Akalanka Granthtrayam

Author(s): Bhattalankardev, Mahendramuni
Publisher: ZZZ Unknown

Page 323

प्रमाणसङ्ग्रहस्य
[ पृ० १११. पं० १५
पृ० १११. पं० १५. 'वाद : ' - तुलना - " समर्थवचनं जल्पं वादं चतुरङ्गं विदुः । पक्ष निर्णयपर्यन्तं फलं मार्गप्रभावना ॥ " [ सिद्धिवि० पृ० २५४ A. ] तत्त्वार्थश्लो० पू० २८० ॥ प्रमेयरत्नमा० ६ |४७ । न्यायवि० टि० पृ० १६६ पं० ३६ ।
15
१७८
पृ० ११२. पं० ४. ' अपेक्षितपर' - तुलना - " अपेक्षितपरव्यापारो हि भावः 5 स्वभावनिष्पत्तौ कृतक इति । ” [ न्यायवि० पृ० ६७ ]
त्पित्सोः
पृ० ११२. पं० ८. ' सति समर्थे ' - तुलना - " नहि समर्थेऽस्मिन् सति स्वयमनु: पश्चाद्भवतः तत्कार्यत्वं समनन्तरत्वं वा नित्यवत् ।" [अष्टश०, अष्टसह ० पृ० १८२] पृ० ११२. पं० ११. ' तदयं भाव: ' - तुलना - न्यायवि० टि० पृ० १६१५० १४ पृ० ११२. पं० २८. ' योगक्षेम ' - " योगः अप्राप्तविषयस्य परिच्छेदलक्षणा प्राप्तिः, 10 क्षेमः तदर्थक्रियानुष्ठानलक्षणं परिपालनम् ।" [ हेतुबि० टी० लि०पु०५५]
पृ० ११३. पं० २. 'त्रिलक्षणम् ' - " यदि पुनः भावः स्थास्नु उत्पित्सुर्वा न भवेत् न कदाचिदपि तिष्ठेदुत्पद्येत वा खपुष्पवत् । न हि तन्नश्वरत्वमेव साधयत्यन्यत्राप्यविशेषात् । तदि स्वरसत एव उत्तरीभवन्तः यथायोगं परस्परोपकारमतिशयाधानमात्मसात्कुर्वन्ति । ” [ सिद्धिवि० पृ० १७२ ]
पृ० ११३. पं० ४. ' तदयमुत्पाद' - तुलना - " स्थितिरेव उत्पद्यते विनाश एव तिष्ठति उत्पत्तिरेव नश्यति । " अष्टश ० अष्टसह ० पृ० ११२ ] नयचक्रवृ० लि० पृ० २९२ A.
पृ० ११३. पं० ६. ' प्रकृताशेष व्याख्या - " प्रकृतः विधिमुखेन निषेधमुखेन वा साधयितव्यतया प्रक्रान्तो यः अशेषः समग्रः साध्यसाधनरूपः तत्त्वार्थः, न सौगतवत् कल्पितस्वभावः, तस्य प्रकाशः सभ्यचेतसि समर्पणम् तत्र पटुवादिनः सकाशात् यो विपरीतः 20 तत्प्रकाशपादव विकलः स निगृह्यते पराजयं प्राप्नोति विब्रुवारण: विसदृशं दूषणमभिधानोऽबाणो वा तूष्णीमासीनो वा विपरीत एव निगृह्यते इति । " [ न्यायवि० वि० पृ० ५२७ B.]
पृ० ११३. पं० २३. ' तत्र मिथ्योत्तरं '१ - व्याख्या - " तत्र मिथ्योत्तरं जाति: यथाऽनेकान्तविद्विषाम् । दध्युष्ट्रादेरभेदत्वप्रसङ्गादेकचोदनम् ॥ प्रमाणोपपन्ने साध्ये धर्मे यस्मिन् मिथ्योत्तरं भूतदोषस्य उद्भावयितुमशक्यत्वेन सदूषणोद्भावनं सा जातिरिति । तत्केषाम् 25 इत्याह-यथा अनेकान्तविद्विषाम् इति । यथा इत्युदाहरणप्रदर्शने अनेकान्तविद्विषः सौगतादयः तेषाम् इति । कीदृशं तदित्याह - तद्यु ( दध्यु ) ष्ट्रादेरभेदत्वप्रसङ्गादेकचोदनम् इति [ न्यायवि० वि० पृ० ५२६ B. ]
''|”
तुलना - न्यायवि० टि० पृ० १६५ पं० ३४ |
पृ० ११४. पं० २१. 'असिद्ध : ' - व्याख्या - " स्वलक्षणैकान्तस्य साधने सिद्धौ 30 अङ्गीक्रियमाणाय सर्वो हेतुः सिद्धसेनस्य भगवतः सिद्धः । कथमिति चेदुच्यते - बहिरिव इति - अथातो रूपात् चित्रमेकं ज्ञानमिष्यते तत्राह विरुद्धो देवनन्दिनः हेतुरेकान्तसाधने, क्रमेणेव क्रमेणापि चित्रकविरोधात् श्रपरस्त्वाह-न मया प्रतिभासाद्वैतवादिना परमार्थतः क्वचिद् हेतुरिष्यते यस्तु इष्यते स व्यवहारेण 'प्रामाण्यं व्यवहारेण' इत्यभिधानात् इति तं प्रत्याह- 'द्वेधा समन्तभद्रस्य ' हेतुः एकान्तसाधने इति पक्षवत् विपक्षेऽपि वर्तते इि 35 द्वेधा अनैकान्तिकः इति यावत् । " [ सिद्धिवि० टी० पृ० ३२३ A. ]