Page Text
________________
5
पृ० ६७. पं० ७. 'हिताहितप्राप्ति' - तुलना - " हिताहितप्राप्तिपरिहारसमर्थं हिं प्रमाणं ततो ज्ञानमेव तत् ।" [ परीक्षामु० १ २] प्रमाणनय० १ । ३ । “ हिताहितार्थसम्प्राप्तित्यागयोर्यनिबन्धनम् तत्प्रमाणं .." [ जैनतर्कवा० पृ० १ ]
पृ० ६७. पं० १६. ' अक्षज्ञान' - " तदुक्तम् - अक्षज्ञानमनेकान्तमसिद्धेरपराकृतेः ।” [ सिद्धिवि० टी० पृ० ४७२ A. ]
10
पृ० ६८. पं० २. ' विविधान् ' – “ तथा चात्र देवस्य वचनम् - विवादानुविधादनस्य विकल्प नान्तरीयकत्वात् । " [ न्यायवि० वि० पृ० ८३ A. ]
पृ० ६८. पं० १३. 'स्वार्थमात्राध्य' - तुलना - " अधिगमोऽपि व्यवसायात्मैव, तदनुत्पत्तौ सतोऽपि दर्शनस्य साधनान्तरापेक्षया सन्निधानाभेदात् सुषुप्तचैतन्यवत् । सन्निधानं हि इन्द्रियार्थसन्निकर्षः ।" [ अष्टश०, भ्रष्टसह ० पृ० ७५, १२३ ]
पृ० ६८. पं० १४. ' तिमिराद्य' - तुलना -लघी० टि० पृ० १४० पं० २६ ।
15
१७२
प्रमाणसङ्ग्रहस्य
[ पृ० ७. पं० ७
भिन्नमन्ये चक्षते समानतन्त्राः । 'परोक्षं प्रत्यभिज्ञादि त्रिधा श्रुतमविलक्म्' इति वचनादिति । तदयुक्तम्; त्रिविधं भवति श्रौतं न त्वविप्लवं प्रमाणमित्यर्थः । प्रत्यक्षे हि परोपदेशस्य अनर्थकत्वात् । · · तन्नेदं श्रुतस्य लक्षणम् । किं तर्हि ? इत्याह- परोपदेशजं श्रौतमिति । परोपदेशजं श्रौतमति शेषं जगुर्जिनाः । परोक्षं प्रत्यभिज्ञादि त्रिधा श्रौतं न युक्तिमत् ॥” [जैनतर्कवा० पृ० १३१]
पृ० ६८. पं० १७. ' परोक्षज्ञानार्थ' - तुलना - न्यायवि० टि० पृ० १५६ पं० १३ ।
पृ० ६८. पं० २७. ' कालेनैतावता' - अस्य व्याख्यानं न्यायविनिश्चयविवरणे इत्थम् -“एतावताऽनादिरूपेण कालेन कथं न प्रलयं गतः तदागमः । कीदृशोऽनाप्तः, अविद्यमानः तदर्थाभिमुखे साक्षात्कारिपुरुषः प्रलयङ्गतोपपत्त्येव रागाद्युपहतचेतस्कतया प्रज्ञा बलवैकल्यादिना 20 चार्वाकदर्शिनामनुपदेशान्यथोपदेशादेरप्रतिवेदनादेश्च प्रतिपुरुषमुपक्षीयमाणस्य सर्वत्रापि देशादिना कालेन निर्मूलान्मूलनस्य सम्भवात् । दृश्यते हि इदानीन्तनानामपि नैपथ्यादिव्यवहाराणां बहुजनपरिगृहीतानामपि निर्मूलप्रलयः ।” [ न्यायवि० वि० पृ० ५६२ A. ]
पृ० ६६. पं० ३. 'सत्यस्वमवत्' - " तद्धि सत्यस्वप्रज्ञानम् इन्द्रियासंसृष्टं व्यवहितं चार्थमवैति इति प्रमाणसङ्ग्रहे निरूपितम् ।" [ सिद्धिवि० टी० पृ० ४३० B. ]
तुलना - " इहापि सत्यस्वप्रदर्शिनोऽतीतादिकं विदन्त्येव । ( पृ० ३९६ ) सत्यस्वप्रदर्शनवत् - सत्यस्वप्नदर्शनं हि तत्कालानुयातेनैव ग्राहकमीक्षते ।" [ प्रमाणवार्तिकालं लि० पृ० ४१० ] " एतदुक्तम् - यथाहि सत्यस्वप्नदर्शिनो ज्ञानं परमार्थतोऽविषयमपि प्रतिनियतविषयाकारं लिङ्गागमानपेक्षञ्चाश्रयविशेषादुत्पद्यमानमुपदर्शितार्थप्रापकत्वेनाविसंवादि भवति तथा योगिज्ञानं प्रज्ञापारमितायोगाभ्यासबलेन यथैव तदभूद्भवति भविष्यति च अतीतं वर्तमानमनागतं वस्तु 30 परेण परिकल्पितं तथैवोपदर्शितविविधाकारप्रकारप्रभेदापचं बहिरिव परिस्फुद्रूपं स्फुटप्रतिभासं लिङ्गागमानपेक्षमविसंवादितयोत्पन्नं प्रत्यक्षं प्रमाणमिष्यते । अतश्चैवं भगवतः सर्वत्र साक्षाद्दर्शित्वाभ्युपगमात् यन्न प्राप्तं न विज्ञात साक्षात्कृतं तदभावेन सर्वज्ञज्ञानमुच्यते । तो भ्रान्तिनिवृत्तावप्याकारनिवृत्तेः प्रतिबन्धाभावेनासंभवः इति मध्यमकनयानुसारेणार्य नागार्जुनपादप्रभृतयः । ” [ अभिसमयालङ्कारालो० पू० १७७ ]
सत्यस्वप्नज्ञानदृष्टान्तस्य समालोचनं निम्नग्रन्थेषु दृश्यते - " ये तु पुनः सर्वमेव योगिविज्ञानमनालम्बनं सत्यस्वप्नदर्शनवद्वस्तुसंवादितया प्रमाणमिति प्रतिपन्नाः; तान् प्रत्यन्तवन्त्वचोद्यं
25
35
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002504 |
| Book Title | Akalanka Granthtrayam |
| Original Sutra Author | Bhattalankardev |
| Author | Mahendramuni |
| Publisher | ZZZ Unknown |
| Publication Year | 1969 |
| Total Pages | 390 |
| Language | Prakrit |
| Classification | Book_Devnagari & Philosophy |
| File Size | 21 MB |