Akalanka Granthtrayam

Author(s): Bhattalankardev, Mahendramuni
Publisher: ZZZ Unknown

Page 293

१४८
लघीयस्त्रयस्य
[पृ० १७. पं०३पृ० १७. पं० ३. 'दुर्नय'-"एवं शब्दादयोऽपि सर्वथा शब्दाव्यतिरेकमर्थं समर्थयन्तो दुर्नयाः ।" [न्यायावता० टी० पृ० ९० ।] “तद्भेदेन तस्य तमेव समर्थयमानस्तदाभासः।" [प्रमाणनय० ७।३४ ] जैनतर्कभा० पृ० २४ । “पर्यायध्वनीनामभिधेयनानात्वमेव कक्षीकुर्वाणः
तदाभासः ।" [प्रमाणनय० ७।३८ ] जैनतर्कभा० पृ० २४ । “क्रियानाविष्टं वस्तु शब्दवाच्यतया 5 प्रतिक्षिपस्तु तदाभासः ।” [प्रमाणनय० ७।४२ ] जैनतर्कभा० पृ० २४ ।
पृ० १८. पं० ८. 'ज्ञानं प्रमाण'-तुलना-प्रमाणसं० पृ० १२७ । “उक्तञ्च-ज्ञानं प्रमाणमित्याहुरुपायो.." [ धवलाटी० सत्प्ररू० ]
पृ० १८. पं० २७. 'तिमिराशुभ्रमण'-"तिमिराशुभ्रमणनौयानसंक्षोभाद्यनाहितविभ्रमं ज्ञानं प्रत्यक्षम् । तिमिरमणोर्विसवः, इन्द्रियगतमिदं विभ्रमकारणम् । श्राशुभ्रमण10 मलातादेः, मन्दं हि भ्राम्यमाणेऽलातादौ न चक्रभ्रान्तिरुत्पद्यते तदर्थमाशुग्रहणेन विशेष्यते
भ्रमणम् । एतच्च विषयगतं विभ्रमकारणम् । नावा गमनं नौयानम् । गच्छन्त्यां नावि स्थितस्य गच्छवृक्षादिभ्रान्तिरुत्पद्यते इति यानग्रहणम् । एतच्च बाह्याश्रयस्थितं विभ्रमकारणम्। संक्षोभो वातपित्तश्लेष्मणाम् । वातादिषु हि क्षोभं गतेषु ज्वलितस्तम्भादिभ्रान्तिरुत्पद्यते । एतञ्चाध्यात्म
गतं विभ्रमकारणम् ।" [ न्यायवि० टी० पृ० १६ ] 15 पृ० १६. पं० १. 'इन्द्रियमनसी'-"इन्द्रियमनसी विज्ञानकारणमिति वचनात् ।”
[न्यायवि० वि० पृ० ३२ A.] "तस्मादिन्द्रियमनसी विज्ञानस्य कारणं नार्थोऽपीत्यकलंकैरपि.." [तत्त्वार्थ श्लो० पृ० ३३० ]
पृ० १६. पं० ११. 'आलोकोऽपि' तुलना-" नार्थालोको कारणं परिच्छेद्यत्वात्तमोवत् । तदन्वयव्यतिरेकानुविधानाभावाच केशोएडुकज्ञानवन्नक्तश्चरज्ञानवञ्च।" [परीक्षामु० 20 २१६, ७ ] प्रमाणमी० ११२५ ।
__ पृ० १६. पं० १६. 'तमो निरोधि'-"उद्धृतेयम्-सिद्धिवि० टी० पृ० १८७ B. " तमोनिरोधे वीक्षन्ते तमसा नावृतं परम् । घटादिकम् - " [ सन्मति० टी० पृ० ५४४ ]
पृ० १६. पं० २४. 'मलविद्धमणि'-उद्धृतेयम्-सिद्धिवि० टी० १९३ A. आव० नि० मलय० पृ० १७ । इष्टोपदेशटी० पृ० ३०। कर्मग्रंथटी० पृ० ८ । 25 तुलना-“मलावृतमणेर्व्यक्तिर्यथाऽनेकविधेक्ष्यते । कर्मावृतात्मनस्तद्वद्योग्यता विविधा न किम् ॥” [ तत्त्वार्थश्लो० पृ० १९१]
पृ० २०. पं० ६. 'न तज्जन्म'–पूर्वपक्षः-"तस्माच्चक्षुश्च रूपश्च प्रतीत्योदेति नेत्रधीः। ( ३।१९०) भिन्नकालं कथं ग्राह्यमिति चेद् ग्राह्यतां विदुः। हेतुत्वमेव युक्तिज्ञाः ज्ञाना
कारार्पणक्षमम् ।। कार्य ह्यनेकहेतुत्वेप्यनुकुर्वदुदेति यत् । तत्तेनाप्यत्र तद्रूपं गृहीतमिति 30 चोच्यते । ( ३।२४७-४८) अर्थेन घटयत्येनां न हि मुक्त्वार्थरूपताम् । तस्मात् प्रमेयाधिगतेः साधनं मेयरूपता ।” [प्रमाणवा० ३।३०५ ]
तुलना-“तत्पुनः तज्जन्मसारूप्यादिलक्षणं समानार्थनानैकसन्तानेषु संभवात् व्यभिचरति, तदध्यवसायहेतुत्वं च । तथा चार्थग्रहणे न कश्चिद्वयाघातः । अनागतस्य सम्प्रत्यभावे__ पि विषयतोपपत्तेः प्रत्यक्षस्यापि अविसंवादः।" [सिद्धिवि० पृ० ५६६-६८ ] 35 पृ० २. पं० १६. 'स्वहेतुजनितो'-उद्धृतेयम्-“स्वहेतुजनितोऽप्यर्थः स्वयं ग्राह्यो