________________
महायारकथा ( महाचारकथा)
३०१
अध्ययन ६ : श्लोक ४१-४७
४१-वणस्सई विहिंसंतो वनस्पति विहिंसन्,
हिसई उ तयस्सिए। हिनस्ति तु तदाश्रितान् । तसे य विविहे पाणे त्रसाश्च विविधान् प्राणान् चक्खुसे य अचक्खुसे ॥ चाक्षुषाँश्चाचाक्षुषान् ।।४१॥
४१...-वनस्पति की हिंसा करता हुआ उसके आश्रित अनेक प्रकार के चाक्षुष (दृश्य), अचाक्षुष ( अदृश्य ) त्रस और स्थावर प्राणियों की हिंसा करता है।
४२-तम्हा एयं वियाणित्ता तस्मादेतं विज्ञाय,
दोसं दुग्गइवड्ढणं । दोषं दुर्गति-वर्द्धनम् । वणस्सइसमारंभ
वनस्पति-समारम्भ, जावज्जीवाए वज्जए॥ यावज्जीव वर्जयेत् ॥४२॥
४२—इसलिए इसे दुर्गति-वर्धक दोष जानकर मुनि जीवन-गर्यन्त वनस्पति के समारम्भ का वर्जन करे।
४३-तसकायं न हिसंति त्रसकायं न हिंसन्ति, मणसा वयसा कायसा ।
मनसा वचसा कायेन। तिविहेण करणजोएण
त्रिविधेन करण-योगेन, संजया
सुसमाहिया ॥ संयताः सुसमाहिताः ॥४३॥
४३--सुसमाहित संयमी मन, वचन, काया--इस त्रिविध करण तथा कृत, कारित और अनुमति -- इस त्रिविध योग से त्रसकाय की हिंसा नहीं करते।
४४-तसकायं विहिंसंतो त्रसकायं विहिंसन्,
हिंसई उ तयस्सिए। हिनस्ति तु तदाश्रितान् । तसे य विविहे पाणे
त्रसाँश्च विविधान् प्राणान्, चक्खुसे य अचक्खसे ॥ चाक्षुषांश्चाचाक्षुषान् ॥४४॥
४४–त्रसकाय की हिंसा करता हुआ उसके आश्रित अनेक प्रकार के चाक्षुष (दृश्य), अचाक्षुष (अदृश्य) बस और स्थावर प्राणियों की हिंसा करता है।
४५-तम्हा एवं वियाणित्ता तस्मादेतं विज्ञाय,
दोसं दुग्गइवड्ढणं ।। दोषं दुर्गति-वर्द्धनम् । तसकायसमारंभ
त्रसकाय-समारम्भ, जावज्जीवाए वज्जए॥ यावज्जीवं वर्जयेत् ॥४५॥
४५ ---इसलिए इसे दुर्गति-वर्धक दोष जानकर मुनि जीवन-पर्यन्त वसकाय के समारम्भ का वर्जन करे।
४६–जाइं चत्तारिऽभोज्जाइं
इसिणा-हारमाईणि" । ताई तु विवज्जतो संजमं
अणुपालए॥
यानि चत्वारि अभोज्यानि, ऋषिणा आहारादीनि। तानि तु विवर्जयन्, संयममनुपालयेत् ॥४६॥
४६-ऋषि के लिए जो आहार आदि चार (निम्न श्लोकोक्त) अकल्पनीय हैं, उनका वर्जन करता हुआ मुनि संयम का पालन करे।
४७–पिडं सेज्जं च वत्थं च पिण्डं शय्यां च वस्त्र च,
चउत्थं पायमेव य। चतुर्थ पात्रमेव च । अकप्पियं न इच्छेज्जा अकल्पिक नेच्छेत्, पडिगाहेज्ज कप्पियं ॥ प्रतिगृण्हीयात् कल्पिकम् ॥४७॥
४७---मुनि अकल्पनीय पिण्ड, शय्यावसति, वस्त्र और पात्र को ग्रहण करने की इच्छा न करे८ किन्तु कल्पनीय ग्रहण करे ।
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org