Book Title: Akalanka Granthtrayam
Author(s): Bhattalankardev, Mahendramuni
Publisher: ZZZ Unknown
View full book text
________________
5
पृ० ६७. पं० ७. 'हिताहितप्राप्ति' - तुलना - " हिताहितप्राप्तिपरिहारसमर्थं हिं प्रमाणं ततो ज्ञानमेव तत् ।" [ परीक्षामु० १ २] प्रमाणनय० १ । ३ । “ हिताहितार्थसम्प्राप्तित्यागयोर्यनिबन्धनम् तत्प्रमाणं .." [ जैनतर्कवा० पृ० १ ]
पृ० ६७. पं० १६. ' अक्षज्ञान' - " तदुक्तम् - अक्षज्ञानमनेकान्तमसिद्धेरपराकृतेः ।” [ सिद्धिवि० टी० पृ० ४७२ A. ]
10
पृ० ६८. पं० २. ' विविधान् ' – “ तथा चात्र देवस्य वचनम् - विवादानुविधादनस्य विकल्प नान्तरीयकत्वात् । " [ न्यायवि० वि० पृ० ८३ A. ]
पृ० ६८. पं० १३. 'स्वार्थमात्राध्य' - तुलना - " अधिगमोऽपि व्यवसायात्मैव, तदनुत्पत्तौ सतोऽपि दर्शनस्य साधनान्तरापेक्षया सन्निधानाभेदात् सुषुप्तचैतन्यवत् । सन्निधानं हि इन्द्रियार्थसन्निकर्षः ।" [ अष्टश०, भ्रष्टसह ० पृ० ७५, १२३ ]
पृ० ६८. पं० १४. ' तिमिराद्य' - तुलना -लघी० टि० पृ० १४० पं० २६ ।
15
१७२
प्रमाणसङ्ग्रहस्य
[ पृ० ७. पं० ७
भिन्नमन्ये चक्षते समानतन्त्राः । 'परोक्षं प्रत्यभिज्ञादि त्रिधा श्रुतमविलक्म्' इति वचनादिति । तदयुक्तम्; त्रिविधं भवति श्रौतं न त्वविप्लवं प्रमाणमित्यर्थः । प्रत्यक्षे हि परोपदेशस्य अनर्थकत्वात् । · · तन्नेदं श्रुतस्य लक्षणम् । किं तर्हि ? इत्याह- परोपदेशजं श्रौतमिति । परोपदेशजं श्रौतमति शेषं जगुर्जिनाः । परोक्षं प्रत्यभिज्ञादि त्रिधा श्रौतं न युक्तिमत् ॥” [जैनतर्कवा० पृ० १३१]
पृ० ६८. पं० १७. ' परोक्षज्ञानार्थ' - तुलना - न्यायवि० टि० पृ० १५६ पं० १३ ।
पृ० ६८. पं० २७. ' कालेनैतावता' - अस्य व्याख्यानं न्यायविनिश्चयविवरणे इत्थम् -“एतावताऽनादिरूपेण कालेन कथं न प्रलयं गतः तदागमः । कीदृशोऽनाप्तः, अविद्यमानः तदर्थाभिमुखे साक्षात्कारिपुरुषः प्रलयङ्गतोपपत्त्येव रागाद्युपहतचेतस्कतया प्रज्ञा बलवैकल्यादिना 20 चार्वाकदर्शिनामनुपदेशान्यथोपदेशादेरप्रतिवेदनादेश्च प्रतिपुरुषमुपक्षीयमाणस्य सर्वत्रापि देशादिना कालेन निर्मूलान्मूलनस्य सम्भवात् । दृश्यते हि इदानीन्तनानामपि नैपथ्यादिव्यवहाराणां बहुजनपरिगृहीतानामपि निर्मूलप्रलयः ।” [ न्यायवि० वि० पृ० ५६२ A. ]
पृ० ६६. पं० ३. 'सत्यस्वमवत्' - " तद्धि सत्यस्वप्रज्ञानम् इन्द्रियासंसृष्टं व्यवहितं चार्थमवैति इति प्रमाणसङ्ग्रहे निरूपितम् ।" [ सिद्धिवि० टी० पृ० ४३० B. ]
तुलना - " इहापि सत्यस्वप्रदर्शिनोऽतीतादिकं विदन्त्येव । ( पृ० ३९६ ) सत्यस्वप्रदर्शनवत् - सत्यस्वप्नदर्शनं हि तत्कालानुयातेनैव ग्राहकमीक्षते ।" [ प्रमाणवार्तिकालं लि० पृ० ४१० ] " एतदुक्तम् - यथाहि सत्यस्वप्नदर्शिनो ज्ञानं परमार्थतोऽविषयमपि प्रतिनियतविषयाकारं लिङ्गागमानपेक्षञ्चाश्रयविशेषादुत्पद्यमानमुपदर्शितार्थप्रापकत्वेनाविसंवादि भवति तथा योगिज्ञानं प्रज्ञापारमितायोगाभ्यासबलेन यथैव तदभूद्भवति भविष्यति च अतीतं वर्तमानमनागतं वस्तु 30 परेण परिकल्पितं तथैवोपदर्शितविविधाकारप्रकारप्रभेदापचं बहिरिव परिस्फुद्रूपं स्फुटप्रतिभासं लिङ्गागमानपेक्षमविसंवादितयोत्पन्नं प्रत्यक्षं प्रमाणमिष्यते । अतश्चैवं भगवतः सर्वत्र साक्षाद्दर्शित्वाभ्युपगमात् यन्न प्राप्तं न विज्ञात साक्षात्कृतं तदभावेन सर्वज्ञज्ञानमुच्यते । तो भ्रान्तिनिवृत्तावप्याकारनिवृत्तेः प्रतिबन्धाभावेनासंभवः इति मध्यमकनयानुसारेणार्य नागार्जुनपादप्रभृतयः । ” [ अभिसमयालङ्कारालो० पू० १७७ ]
सत्यस्वप्नज्ञानदृष्टान्तस्य समालोचनं निम्नग्रन्थेषु दृश्यते - " ये तु पुनः सर्वमेव योगिविज्ञानमनालम्बनं सत्यस्वप्नदर्शनवद्वस्तुसंवादितया प्रमाणमिति प्रतिपन्नाः; तान् प्रत्यन्तवन्त्वचोद्यं
25
35
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
Page Navigation
1 ... 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390