्विलक्षये वा अपि तु सम्यग्ज्ञानाङ्कुशः सम्यग्ज्ञानं तत्प्रणेतुः पुरुषस्य तदर्थविषयं निरुपलवं ज्ञानं तदेव अङ्कुशो नियामकः यस्य स एव च अयमेव स्याद्वादा मोघलाञ्छनः वचनप्रबन्धः नापरः तत्प्रणेतृणां तज्ज्ञानाभावस्य निवेदनात् ।" [ न्यायवि० वि० पू० ५७८ A. ] 35