Akalanka Granthtrayam

Author(s): Bhattalankardev, Mahendramuni
Publisher: ZZZ Unknown

Page 322

पृ० १११. पं० १२.]
टिप्पणानि पृ० १०८. पं० १५. 'गण्ड्रपद'-तुलना-"अनेकान्तत्वं पिरोधशङ्कया परिहरतस्ते क्षयैकान्तोपलम्भावलम्बनम् गण्डूपदभयादजगरमुखप्रवेशमनुसरति ।" [ सिद्धिवि० पृ० ५३७ B.]
पृ० १०८. पं० १७. 'दृष्टाद् गरिष्ठ'-तुलना-" नहि दृष्टाज्येष्ठ गरिष्ठमिष्टम्। [अष्टश० अष्टसह पृ० ८० ] “ नहि दृष्टाद्गरिष्ठप्रमाणमस्ति।" [नयचक्रबृ० लि. पृ० १८ B.] 5
पृ० १०८. पं० २१. 'अदृश्यानुपम्भाद'-तुलना-लघी० टि• पृ०१३९५०२४।
पृ०१०८.पं० २८. 'संहतानाम्'–पूर्वपक्षः-"सङ्घातपरार्थत्वात्-यतः सङ्घातश्च परार्थः तस्माद्धेतोः, इह लोके ये सङ्घातास्ते परार्था दृष्टाः पर्यकरथशय्यादयः । एवं गात्राणां महदादीनां सङ्घातः समुदायः परार्थ एव । पर्यङ्करथादयः काष्ठसङ्घाताः, गृहादयः काष्ठेष्टिकादिसाताः । न हि ते रथगृहपयङ्कादयः किमपि स्वार्थ साधयन्ति न वा परस्परार्थाः, किन्तु 10 अस्त्यसौ देवदत्तादिः योऽस्मिन् पर्यङ्के शेते रथेन गच्छति गृहे निवसतीति । एवममी महदादयश्चक्षुरादयो वा न स्वार्था न च परस्पराथाः किन्तु पराथाः । यश्चासौ परः स चात्मा " [ सांख्यका० माठरवृ० पृ० २९]
पृ० १०६. पं० २५. 'सहोपलम्भ'-तुलना-न्यायवि० टि० पृ० १५९ पं० २०। पृ० ११०. पं० २.'नास्ति सर्वज्ञः'-तुलना-न्यायवि० टि० पृ० १६७ पं० ३३। 15
पृ० ११०.५० ६. 'सिद्धेऽकिञ्चित्करो'-तुलना-“सिद्धे प्रत्यक्षादिवाधिते च साध्ये हेतुरकिश्चित्करः ।" [परीक्षामु० ६।३५ ]
पृ० ११०.पं० ११. 'विरुद्धाव्यभिचारिणः'-विरुद्धाव्यभिचारिणो लक्षणम्" विरुद्धाव्यभिचारी यथा अनित्यः शब्दः कृतकत्वात् घटवत्, नित्यः शब्दः श्रावणत्वात् शब्दत्ववत् इति उभयोः संशयहेतुत्वाद् द्वावप्येतौ एकोऽनैकान्तिकः समुदिसावेव ।" 20 [न्यायप्रवे० पृ० ५] "स्वलक्षणप्रयुक्तयोः हेत्वोः एकत्र धर्मिणि विरोधेनोपनिपाते विरुद्धाव्यभिचारीति ।" [ हेतुबि० लि. ]
पृ० १११. ५० ५. 'विरुद्धाव्यभिचारी'-उद्धृतोऽयम्-प्रमाणनि० पृ० ६१ ।
पृ० १११. पं० १२. 'अन्ताप्ताव'-तुलना-" यथाच अन्ताप्तावसिद्धायां बहिर्याप्तरकिश्चित्करत्वं तथा सिद्धायामपि इति यद्वक्ष्यति प्रमाणसङ्ग्रहे-भविष्यति आत्मा 25 सत्त्वात्..." [सिद्धिवि० टी० पृ० २३९ B.] “अन्तर्व्याप्त्यैव साध्यस्य सिद्धौ बहिरुदाहृतिः । व्यर्था स्यात्तदसद्भावेप्येवं न्यायविदो विदुः ॥" [न्यायावता० श्लो० २०] “तत्सिद्धयसिद्धयोः बहियाप्तेरसाधनात् ।" [सिद्धिवि० पृ० ३०८ A.] "अन्तर्व्याप्तावसिद्धायां बइिाप्तिरसाधनम् ।" [ सिद्धिवि० पृ० २८१ A.] अन्तर्व्याप्त्या हेतोः साध्यप्रत्यायने शक्तावशक्तौ च बहिातरुद्भावनं व्यर्थम् । पक्षीकृत एव साधनस्य साध्येन व्याप्तिरन्तयाप्तिः, अन्यत्र तु 30 बहिर्व्याप्तिः यथा अनेकान्तात्मकं वस्तु सत्त्वस्य तथैवोपपत्तेः अग्निमानयं देशो धूमवत्त्वात्, य एवं स एवं यथा पाकस्थानम् ।" [प्रमाणनय० ३।३५, ३६] धर्मसं० ०० पू० ८२ । जैनतर्कभा० पृ० १२ ।
इति पञ्चमः प्रस्तावः ।