Akalanka Granthtrayam

Author(s): Bhattalankardev, Mahendramuni
Publisher: ZZZ Unknown

Page 314

पृ० ००. पं० ३.]
टिप्पणानि
त्मसात्कुर्वतः तद्देशवृत्तिनियमात् कूटस्थस्य न संभवति । सर्वगतत्वेऽपि वित्रक्षितैकशब्दश्रुतिर्न स्यात् । न हि समानदेशानां समानाक्षविषयाणामेतन्न्याय्यम् । प्रत्येकं व्यञ्जकनियमे कलकलश्रुतेरनुपपत्तेः । व्यक्ताव्यक्तस्वभावप्राप्तिपरिहारमन्तरेण कुतो व्यक्तिः । तत्त्यागोपादानमृते कुतस्तिरोधानम् ? सत्यां च व्यञ्जकव्यापृतौ न स्याद्वयङ्गयस्य नियमाद्गतिः, नावश्यम्भावनियमः उच्चारणात् श्रुतेस्ततः । ” [ सिद्धिवि० पृ० ५५४ ]
5
पृ० ८६. पं० २५. 'नित्यत्वम् ' - पूर्वपक्ष:- " नित्यस्तु स्याद् दर्शनस्य परार्थत्वात् । नित्यः शब्दो भवितुमर्हति । कुतः ? दर्शनस्य परार्थत्वात् । दर्शनमुच्चारणम् तत्परार्थम् । परमर्थं प्रत्याययितुम् । उच्चरितमात्रे हि विनष्टे शब्दे न चान्योऽन्यानर्थं प्रत्याययितुं शक्नुयात् अतो न परार्थमुच्चार्येत । श्रथाविनष्टः; ततो बहुश उपलब्धपूर्वत्वादेवार्थाधिगमः इति युक्तम् ।” [ शाबरभा० १।१।१८ ]
10
पृ० ८६. पं० ३०. ' स एवायमिति' - पूर्वपक्ष:- “ एवमन्येऽपि प्रत्यभिजानन्ति स एवायमिति । प्रत्यभिजानाना वयमिवान्येपि नान्य इति वक्तुमर्हन्ति । अथ मतम् - अन्यत्वे सति सादृश्येन व्यामूढाः 'सः' इति वदयन्ति; तन्न; नहि ते सदृश इति प्रतियन्ति, किं तर्हि ? ' स एवायम्' इति ।" [ शाबरभा० १।१।२० ]
पृ० ८८ पं० १४. 'सम्यग्ज्ञानाङ्कुशः ' - तुलना - प्रमाणसं ० का ० ६८ ।
पृ० ८८. पं० २१. 'अहं ममाश्रवो' - तुलना - प्रमाणसं ० का ० ६९ । “ जीवाजीवास्रवबन्धसंवरनिर्जरामोक्षास्तत्त्वम् ।" [तत्त्वार्थसू० १ ४] “नव सब्भावपयत्था पण्णत्ते । तं जहाजीवा अजीवा पुरणं पावो आसव संवरो गिजरा बंधो मोक्खो ।" [ स्थानांगसू० ९।६६५ ] पृ० ८६. पं० ५. 'सात्मीभावाद्वि' - तुलना - " सर्वेषां सविपक्षत्वान्निर्ह्रासातिशयश्रिताः । सात्मीभावात्तदभ्यासाद् हीयेरन्नास्रवाः कचित् ॥ " [ प्रमाणवा० १।२२२ ]
१६६
पृ० ८६. पं० १२. ' यद्यप्यनात्मविज्ञान' - पूर्वपक्ष:- " तस्मादनादिसन्तानतुल्यजातीयबीजिकाम् । उत्खातमूलां कुरुत सत्त्वदृष्टिं मुमुक्षवः || २५६ ।। तत्रैव तद्विरुद्धात्मतवाकारानुबोधिनी । हन्ति सानुचरां तृष्णां सम्यग्दृष्टिः सुभाविता ॥ २७२ ॥ " [ प्रमाणवा० २।२५६, २७१ ] “अद्वितीयं शिवद्वारं कुदृष्टीनां भयङ्करम् । विनेयेभ्यो हितायोक्तं नैरात्म्यं तेन तु स्फुटम् ॥ " [ तत्त्वसं० पृ० ८६६ ]
पृ० ८६. पं० १७. 'मैत्र्यादि ' - तुलना - " मैत्रीकरुणामुदितोपेक्षाणां सुखदुःखपुण्यापुण्यविषयाणां भावनातश्चित्तप्रसादनम् । " [ योगसू० १ ३३] “मैत्रीप्रमोदकारुण्यमाध्यस्थ्यानि च सत्त्वगुणाधिकक्लिश्यमानाविनयेषु । ” [ तत्त्वार्थसू० ७।११ ] " चत्वारो ब्रह्मविहाराः - मैत्री करुणा मुदितोपेक्षा चेति । " [ धर्मसं० पृ० ४] "मैत्र्यद्वेषः करुणा च मुदिता सुमनस्कता । उपेक्षा लोभः ।” [ अभिधर्मको० ८०३० ]
15
20
25
"
पृ० ६०. पं० ३. ' सप्तभंगी' - तुलना - " सिय अत्थि रात्थि उहह्यं व्यत्तव्वं पुणो य तत्तदियं । दव्वं खु सत्तभंगं आदेसवसेण संभवदि ॥ " [ पंचास्तिका० गा० १४ ] प्रवचनसा० २।२३ । अत्यंतर भूएहि ययिएहि य दोहि समयमाईहिं । वयणविसेसाईयं दव्वमवत्तव्यं पडइ || " [ सन्मति ० १ ३६-४० ] " कथञ्चित्ते सदेवेष्टं कथचिदसदेव तत् । तथोभयमवाच्यच नययोगान्न सर्वथा || " [ आप्तमी० का० १४ ] “ विधिर्निषेधोऽनभिलाप्यता 85 च त्रिशस्त्रि द्विश एक एव । त्रयो विकल्पास्तव सप्तधामी स्याच्छब्दनेयाः सकलेऽर्थभेदे ॥” [ युक्त्यनु० श्लो० ४६ ] " अस्थि त्तिय पत्थि त्ति य हवदि अवत्तव्यमिदि पुणो दव्वं । पज्जाए दु केवि तदुभयमादिट्टुमणं वा ॥ " [ विशेषा० गा० २२३२ ] " प्रश्नवशादेकत्र
२२
30